Lista nauczycieli tajnego nauczania – litery T – Ż

Litery umieszczone w nawiasach obok nazwiska dotyczą nauczyciela wymienionego w:
O – artykule Bogdan Orłowski¹, Tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej w Busku Zdroju i powiecie buskim w latach okupacji (1939-1945), [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988; 
S – monografii Henryka Smarzyńskiego “Powiat Busko-Zdrój przed 1 IX 1939 i w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945”, Kraków 1960;
X – piśmie Inspektoratu Szkolnego w Pińczowie  z 3.2.1945 r. APKI – Zespół akt 256 – Tajne nauczanie – Ośrodek tajnego nauczania Pińczów, pow. Pińczów;
A – aktach APKi – Zesp. 321 (weryfikacja nauczycieli TN), sygn. 179, 180 i 187;
P – artykule Stanisława Sobczyka “Tajne nauczanie w powiecie pińczowskim w latach okupacji 1939–1945”, Przegląd Historyczno-Oświatowy, 1971, nr 3, s. 400–417;
Z – artykule “Nauczyciele tajnego nauczania na Ziemi Staszowskiej”, opublikowanym na stronie internetowej Oddziału w Staszowie Związku Nauczycielstwa Polskiego. http://www.staszow.znp.edu.pl/index.php?menu=roz2,
B – Słowniku nauczycieli tajnego nauczania – uczestników ruchu oporu 1939-1945 (województwo kieleckie). Kielce 2010. Biogramy nauczycieli opracowali dla powiatu pińczowskiego – Stanisław Sobczyk i Andrzej Dziubiński, dla powiatu stopnickiego – Julian Ludwikowski;
C – Słowniku biograficznym nauczycieli w Małopolsce w latach II wojny światowej : (1939-1945) : ofiary wojny, żołnierze, działacze konspiracyjni, nauczyciele w jawnym i tajnym szkolnictwie / wstęp, oprac. i red. Jacek Chrobaczyński 1995. Biogramy nauczycieli opracowali dla powiatu pińczowskiego – Stanisław Sobczyk i Andrzej Dziubiński, dla powiatu Busko-Stopnica – Julian Ludwikowski, Bogdan Orłowski, Michał Żak.

Nauczyciele straceni lub wysłani do obozu koncentracyjnego oznaczeni są czerwoną czcionką.

Fot. Janina Tatarczuch³

Tomasik Jan (O)(S)(X) – Wiślica / Sokolina.

Trędowicz Antoni (O)(S)(B) – Pawłów, ur. 1898, zm. 1971, oficer rezerwy. Ukrywał się od czerwca 1942 do 1945 r.

Trędowicz Maria (B) – Brzostków, ur. 1900.

Treliński Stanisław (B)(C) – Sokolina, ur. 1907. Po wojnie nadal w szkolnictwie.

Turzańska Irena (O)(S)(B) – Busko, ur. 1905, zm. 1974⁴. 

Tylusińska Maria (A)(O)(S) – Busko. 

Tymiński Jan (Z)(S)(B)(C) – Oględów, ur. 7 grudnia 1914 roku w Oględowie. Walczył w szeregach BCh, zastrzelony przez Niemców w czerwcu 1944 roku w Oględowie⁵.

Walasek Jan (P)(B)(C) – Wiślica, ur. 1894, zm. 1976. Po wojnie kierownik SP w Wiślicy.

Walasek Janina (B) – Wiślica, ur. 1904. 

Warszawa Stefan – Kurozwęki. Zginął w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen⁶.

Wcisło Czesław (B) – Sulimów, ur. 1914.

Werner Janina (A) – Busko / Szydłów⁷.

Wieczorek Irena (B) – Stary Korczyn, ur. 1911.

Wikiera Krystyna – Stopnica⁸.

Wilczek Helena (X)(S)(P)(B)(C)  – Pińczów, ur. 1886. Po wojnie w LO w Pińczowie, później w Pionkach.

Włoczewski Stanisław (P) – Wiślica.

Wojciechowski Stefan (O)(A)(S)(B)(C) – Niziny, ur. 1893, zm. 1976⁹. 

Wojtaś Stefan – Stopnica¹⁰ / Oględów. Przed wojną uczył w szkole w Oględowie, był aktywnym uczestnikiem konspiracyjnego ruchu ludowego.

