Aneks – Kasy i banki spółdzielcze w powiecie stopnickim i w części powiatu pińczowskiego (układ terytorialny)

Niniejszy aneks zawiera mniej lub bardziej dokładne – stosownie do zachowanej substancji archiwalnej – opisy wszystkich spółdzielni kredytowych, zarejestrowanych sądownie w okresie międzywojennym w powiecie stopnickim i w części powiatu pińczowskiego¹. Są tu opisy także tych spółdzielni, które nie wszczęły działalności². Uwzględnienie nazwisk możliwie wszystkich osób zaangażowanych w tworzeniu spółdzielni i w ich działalności i, gdzie tylko było możliwe, wskazanie na jednoczesną aktywność tych osób w innych obszarach pozwala lepiej poznać ówczesne społeczności lokalne.

Umieszczona w nawiasie za nazwą spółdzielni pierwsza data wskazuje na rok jej ustanowienia, druga data oznacza najczęściej rok zaprzestania działalności i przejście w stan likwidacji. Nie jest ona tożsama z datą wykreślenia z rejestru spółdzielni/handlowego. Często bowiem wykreślenie następowało dopiero po latach, albo w ogóle brak jest informacji na ten temat. W przypadkach spółdzielni przejętych przez inne instytucje kredytowe (taki los spotkał kasy Stefczyka w roku 1950), druga podana w nawiasie data wskazuje właśnie na takie zdarzenie. W przypadkach, gdy spółdzielnia, choć zarejestrowana, żadnej działalności nie wszczęła, umieszczona jest w nawiasie tylko jedna data – rejestracji sądowej. 

Busko

1. Bank Spółdzielczy w Busku, Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną (1925-1939) ✡︎
2. Kasa Rolniczo-Przemysłowa, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Busku (1933)
3. Kasa Spółdzielcza w Busku (1923-1924)

Chmielnik

4. Bank Kupiecki Spółdzielczy w Chmielniku (1922-1923) ✡︎
5. Bank Spółdzielczy w Chmielniku (1926-1950)
6. Bank Kredytowy Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku (1928-1934) ✡︎
7. Bank Ludowy Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Chmielniku (1926-1939) ✡︎
8. Bank Handlowo-Przemysłowy Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku (1923-1932) ✡︎
9. Bank Dyskontowy w Chmielniku Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością (1924-1932) ✡︎
10. Spółdzielcza Kasa Kredytowa z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku (1922) ✡︎
11. Spółdzielcza Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Chmielniku z odpowiedzialnością ograniczoną (1923-1939)

Drugnia

12. Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Drugni (1925-1950)

Gnojno

13. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Gnojnie (1928-1950)

Góry

14. Kasa Stefczyka w Górach z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925-1950)

Kije

15. Kasa Stefczyka w Kijach – brak dokumentacji archiwalnej 

Koniemłoty

16. Spółdzielcza Kasa Kredytowa w Koniemłotach z nieograniczoną odpowiedzialnością (1925-1951)

Lisów

17. Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lisowie (1922-1950) 

Lubania

18. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lubani (1930-1936) 

Młodzawy Duże

19. Kasa Stefczyka, spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Młodzawach Dużych (1926-1950)

Nowy Korczyn

20. Kasa Spółdzielcza w Nowym Korczynie z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925) 
21. Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Nowym Korczynie (1913-1922)
22. Kasa Ludowa z odpowiedzialnością ograniczoną w Nowym Korczynie (1930-1931) ✡︎
23. Bank Spółdzielczy w Nowym Korczynie, Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną (1926-1935) ✡︎

Pacanów

24. Kasa Stefczyka z nieograniczoną odpowiedzialnością w Pacanowie (1922-1950)

Parchocin

25. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Parchocinie (1928-1950)

Pińczów

26. Spółdzielczy Bank Kupiecki w Pińczowie, Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną (1927-1932) ✡︎
27. Bank Spółdzielczy, Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną w Pińczowie (1924-1939) ✡︎
28. Bank Ludowy, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Pińczowie (1924-1951)

