Lista nauczycieli tajnego nauczania – litery K – N

Litery umieszczone w nawiasach obok nazwiska dotyczą nauczyciela wymienionego w:
– artykule Bogdan Orłowski1Tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej w Busku Zdroju i powiecie buskim w latach okupacji (1939-1945), [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988; 
– monografii Henryka Smarzyńskiego “Powiat Busko-Zdrój przed 1 IX 1939 i w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945”, Kraków 1960;
X – piśmie Inspektoratu Szkolnego w Pińczowie  z 3.2.1945 r. APKI – Zespół akt 256 – Tajne nauczanie – Ośrodek tajnego nauczania Pińczów, pow. Pińczów;
– aktach APKi – Zesp. 321 (weryfikacja nauczycieli TN), sygn. 179, 180 i 187;
P – artykule Stanisława Sobczyka “Tajne nauczanie w powiecie pińczowskim w latach okupacji 1939–1945”, Przegląd Historyczno-Oświatowy, 1971, nr 3, s. 400–417;
Z – artykule “Nauczyciele tajnego nauczania na Ziemi Staszowskiej”, opublikowanym na stronie internetowej Oddziału w Staszowie Związku Nauczycielstwa Polskiego. http://www.staszow.znp.edu.pl/index.php?menu=roz2,
B – Słowniku nauczycieli tajnego nauczania – uczestników ruchu oporu 1939-1945 (województwo kieleckie). Kielce 2010. Biogramy nauczycieli opracowali dla powiatu pińczowskiego – Stanisław Sobczyk i Andrzej Dziubiński, dla powiatu stopnickiego – Julian Ludwikowski;
– Słowniku biograficznym nauczycieli w Małopolsce w latach II wojny światowej : (1939-1945) : ofiary wojny, żołnierze, działacze konspiracyjni, nauczyciele w jawnym i tajnym szkolnictwie / wstęp, oprac. i red. Jacek Chrobaczyński 1995. Biogramy nauczycieli opracowali dla powiatu pińczowskiego – Stanisław Sobczyk i Andrzej Dziubiński, dla powiatu Busko-Stopnica – Julian Ludwikowski, Bogdan Orłowski, Michał Żak.

Nauczyciele straceni lub wysłani do obozu koncentracyjnego oznaczeni są czerwoną czcionką.

Kaczmarczyk Anna (B) – Stary Korczyn, ur. 1916.

Kaczorowska Władysława (Z) – Szydłów.

Kaczorowski Jan (S)(B)(Z)(C) – Szydłów, ur. 1886, spalony żywcem przez Niemców wraz z żoną Władysławą 4.6.1943 r. podczas pacyfikacji Szydłowa2.

Kadłuczko Irena (A).

Kańska Stefania (C) – Stary Korczyn, ur. 1916, prowadziła tajne komplety w zakresie szkoły powszechnej. Po wojnie w Starym Korczynie, później w Radomiu.

Kąkol Bronisław (Z) – Wola Osowa.

Kędzierska Olga (B)(C) – Pierzchnica, ur. 1899. Prowadziła tajne nauczanie w zakresie gimnazjum3.  

Kędzierska Wiktoria (B)(C) – Baranów, ur. 1908. Po wojnie nadal w Baranowie.

Kędzierski Marian (O)(C) – Pierzchnica, ur. 1894. Prowadził tajne komplety w zakresie szkoły powszechnej. Po wojnie kierownik SP w Pierzchnicy. 

Kiełbasa Mieczysław (ksiądz) (Z) – Beszowa. W czasie okupacji był wikariuszem parafii w Beszowej. Należał do TON ucząc w Beszowej i okolicy. Ceniony jako nauczyciel i wychowawca. Zmarł 17 stycznia 1944 roku przeżywszy 33 lata.

Kiedyk Maria (B) – Kobylniki k/Wiślicy, ur. 18964.

Kilijanek Leonard (B)(C) – Grabowa, gm. Łubnice, ur. 1905, zm. 1977. Po wojnie kierownik szkoły podstawowej w Przeczowie. 