Wojtasik Jan (O) – Busko / Kocina. 

Wojtkowski Andrzej – Sichów. Przed wojną historyk, dyrektor Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, poseł na Sejm. Uczył łaciny i historii na tajnych kompletach. Po wojnie był profesorem na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. 

Wołoszynowska Barbara (B)(C) – Sroczków, ur. 1912, po wojnie nadal w szkolnictwie, zm. 1976. 

Wołoszynowski Stanisław (O)(S)(B)(C) – Pacanów / Staszów / Sroczków. Ur. 1903, pochodził ze wsi Sroczków. Przed wojną uczył chemii w Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika we Lwowie. Po wojnie uczył w gimnazjum w Busku-Zdroju i w LO w Staszowie¹¹. 

Wołowiec Tekla – patrz Marcinkowska-Wołowiec Tekla.

Wójcicki Jerzy (O)(S)(P)(B)(C) – Sokolina, ur. 1908. Uczył w szkole jawnej oraz prowadził tajne komplety. Kolportował prasę konspiracyjną. Po wojnie w LO w Busku, później w Staszowie. 

Wójcicki Leon (B)(C) – Sokolina, ur. 1881, aresztowany w kwietniu 1944, więziony w Busku. Po wojnie w Sokolinie, zm. 1979¹².

Wróbel Andrzej (P)(B)(C) – Kliszów / Zagość, ur. 1901. Aresztowany w sierpniu 1940, więziony w KL Buchenwald, zmarł w grudniu 1942 r . na czerwonkę..

Wrzoskiewicz Franciszek (C) – Sokolina, ur. 1910. Po wojnie pracował w administracji w Jaśle. 

Wyrozumski Edward (P)(B)(C) – Zagajów, gm. Góry, ur. 1906. Po wojnie w szkole w Zagajowie, później podinspektor i inspektor szkolny.

Zagajewska Maria (P)(B) – Zagość/Wola Górna, ur. 1889, zm. 1969.

Zagórska Stanisława (P)(B – tu imię Zofia) – Kozubów, ur. 1903, zm. 1947.

Zagórski Stanisław (P)(B) – Kozubów, ur. 1893, zm. 1955.

Zaremba Jakub (O)(S)(B)(C) – Busko, ur. 1907, zm. 1943. 

Zaremba Maria (B)(C) – Busko, ur. 1908. Prowadziła tajne nauczanie w zakresie szkoły powszechnej. Po wojnie nadal w szkolnictwie.

Zgrzebnicka Maria (P)(B – tu imię Janina)(C) – Wiślica, ur. 1902. Po wojnie w Wiślicy, później w Łodzi, zm. 1971.

Zwolska Zofia (B)(C) – Szydłów, ur. 1911. Po wojnie nadal w szkolnictwie.

Zwolski Stanisław (A). 

Zychowicz Bogdan i Alfreda – Chmielnik¹³.

Zychowicz Zdzisław (B) – Stary Korczyn, ur. 1902.

Żal Michał ps. “Grom” (Z)(B) – Dobrów, gm. Tuczępy, ur. 1908. Prowadził tajne nauczanie w oddziałach Armii Krajowej. Prowadził też zajęcia szkoleniowe wojskowe z żołnierzami BCh w latach 1943-1944, wbrew zakazowi swych przełożonych¹⁴. Po wojnie był kierownikiem szkoły podstawowej w Dobrowie, pow. staszowski.

Żandarowski Jan mecenas – Busko. Wymieniony we wspomnieniach H. Wielowiejskiej. Udzielał się społecznie – był przewodniczącym delegatury w Busku Polskiego Komitetu Opiekuńczego¹⁵.

Żurek Jan (O) – Strożyska.