Potok

29. Kasa Stefczyka w Potoku – brak dokumentacji archiwalnej

Sędziejowice

30. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Sędziejowicach (1922-1948)

Stopnica

31. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy (1924-1950)
32. Bank Handlowy w Stopnicy, Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy (1922-1929) ✡︎
33. Bank Spółdzielczy w Stopnicy z odpowiedzialnością ograniczoną (1928-1939) ✡︎
34. Bank Handlowy w Stopnicy Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy (1928-1939) ✡︎
35. Spółdzielczy Bank Dyskontowy z o.o. w Stopnicy (1927-1939) ✡︎
36. Bank Kupiecki Spółdzielczy w Stopnicy (1922-1924) ✡︎
37. Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Stopnicy (1908-1936) ✡︎

Strożyska 

38. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Strożyskach (1927-1938)

Świniary

39. Kasa Stefczyka w Świniarach Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością (1928-1948)

Szaniec

40. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Szańcu (1924-1950)

Szydłów

41. Kasa Spółdzielcza w Szydłowie z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925)

Tuczępy

42. Kasa Spółdzielcza w Tuczempach z odpowiedzialnością nieograniczoną (1922-1924)  

Wiślica 

43. Wiślickie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Wiślicy (1911-1929) 
44. Bank Ludowy w Wiślicy Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną (1927-1939) ✡︎
45. Kasa Stefczyka w Wiślicy – brak dokumentacji archiwalnej 

 Wola Bokrzycka

46. Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Woli Bokrzyckiej (1929)

Zborów

47. Kasa Spółdzielcza w Zborowie z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925)  

Wśród opisanych 44 spółdzielni:
22 przetrwały do września 1939 r. Ich los po inwazji niemieckiej na Polskę był różny. Żydowskie spółdzielnie kredytowe (✡︎) zostały zlikwidowane. Spółdzielnie “chrześcijańskie” ostały się w niewielkiej liczbie i funkcjonowały w różnym zakresie i z różnym powodzeniem przez całą okupację;
6 zostało tylko zarejestrowanych, ale nie rozpoczęło działalności;
16 po kilku lub kilkunastu latach działalności nie dotrwało do września 1939 r.;
8 zaprzestało działalności podczas okupacji;
14 przetrwało okupację i zostało wchłoniętych po 1948 r. przez inne podmioty.

Bank Spółdzielczy w Busku, Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną (1925-1939)