Kletowski Alfred (O) – Raczyce.

Klesyk Piotr (A).

Klocek Stanisław (X)(B)(C) (ksiądz) – Pińczów, ur. 1916. Po wojnie proboszcz w Bodzentynie. 

Kłuskiewicz Helena (P) – Pińczów.

Knap Stanisław – Jurków (O).

Kocieliński Jan – Chroberz (P).

Kołek Antoni (C) – Węchadłów, ur. 1921, prowadził tajne komplety w zakresie kl. I i II gimnazjum. W sierpniu 1943 zastrzelony wraz z matką przez żandarmerię5.

Kopiński Alfons – Stopnica, ur. 1901, zm. 1974, pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Stopnicy, grób nr 4026

Korus Amelia (B)(C) – Grzymała, ur. 1910. Lekarz weterynarii. Po wojnie nadal uczyła w szkole w Grzymale7.

Kosecki Kazimierz (O) – Pacanów.

Kotarska Helena – Pińczów8.

Kowalik Jan (B)(C) – Szydłów, ur. 1882.

Kozioł Józef (B)(C) – Sufczyce, ur. 1902. Przed wojną był kierownikiem szkoły w Oleśnicy. Stamtąd przeszedł za okupacji do Sufczyc9. Po wojnie był kierownikiem szkoły podstawowej w Sufczycach.

Kozłowska Antonina (O)(B)(C) – Busko, ur. 1911. Przed wojną uczyła w Szczaworyżu, po wojnie w Szkole Ćwiczeń Liceum Pedagogicznego w Busku10.

Kozłowski Adam (P)(B)(C) – Bogucice/Zagość, ur. 1902, przewodniczący tajnej Gminnej Komisji Oświaty i Kultury w gminie Zagość. Po wojnie wyjechał do Łodzi.

Kozłowski Franciszek (A)11.

Kożuszko Kazimiera (A)(B)(C – prowadziła tajne komplety w Nowym Korczynie) – Wójcza, ur. 1903. Po wojnie nauczycielka w szkole podstawowej w Kamedułach i Młynach. 

Król Aleksander – Wiślica12.

Książkiewicz Maciej (B)(C) – Kołaczkowice/Węchadłów, ur. 1895, zm. 1954. Po wojnie kierownik szkoły w Kołaczkowicach13.

Kucharski Ludwik (B)(C) – Parchocin, ur. 1903, aresztowany 13.6.1940, zmarł w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu14.

Kucharz Wojciech (B) – Stary Korczyn, ur. 1904.

Kuczyńska Irena (B)(C) – Chmielnik, ur. 1906. Po wojnie nadal w Chmielniku.

Kuczyński Aleksander (O)(B)(C) – Chmielnik, ur. 1904. Po wojnie nadal w Chmielniku15.

Kukuła Stefania (B) – Chroberz, ur. 1918.

Kurzeja Józefa (O) – Zborów; była kierowniczką szkoły powszechnej w Solcu Zdroju16.

Kurzeja Marcin (O)(S)(B) – Busko. Uczył rysunku i prac ręcznych w tajnym liceum pedagogicznym w Stopnicy, dojeżdżał z Buska, ur. 1908, członek ZWZ-AK17

Kwapisz Jan (C) – Stawiany,  ur. 1900, uczył na tajnych kompletach od 1943 r. Po wojnie nadal w szkolnictwie18.

Kwapisz Mieczysław “Głowacz” – Czechów (gm. Kliszów) od 1942 r., po odejściu Józefa Sładka do Pińczowa. Student, pochodził z Kij. Dowódca lokalnej komórki AK19.  

Kwiecień Adam (O)(S)(B) – Szczaworyż. Uczył przedmiotów przyrodniczych w tajnym liceum pedagogicznym w Stopnicy, ur. 1903, po wojnie nauczał w Liceum Pedagogicznym w Busku20.  

Kwiecień Helena (P)(B)(C) – Pińczów, ur. 1985, zm. 1970. Po wojnie szkoła podstawowa nr 1 w Pińczowie.