1. Bogdan Orłowski “Księżyc” był żołnierzem AK z placówki Winiary. Uczestniczył w szturmie na posterunek żandarmerii w Nowym Korczynie. Leopold Wojnakowski, Z dala od Wykusu, Łódź-Kielce 1988, s. 44. Po wojnie od 1962 r. przez wiele lat kierował buskim Liceum Ogólnokształcącym.
2. Stefania Tatarczuchowa ps. „Troska”, była długoletnią nauczycielką, znaną i cenioną patriotką, była wychowawczynią wielu pokoleń młodzieży. Wraz z trzema dorosłymi córkami „Jutrzenką”, „Sokolicą” i „Samą”, zaangażowała się w czynną pracę konspiracyjną. W mieszkaniu „Troski” odbywały się między innymi odprawy sztabowe 106 DP AK i inne ważne spotkania organizacyjne. Prowadziły punkt sanitarny (szpital polowy) we własnym domu w Sielcu. Włodzimierz Rozmus, Pamięć zakuta w brązie i kamieniu, Kraków 2000, s. 26 i nast.; Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski, Inspektorat AK „Maria” w walce. Tom II Kryptonim „Michał”-„Maria” (1943-V1.1944), Część II. Elbląg 2007, s. 212.
3. Fotografia pochodzi z: Edward Brożek, Janina i Adolf Gołębiowscy w walkach o Skalbmierz, Gazeta internetowa “Krakowska.biz”  03 marzec 2013. Dostęp: grudzień 2019.
4. Więcej informacji o I. Turzańskiej w rozdziale Oświata.
5. Franciszek Faliszewski, Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim, Warszawa 1965, s. 42. Alina Kowalczewska, W mojej pamięci … , s.  59.
6. Alina Kowalczewska, W mojej pamięci … , s.  61.
7. Adam Massalski, Szkolnictwo …, s. 119.
8. APKi 256/52, k. 126.
9. Więcej informacji o St. Wojciechowskim w rozdziale Oświata.
10. Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Stopnicy. Dostęp: lipiec 2019. Piotr Pawlina, Podziemni żołnierze wolności,  Warszawa 1973, s. 43.
11. Bogumił Hetnarski, Ze Stopnicy do Itaki. Pamiętniki chemika. Krosno 2009, s. 57-58; Jubileusz 50-lecia matury 1934 absolwentów I Państwowego Gimnazjum matematyczno-przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika we Lwowie, Kraków, 10 czerwca 1984 r., kwartalnik Cracovia Leopolis, nr 03/2015, s. 37; W Liceum Ogólnokształcącym w Staszowie odsłonięta została 3.9.2018 r. tablica pamiątkowa poświęcona pamięci nauczycieli, którzy prowadzili tajne nauczanie w latach 1940-1944. Wśród nauczycieli wymienionych na tablicy jest Stanisław Wołoszynowski; Stanisław Wołoszynowski był członkiem komisji egzaminacyjnej w tajnym gimnazjum w Staszowie. Bp Julian Wojtkowski, Na styku dziejów zbawienia z historią Wielkopolski (Andrzej Wojtkowski 1891-1975), Studia Warmińskie XLI-XLII (2004-2005), s. 424.
12. APKi 256/36, k. 7. (lista nauczycieli z tajnych kompletów, przesłana przez inspektora S. Kwietnia do Kielc).
13. Strona internetowa Miasta i Gminy Chmielnik – zakładka “Historia”, Dostęp: lipiec 2019.
14. Józef Mrożkiewicz “Brzoza” “W konspiracji i w walce. Z dziejów Podobwodu AK Szydłów”. Wydanie II poprawione i uzupełnione, Kielce 1997, s. 95; Antoni Kucharczyk “Wrona”, Z listem do Witosa – pierwszego zwolennika konspiracji” [w:] Stanisław Durlej (red.), Walka i cierpienie. Wspomnienia żołnierzy BCH III Okręgu Kieleckiego z lat wojny i powojennych prześladowań. Kielce 1999, s. 127.
15. Kombatanckie Zeszyty Historyczne, nr 9/1994, s. 41; Stanisław Janik w sprawozdaniu Pol.K.O. za styczeń 1943 r. tak pisał o J. Żandarowskim: “Do prowadzenia spraw kancelaryjnych i kartoteki podopiecznych potrzebny jest specjalny pracownik. Kandydatem na to stanowisko jest obecny Przewodniczący, który jako adwokat nie ma spraw w Sądzie, zaś spraw administracyjnych nie prowadzi zupełnie i znajduje się w trudnej sytuacji materialnej”.RGO Sprawozdania Pol.K.O. w Busku  – AAN sygn. 2_125_0_2.4_752, k. 190.