Bank został powołany z inicjatywy następujących osób (podpisali pierwszy statut spółdzielni): Lejbuś Prajs, Josef Fiszel, Sz. Granetman, Lejzor Pfeffer, Szaja Gertner, D. Prajs, Josek Topioł, D. Kurc, S. Kaufman, Berek Kaźmirski, H. Gersztajn, J. Wolbromski, Moszek Gersztajn, Mordka Chmielnicki, Abram Wygodny, Wolf Szpigelman, Majer Herszkowicz, Chaim Wajcman, Josek Cukierman, Lejbuś Taubenblat, Chaim Rosenblum, Kiwa Górski, Lipa Wygodny³, Alter Malicki, Dawid Lewkowicz, J. Herszkowicz, J. Granetman, Dawid Wajsblatt.
Na zebraniu organizacyjnym (28 obecnych), które miało miejsce w sali Gminy Żydowskiej przy ulicy Piłsudskiego 21.11.1925 r., do spółdzielni przystąpiło 35 osób. Członkowie odpowiadali za zobowiązania spółdzielni dziesięciokrotnością każdego zgłoszonego udziału. Udział wynosił 10 złotych. Na pismo do ogłoszeń wybrano “Ruch Spółdzielczy” w Warszawie (Organ Związku Rewizyjnego Żydowskich Towarzystw Spółdzielczych).
Bank został wpisany w Sądzie Okręgowym w Kielcach do rejestru spółdzielni 12.12.1925 r. pod nr 277.
W 1927 r., mocą decyzji Dorocznego Walnego Zgromadzenia podniesiono udział do 25 zł. W kwietniu 1938 r. bank przyjął nowy statut. Do spółdzielni należało wtedy 128 członków (69 – drobni kupcy, 8 kupcy i przemysłowcy, 38 – rzemieślnicy, robotnik – 1, urzędnicy i prac. biurowi – 4, wolne zawody – 3 i inne zawody – 5). Przedmiotem spółdzielni było m.in. udzielanie kredytów, przyjmowanie wkładów pieniężnych, redyskonto, wydawanie przekazów, czeków i akredytyw, handel papierami wartościowymi, listami zastawnymi i akcjami, przyjmowanie do depozytu papierów wartościowych i innych walorów. W 1939 r. działalność banku bezpowrotnie ustała. Spełniając wolę okupacyjnego Urzędu Nadzoru Bankowego, Sąd Okręgowy Wydział Rejestrowy w Kielcach w osobie sędziego E. Siedleckiego postanowieniem z 10.11.1941 r. rozwiązał spółdzielnię i mianował likwidatorem spółdzielni Stefana Popławskiego. Spółdzielnia przeszła w stan likwidacji⁴. S. Popławski miał swoje biuro w lokalu Powiatowego Związku Rzemieślniczego – na plebanii, ul. Pińczowska 8.
Pierwsze kroki w kierunku likwidacji Banku poczynił z początkiem października 1941 r. , choć wniosek Pełnomocnika Urzędu Nadzoru Bankowego ds. Nadzoru Spółdzielni Kredytowych do Sądu Okręgowego w Kielcach o likwidację wysłany został 16.10.1941 r, a Sąd wydał stosowne postanowienie dopiero 10.11.1941 r.
S. Popławski zdołał wymusić udostępnienie mu przez Zarząd dokumentacji bankowej, która była prowadzona w dobrym porządku. Wygarnął z kasy znajdujące się tam saldo w kwocie 34 zł i obligacje na kwotę 400 zł. Następnie domagał się wydania portfela wekslowego na kwotę 20.000 zł. Zarząd Banku ociągał się z wykonaniem takiego polecenia, tym bardziej że nie był uprzedzony ani o wdrożonej likwidacji, ani o prerogatywach, w jakie S. Popławski miał być wyposażony. Przewodniczący Komitetu Powiatowego Żydowskiej Samopomocy Społecznej w Busku, Izaak Nadler, poprosił pismem z 6.10.1941 r. Prezydium ŻSS w Krakowie o pilne zasięgnięcie informacji u Pełnomocnika Urzędu Nadzoru Bankowego ds. Nadzoru Spółdzielni Kredytowych, celem wyjaśnienia, jakie właściwie zadanie miał S. Popławski. Prezydium poradziło, by Bank zamiast wydawać cokolwiek S. Popławskiemu, wysłał to do Państwowej Rady Spółdzielczej Krakowie⁵.
S. Popławski został odwołany z funkcji likwidatora  w maju 1942 r. z powodu popełnionych błędów i zaniedbań⁶. Wybranie go na likwidatora wzburzyło przebywającego w Busku emerytowanego nauczyciela akademickiego z Krakowa, Stefana Górkę⁷, na tyle, że ten wystosował donos do Pełnomocnika Urzędu Nadzoru Bankowego ds. Nadzoru Spółdzielni Kredytowych (L. Platenik)⁸. Niechlubna działalność S. Popławskiego w Busku musiała być na tyle problematyczna, że nawet starosta buski usiłował wyjaśnić u władz krakowskich, jakie zadania powierzono S. Popławskiemu. W odpowiedzi Komisarz Państwowej Rady Spółdzielczej przyznał, że S. Popławski dopuścił się nadużyć finansowych, że dowiedział się o podobnych zachowaniach S. Popławskiego sprzed wojny (donos Stefana Górki) i że zlecił natychmiastowe jego odwołanie. Dodał od siebie, że S. Popławski powinien być aresztowany. Starosta Schäfer nie pozostał bezczynny. Kilka dni później zwrócił się do Policji Bezpieczeństwa-Komisariatu Kryminalnego w Busku o wszczęcie dochodzenia w sprawie czynności służbowych S. Popławskiego⁹.