Kwiecień Stanisław (P)(B)(C) – sprawował nadzór nad tajnym nauczaniem w gm. Chroberz, Góry, Pińczów i m. Pińczów, ur. 1888, zm. 1968. 

Labuda Gerard (B) – historyk, od 1/1940 w Chrobrzu u Wielopolskich, wykładał historię Polski średniowiecznej na tajnych kompletach filii Uniwersytetu Ziem Zachodnich w Busku-Zdroju i Kielcach do 6.194421

Laskowska Józefa (C) – Góry Pińczowskie, ur. 1899, była członkiem tajnej Gminnej Komisji Oświaty i Kultury w Górach Pińczowskich. Po wojnie nadal w szkolnictwie22.

Latalska Maria – Koniemłoty.

Lech Helena (B)(C) – Kargów, ur. 1904. Po wojnie nadal w szkolnictwie.

Lech Piotr (P)(B)(C) – Brzeście, gm. Pińczów, ur. 1898. Po wojnie nadal w szkolnictwie. 

Leśniak Wincenty (O) – Radzanów.

Lewińska Maria (B)(wg C, prowadziła tajne nauczanie w Nowym Korczynie) – Tuczępy, ur. 1910, po wojnie szkoła podstawowa Sielec. 

Lewiński Kazimierz Piotr ps. Łęk (Z)(B)(C) – Grzymała gm. Tuczępy, członek BCh, oficer szkoleniowy, ur. 1910, po wojnie szkoła podstawowa Sielec.

Lisak Józef (A)(O)(S)(B) – Busko. Najbardziej bodaj zasłużony działacz, organizator tajnego nauczania w powiecie buskim. Z ukrycia, do końca okupacji inspirował nauczycieli i uczniów do wspólnego wysiłku utrzymania oświaty wśród dzieci i młodzieży – wbrew wszelkim niemieckim zakazom i zagrożeniom. Postać heroiczna, idealistyczna, nie mogąca odnaleźć się w realiach powstałego po wojnie systemu społeczno-politycznego23.

Fot. Józef Lisak

Lubczak Genowefa (B)(C) – Sroczków, gmina Oleśnica, ur. 1907, po wojnie naucz. w szkole podstawowej w Szczaworyżu.

Ludwikowska Zofia (O)(B)(C) – Oleśnica / Łubnice, ur. 1908, po wojnie naucz. Szkoły Ćwiczeń Liceum Pedagogicznego w Busku24

Ludwikowski Julian (O)(B)(C) – Stopnica /Jurków / Szczaworyż. Zastąpił zamordowanego przez Niemców Tomasza Gromadzkiego i uczył historii wychowania w tajnym liceum pedagogicznym w Stopnicy25

Macek Stanisław (Z)(B)(S)(C) – Łubnice, ur. 1891, zm. 1965, przebywał w obozie koncentracyjnym Dachau. Po wojnie pracownik służby zdrowia w Busku.

Madej Stefania (B)(C) – Tuczępy, ur. 1914. Po wojnie uczyła w SP w Przemykowie.

Madej Wiktor (B)(C) – Tuczępy, ur. 1906. Po wojnie m.in. kierownik SP w Przemykowie.

Magiera Władysław (O) – Busko26

Maj-Wrona Maria (C) – Wola Zagojska, ur. 1913, prowadziła tajne komplety w zakresie szkoły powszechnej. Po wojnie nadal w szkolnictwie.

Majka Władysław (O)(A)(S)(B)(C) – Busko / Stopnica, ur. 1905, absolwent UJ, po wojnie LO w Busku, zm. 197027.

Majowa Maria (P) – Wola Zagojska. 

Małkowska Stefania Magdalena (B)(C) – Kawczyce, ur. 1909, po wojnie naucz. w szkole podstawowej w Busku.

Marcinkowska-Wołowiec Tekla (Z)(B – tu wymieniona jako Wołowiec Tekla)(C) – Łubnice, ur. 1911. Prowadziła tajne nauczanie w Łubnicach, ucząc w kompletach 10-osobowych. Po wyzwoleniu do czasu przejścia na emeryturę była kierownikiem Szkoły Podstawowej w Łubnicach28.

Fot. Maria Marmuźniak

Markiewicz Dobrosław ps. Sokół (A)(B)(C) – Wola Bokrzycka, ur. 1909, ppor. rezerwy, działacz polityczny ZMW Wici i BCH, areszt. 4.6.1942, przebywał w obozach koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen/Gusen, po wojnie uczył w Woli Bokrzyckiej, a od 1949 w Kielcach. 

Markowska Hanka (O) – Busko.

Marmuźniak Maria z d. Matus, (A) – (Trzebica, gm. Wójcza)29.

Marzec Stefan (P). (1899-1966), absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Jędrzejowie, od 1922 r. w Wiślicy na posadzie nauczyciela. Podczas okupacji organizował tajne nauczanie w Wiślicy i w Chotlu Czerwonym, gdzie wykładał język polski, historię, geografię oraz arytmetykę. Po wojnie nadal uczył w Wiślicy. Wielce zasłużył się w propagowaniu historii Wiślicy i jej skarbów archeologicznych. Był przewodnikiem turystycznym dla ponad 130 tysięcy miłośników historii i archeologii30

Fot. Stefan Marzec

Marzec Władysław – Janina. Po wojnie pracownik naukowy Politechniki Poznańskiej31.

Massajada Jan (O)(A)(C) – Kurozwęki. Po wojnie inspektor Wydziału Oświaty w Busku.

Mazur Stanisław (Z) – Sichów Duży, ur. w 1905 roku w Kielcach. Pracę w zawodzie nauczycielskim rozpoczął w 1925 roku w Szkole Powszechnej w Sichowie Dużym, początkowo jako nauczyciel, a następnie jako kierownik szkoły. W czasie okupacji walczył w szeregach AK, oraz prowadził wraz z nauczycielką Marią Herman tajne nauczanie z zakresu szkoły podstawowej. W 1944 roku aresztowany przez NKWD był wywieziony do ZSRR. Po roku powrócił do Sichowa, gdzie pracował do 1955 roku.

Michalski Konstanty ks. prof. – Sichów Duży. W ramach tajnego nauczania uczył (w zakresie szkoły średniej) literatury polskiej i języka niemieckiego32.

Miernik Maria (X)(P)(Z)(C) – Pińczów, ur. 1910.

Młudzik Wojciech (C) – Kobylniki, ur. 1917, prowadził tajne komplety w zakresie szkoły powszechnej. Po wojnie nadal w szkolnictwie. 

Myśliwiec Stanisława (B)(C) – Błotnowola / Szyszczyce, ur. 1907. Po wojnie nadal w szkolnictwie.

Nieduziak Bronisława (B)(C) – Wola Osowa, gm. Kurozwęki, ur. 1910, po wojnie nauczycielka w szkole podst. nr 8 w Kielcach.

Nosal  Bolesław (O)(S)(B) – Busko33

Nowacki Tadeusz (O)(S) – Busko. Uczył filozofii i pedagogiki w tajnym liceum pedagogicznym w Stopnicy34.

Nowak Józefa (B)(C) – Strożyska, ur. 1909. Po wojnie nadal w szkole w Strożyskach.

Nowak Mieczysław – Dziesławice35.

Nowak Wincenty (O)(B)(C) – Strożyska, ur. 1907. Zamordowany w KL Mauthausen. 