Wkrótce potem Sąd Okręgowy w Kielcach, działając na wniosek Państwowej Rady Spółdzielczej (decyzja przewodniczącego Całkosińskiego z kontrasygnatą komisarza Platenika), wyznaczył w maju 1942 r. nowego likwidatora – Eugeniusza Kasińskiego z Pińczowa. Kasiński przejął po S. Popławskim likwidację żydowskich spółdzielni także w Pińczowie i Stopnicy. Krzątał się głównie w zakresie ściągania zobowiązań wobec spółdzielni. Dnia 9 września 1942 r. – na niepełny miesiąc przed deportacją Żydów z Buska na zagładę – meldował do Rady Spółdzielczej w Krakowie, że wpływy gotówki do kasy są liche “ze względu na przesiedlanie Żydów z Buska”. Na początku stycznia 1943 r. w “Sprawozdaniu sp-ni żydowskiej p.f. Bank Spółdzielczy w Busku za czas od 1.1 do 31.12.1942 r.” informował, że spółdzielnia miała w styczniu 123 członków Żydów i 5 członków aryjczyków, a na koniec roku pozostali tylko członkowie aryjscy. Epilogiem dla okupacyjnych losów spółdzielni i dramatu jej członków był zakrawający na groteskę formalizm działań Państwowej Rady Spółdzielczej w 1947 r.: naczelnik Wydziału Inspekcji i Kontroli Rady, niejaki Stefan Pióro, wymusił na E. Kasińskim, jako byłym likwidatorze, wówczas zatrudnionym w Związku Rewizyjnym Spółdzielni R.P. w Radomiu, by ten, dla spełnienia wymogów poprzedzających wniosek do Sądu Rejestrowego o wykreślenie Spółdzielni z rejestru, udzielił informacji o aktualnym jej stanie majątkowym, a jeśli Spółdzielnia nie posiada majątku – złożył stosowne oświadczenie. Ostatecznie, Sąd Okręgowy w Kielcach postanowił 29.3.1947 r. o wykreśleniu Banku Spółdzielczego w Busku z rejestru spółdzielni¹⁰.
Zmiany w składzie władz banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1925 Zarząd: Calel (Całel) Taubenblatt, Lejbuś Prajs i Josef Fiszel, zastępcy członków: Mordka Chmielnicki, Lejzor Górski (właściciel biura pisania podań), Chaim Rozenblum (Rosenblum); Rada: Majer Herszkowicz, Jakób Hochernian, Josef Gezundhajt, Dawid Lewkowicz, Wolf Szpigelman, Chaim Wajcman, a zastępcami członków Rady zostali: Szaja Gertner, Moszek Gersztajn, Berek Kaźmirski.
1926 Zarząd: Całel Taubenblatt, Lejbuś Prajs, Josek Topioł, zastępcy członków: Mordka Chmielnicki (kupiec), Lejzor Górski; Rada: Majer Herszkowicz (kupiec), Jakób Hocherman (właściciel willi), Josef Gesundhajt (właściciel młyna), Dawid Lewkowicz (kupiec), Wolf Szpigelman (kupiec),Chaim Wajcman (kupiec).
1927 Nowym zastępcą członka Zarządu został Szymon Lipkowicz, a nowymi członkami Rady nadzorczej zostali Józef Fiszel, Hernel Rakowski i Alter Erlich. 1928 Zarząd: Całel Taubenblatt, Lejbuś Prajs, Josek Topioł, zastępcy członków: Mordka Chmielnicki, Chaim Rosenblum, Szymon Lipkowicz. Z Zarządu ustąpił Mordka Chmielnicki, zastąpił go Jankiel Aspis.; Rada: Józef Kinel, Majer Herszkowicz, Wolf Szpigelman, Hernel Rakowski, Alter Erlich, Chaim Wajcman, zastępcy członków: Moszek Gersztajn, Izrael Zajd.
1938 Zarząd: Lejb Prajs, Josek Topioł i Chaim Rozenblum. Zastępcami członków Zarządu byli: Szymon Lipkowicz (piekarz), Abram Wygodny (kupiec) i Jankiel Aspis (kupiec). Radę nadzorczą stanowili: Josef Fiszel (kupiec), Szaja Gertner (kupiec), Wolf Szpigelman (kupiec), Alter Erlich (zegarmistrz), Suda Braun (kupiec), Izrael K …? (kupiec). Zastępcami członków Rady byli: Izrael Sajd (kamasznik), Alter Malicki (kupiec), Ajzyk Blugried (kupiec).

Kasa Rolniczo-Przemysłowa, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Busku (1933)

Na wniosek zamieszkałych w Busku Józefy Zielińskiej, księdza Jana Rachtana¹¹ i Tomasza Turczyna¹² Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał 7 kwietnia 1933 r. Kasę Rolniczo- Przemysłową, Spółdzielnię z nieograniczoną odpowiedzialnością w Busku rejestru pod nr 531.
Przedmiotem przedsiębiorstwa miało być: udzielanie kredytów w formie dyskonta weksli, pożyczek skryptowych, rachunków bieżących i pożyczek zabezpieczonych; redyskonto weksli; przyjmowanie wkładów pieniężnych z prawem wydawania dowodów wkładowych imiennych; wydawanie przekazów, czeków, akredytyw, dokonywanie wpłat i wypłat w granicach Państwa; kupno i sprzedaż na rachunek własny oraz na rachunek osób trzecich papierów procentowych państwowych i samorządowych, listów zastawnych, akcji central gospodarczych, wchodzących w skład Unii Związków Spółdzielczych oraz akcji Banku Polskiego; odbiór wpłat na rachunek osób trzecich, inkaso weksli i dokumentów, za wyjątkiem inkasa frachtów terminowych; przyjmowanie subskrypcji na pożyczki państwowe i komunalne i akcje przedsiębiorstw; zastępstwo czynności na rzecz Banku Polskiego i innych banków państwowych; przyjmowanie do depozytu papierów wartościowych i innych walorów, wynajmowanie kasetek zabezpieczonych.
Do Zarządu weszły trzy wyżej wymienione osoby.
W przypadku tej Kasy nie ziściły się zamiary deklarowane na zebraniu założycielskim, bo w ogóle nie rozpoczęła ona działalności.
Gdy w 1936 r. Rada Spółdzielcza ustaliła, że Kasa Rolniczo-Przemysłowa w Busku “nie posiada majątku i nie prowadzi wspólnego przedsiębiorstwa”, wystąpiła do Sądu Okręgowego w Kielcach o wykreślenie Spółdzielni z rejestru bez procedur rozwiązywania i likwidacji. Wniosek uwzględniono. Wykreślenie miało miejsce dnia 2.10.1936 roku¹³.

Kasa Spółdzielcza w Busku (1923-1924)

Członkowie istniejącego od 1901 r. Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego w Busku, Władysław Dąbrowski, Michał Żelichowski, Ignacy Dziurda¹⁴, zwrócili się 14 marca 1923 r. do Sądu Okręgowego w Kielcach o rejestrację powołanej oto Kasy Spółdzielczej w Busku Kieleckim z odpowiedzialnością nieograniczoną.
Kasę ustanowiono wolą Ogólnego Zebrania Towarzystwa Pożyczkowo- Oszczędnościowego w Busku, które odbyło się w sali magistratu w Busku dnia 11.3.1923 r. W zebraniu uczestniczyło 18 członków z ogólnej liczby 192. Zebrani uchwalili przyjęcie nowego statutu, opracowanego i zaproponowanego przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych. Dopasowując statut do potrzeb miejscowych, ustalono, że

• członkami spółdzielni mogą być mieszkańcy miasta Buska oraz wsi położonych w gminach: Busko, Pęczelice, Radzanów i Szaniec;
• udział członkowski wynosi 30 tys. marek;
• Zarząd i Rada Nadzorcza upoważnione są do zaciągania zobowiązań do sumy 100 mln marek;
• granica kredytu dla jednego członka wynosić będzie 5 mln marek.