Przypisy

  1. Bogdan Orłowski “Księżyc” był żołnierzem AK z placówki Winiary. Uczestniczył w szturmie na posterunek żandarmerii w Nowym Korczynie. Leopold Wojnakowski, Z dala od Wykusu, Łódź-Kielce 1988, s. 44. Po wojnie od 1962 r. przez wiele lat kierował buskim Liceum Ogólnokształcącym.
  2. Szydłów przez stulecia, Monografia Gminy Szydłów pod redakcją Cezarego Jastrzębskiego, Szydłów 2011, Część III – Wspomnienia, strony 303-360; Józef Mrożkiewicz “Brzoza”, W konspiracji i walce. Z dziejów Podobwodu AK Szydłów. Kielce 1997, s. 38.
  3. Leszek Marciniec, Nauczycielka tajnego gimnazjum, Tygodnik Ponidzia nr 3/1999, s. 4.
  4. Mąż Marii Kiedyk, Eugeniusz Kiedyk, ur. 1893 Chroberz, był nauczycielem i kierownikiem szkoły powszechnej w Kobylnikach. Zmobilizowany do Policji w sierpniu 1939 r. (we wrześniu był zastępcą Komendanta Powiatowego w Busku. Został zamordowany przez Rosjan w 1940 r. Miednoje – Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa 2005.
  5. Wymieniony na stronie internetowej Szkoły Podstawowej im. Batalionów Chłopskich w Stopnicy. Dostęp: lipiec 2019.
  6. Portal internetowy Mogiły.pl.
  7. Zofia Kańska, Na skrawku ziemi własnej istniejemy. Co o niej wiemy? Czy na pewno wiemy?, Głos Gminy Tuczępy, nr 8/2013, s. 5. Józef Mrożkiewicz “Brzoza” “W konspiracji i w walce. Z dziejów Podobwodu AK Szydłów”. Wydanie II poprawione i uzupełnione, Kielce 1997, s. 95.
  8. Głos Pińczowski, październik 2009, s. 8-9.
  9. Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Ludzie i dzieje. Kraków 2007, s. 173.
  10. Leszek Marciniec, Kartki z historii Szkoły Podstawowej nr 1 im. Stanisława Staszica w Busku-Zdroju, Busko-Zdrój 2008, s. 109.
  11. W czasie okupacji prowadził sklep żelazny w Busku. Leszek Marciniec, Więzi i korzenie. T.1., Busko-Zdrój 1997, s. 119;  Marcin Kurzeja ps. “Budos”. Z tajnego nauczania w obwodzie Busko. [w:] Kombatanckie Zeszyty Historyczne, nr 13, Warszawa 1995, s. 41.
  12. Aleksander Król był lewicowym działaczem ludowym. Maksymilian Opara, s. 419; Feliks Białkiewicz pisał o Aleksandrze Królu: “uczył świetnie, szczególnie dobrze przygotowywał młodzież z przedmiotów humanistycznych”. Feliks Białkiewicz, Gimnazjum …, s. 181.
  13. Portal internetowy miejscowości Kołaczkowice. Dostęp: wrzesień 2019 r.
  14. L. Kucharski ukończył Seminarium Nauczycielskie w Jędrzejowie w 1926 r. Strona internetowa Zespołu Szkół nr 1 im. ks. Stanisława Konarskiego / Historia szkoły / Działalność Seminarium Nauczycielskiego. Dostęp: wrzesień 2019.
  15. Aleksander Kuczyński założył przed wojną i prowadził przez wiele lat chór międzyszkolny w Chmielniku. Leon Andrzej Wójcik, Z Suchowoli w szeroki świat, Kielce 2003, s. 32; A. Kuczyński był pierwszym powojennym dyrektorem szkoły w Chmielniku. Uczył m.in. śpiewu. Cieszył się wielkim autorytetem w środowisku. Waldemar Kwiatkowski, Historia Chmielnika c.d. Nowy Kurier Chmielnicki, nr 10/2002, s. 19.
  16. Wraz z kierownikami szkół w Wełninie i Zborowie wystosowała w czerwcu 1944 r. petycję do Kurii biskupiej w Kielcach, by pozostawić księdza Stanisława Tomkiewicza w parafii Solec Zdrój, gdzie, w opinii tych pedagogów, był świetnym katechetą i wychowawcą dzieci i młodzieży. ADK, OP-17/5b Akta kurialne ogólne / Akta kapłanów obcych 1944 r., dok: 1030/44 (k. 650-651).
  17. Leszek Marciniec, Antyhitlerowski opór …., s. 20. Więcej informacji o M. Kurzei w rozdziale Oświata.
  18. Strona internetowa gminy Kije. Dostęp: czerwiec 2019.
  19. Józef Kudasiewicz, Bogdan Skrobisz, Kije – nasza mała ojczyzna. Kije 2005, s. 12.
  20. Leszek Marciniec, Antyhitlerowski opór …, s. 20.
  21. Więcej o pobycie G. Labudy w powiecie buskim w rozdziale “Deportacje Polaków z ziem wcielonych do powiatu buskiego”.
  22. Strona internetowa Publicznej Szkoły Podstawowa w Koniemłotach. Dostęp: wrzesień 2019.
  23. Więcej informacji o J. Lisaku w rozdziale Tajne nauczanie w powiecie buskim.
  24. Więcej informacji o Z. Ludwikowskiej w rozdziale Oświata.
  25. Leszek Marciniec, Antyhitlerowski opór …, s. 20; Jan Pytel, Pęczelice między Buskiem-Zdrojem i Stopnicą. Z dziejów wsi i gminy. Krosno 2005, s. 100. Leszek Marciniec, Więzi i korzenie. T.1., Busko-Zdrój 1997, s. 122-124. Więcej informacji o J. Ludwikowskim w rozdziale Oświata.
  26. Władysław Magiera uczył w szkole w Kawczycach. Lista nauczycieli i duchownych, członków PCK, sporządzona przez komisarycznego radcę szkolnego w Busku 28.7.1941 r. na żądanie Wydziału Nauki i Oświaty urzędu gubernatora radomskiego. APR 209/1044, k. 8-9.
  27. Wymieniony na stronie internetowej Szkoły Podstawowej im. Batalionów Chłopskich w Stopnicy. Dostęp: lipiec 2019.
  28. Na liście nauczycieli biorących udział w tajnym nauczaniu (powiat staszowski), sporządzonej przez A. Kowalczewską wymieniona jest Kwaśniak-Mariankowska Tekla – Łubnice (do 1945 r. powiat buski). Alina Kowalczewska, W mojej pamięci … , s.  57. Po wojnie, Tekla Wołowiec walnie przyczyniła się do powstania i rozwoju biblioteki szkolnej w Łubnicach. Ewa Murdza, Historia Biblioteki. Biblioteka wczoraj i dziś. Strona internetowa Centrum Kultury w Łubnicach. Dostęp: grudzień 2019; Zeznania świadka, Józef Dach, złożone 27 marca 1947 roku w Pacanowie przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Radomiu, Ekspozytura w Stopnicy, sędziemu A. Stanula. AIPN GK 179/117, k. 80.
  29. Fotografia pochodzi z portalu internetowego ogrodywspomnien.pl. Dostęp: wrzesień 2019. Jej mąż, Stanisław Marmuźniak, ur. 12.4.1906 r., ukończył Seminarium Nauczycielskie i odbył służbę w Szkole Podchorążych Rezerwy. Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1934-1939. Dostał posadę nauczyciela w Gimnazjum i Liceum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Busku-Zdroju. Nie zdążył podjąć pracy. W lipcu 1939 r. został powołany do Wojska Polskiego. 17 września 1939 r. trafił do niewoli sowieckiej. W kwietniu 1940 r. Sowieci zamordowali go w Katyniu. Leszek Marciniec, Więzi i korzenie. Busko-Zdrój 1997, s. 96.
  30. Joanna Prządo-Grelich, Wyjątkowe postaci. Kurier Wiślicki nr 2/2018.
  31. Leszek Marciniec, Tajne nauczanie w rejonie Janiny, Tygodnik Ponidzia nr 7/2000, s. 9.
  32. Bp Julian Wojtkowski, Najpiękniejsze lata życia. Ks. Konstanty Michalski CM 1940-1944. Nasza Przeszłość, Tom 56/3 Rok 1981, s. 86; Biogram ks. prof. K. Michalskiego – patrz rozdział “Kościół / Koniemłoty – Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny”.
  33. Więcej informacji o B. Nosalu w rozdziale Oświata.
  34. Leszek Marciniec, Antyhitlerowski opór …, s.20.
  35. Wymieniony na stronie internetowej Szkoły Podstawowej w Stopnicy. Dostęp: lipiec 2019.