Sąd wpisał Kasę do rejestru spółdzielni pod nr 138.
Do Zarządu wybrani zostali: Michał Żelichowski (rachmistrz Wydziału Sejmikowego i właściciel posiadłości wiejskiej, Busko), Ignacy Dziurda (Busko), Władysław Dąbrowski (obrońca sądowy, właściciel domu w Busku)¹⁵. W skład Rady Nadzorczej weszli: Jan Skowera (Busko), Juljan Gołębiowski (Busko), Mieczysław Pytlewski (właściciel zakładu ślusarskiego, Busko), Józef Magiera (Łagiewniki), Antoni Zwolski (Busko)¹⁶, Jan Bucki (Busko)¹⁷.
Nadzwyczajne Walne Zebranie 11.12.1927 r. uchwaliło nową wysokość wkładu członkowskiego 10 zł. Dokonano niewielkich zmian we władzach spółdzielni. Zarząd w składzie: Władysław Dąbrowski, Jan Skowera, Michał Żelichowski. Rada: Juljan Gołębiowski, Mieczysław Pytlewski, Antoni Zwolski, Jan Bucki, Józef Magiera, Jan Jamroz.
Ogólny kryzys nie ominął Kasy Spółdzielczej w Busku. Na dwóch kolejnych nadzwyczajnych Walnych Zgromadzeniach członków Kasy 29 listopada i 13 grudnia 1931 r. zatwierdzono zbiorczo sprawozdania Zarządu z lat 1923-1930. Nie było więc Walnych Zgromadzeń przez te lata, a więc i aktywności władz spółdzielni i w ogóle działalności spółdzielni. Ze względu na brak środków obrotowych Kasy, powzięto uchwałę o jej rozwiązaniu i niezwłocznym przystąpieniu do zgodnej z przepisami likwidacji. Wybrano nowy Zarząd, a jego członków ustanowiono likwidatorami. Postanowiono wszcząć starania o przyjęcie spółdzielni do związku rewizyjnego. Do składu Rady Nadzorczej dołączył Jan Sztefko.
Siedem lat później, w czerwcu 1938 r., Rada Spółdzielcza przy Ministerstwie Skarbu w piśmie do Sądu Okręgowego w Kielcach informowała, że likwidatorzy nie przestrzegali przepisów, wręcz całkowicie zaniechali swojej działalności. Rada domagała się ich odwołania i wyznaczenia nowego likwidatora z urzędu – Józefa Jurkiewicza, zamieszkałego we wsi Potok, poczta Szydłów.
Likwidator J. Jurkiewicz zwołał Walne Zgromadzenie na dzień 29.11.1938 r. Przyszło ledwie 6 członków. Zapewne w tym czasie nikt już w Busku nie pamiętał, że powstała ongiś w mieście Kasa Spółdzielcza. Zebrani uchwalili zmniejszenie liczby członków Rady Nadzorczej z 6 do 3 i postanowili zamienić periodyk do obowiązkowych ogłoszeń “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” na “Wiadomości Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej. Czasopismo poświęcone sprawom likwidacji spółdzielni niezwiązkowych”¹⁸. Ogłoszenie sądowe o zmianie dotyczącej Rady Nadzorczej ukazało się dopiero za okupacji – w marcu 1941 r. w “ozdobionym” hitlerowską swastyką, a wydawanym w Krakowie Dzienniku Urzędowym Generalnego Gubernatorstwa (Amtlicher Anzeiger für das Generalgouvernement).
Kasa Spółdzielcza w Busku przetrwała w swoim niebycie całą okupację niemiecką i dopiero 29 marca 1947 r. została wykreślona z rejestru spółdzielni, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Kielcach¹⁹.

Bank Kupiecki Spółdzielczy w Chmielniku (1922-1923)

Powołanie banku zainicjował Herman Leszman²¹ w kwietniu 1922 r. Na zebranie założycielskie przybyło 25 osób. Zebranie poprowadzili Motel Mincberg, Abram Preis i, jako sekretarz, J. Kanercukier. Ustalono wysokość jednego udziału członkowskiego: 50.000 marek polskich.
Członkami Zarządu zostali: Herman Leszman, Abram Preis, Motel Mincberg i Jonas Strauch (Sztrauch). Do Rady Nadzorczej wybrano: Moszek Lemberg, Moszek Pasternak, Dawid Józef Zylberberg.
W zebraniu założycielskim uczestniczyli ponadto: E. Płóciennik, D.J. Zylberberg, I. Rozenfarb, P. Lemberg, M. Kanercukier, M. Wajnstadt, J. Pasternak, K. Mincberg, H.Sz. Ptasznik, Ch. Wiślicki, Ch.F. Zilberberg, Ch.M. Goldsztajn, J. Płóciennik, M. Wajnberg.
Bank został wpisany przez Sąd Okręgowy w Kielcach do Rejestru Spółdzielni w kwietniu 1923 r. pod nr. 27.
Z powodu inflacji i braku kapitału Bank został rozwiązany już w 1923 roku. Jego likwidacja ciągnęła się jeszcze przez kilka lat. Sąd Okręgowy w Kielcach podjął w 1928 r. decyzję o wykreśleniu spółdzielni z rejestru²². 

Bank Spółdzielczy w Chmielniku (1926-1950)

Zarząd nowo powołanego Banku Udziałowego Spółdzielni z odpowiedzialnością nieograniczoną w Chmielniku zwrócił się z wnioskiem o jego rejestrację do Sądu Okręgowego w Kielcach dnia 20 marca 1926 r. Pismo sygnowane było przez 3 członków Zarządu: Edmund Lipowski, Jan Grabda²³ i Bolesław Łudczak²⁴. Sąd wpisał Spółdzielnię 2 kwietnia 1926 r. do rejestru pod nr. 305. Bank przystąpił do Związku Spółdzielni Polskich w Warszawie. 

We wrześniu 1927 r. Bank zmienił nazwę na Bank Udziałowy Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku. Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni ustalono jako dwudziestokrotność udziałów.
Organem prasowym do ogłoszeń spółdzielni był ukazujący się w Poznaniu “Poradnik Spółdzielni”. W 1928 r. ustalono wysokość udziału członkowskiego 50 złotych²⁵. W 1929 r. nastąpiła kolejna zmiana nazwy Banku na: Bank Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku.

Przedmiotem przedsiębiorstwa było: udzielanie kredytów w formie dyskonta weksli, pożyczek skryptowych, rachunków bieżących i pożyczek zabezpieczonych; redyskonto weksli; przyjmowanie wkładów pieniężnych z prawem wydawania dowodów wkładowych imiennych; wydawanie przekazów, czeków, akredytyw, dokonywanie wpłat i wypłat w granicach Państwa; kupno i sprzedaż na rachunek własny oraz na rachunek osób trzecich papierów procentowych państwowych i samorządowych, listów zastawnych, akcji central gospodarczych; odbiór wpłat na rachunek osób trzecich, inkaso weksli i dokumentów; przyjmowanie subskrypcji na pożyczki państwowe i komunalne i akcje przedsiębiorstw; zastępstwo czynności na rzecz Banku Polskiego i banków państwowych; przyjmowanie do depozytu papierów wartościowych i innych walorów; wynajmowanie kasetek zabezpieczonych. Udział członkowski wynosił 150 zł. W 1935 r. Bank przeszedł do nowego związku rewizyjnego: Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie. Był nadto od 27.6.1937 r. członkiem Okręgowego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych w Stopnicy.

W czasie okupacji niemieckiej Bank działał w ograniczonym zakresie. Zabronione były Walne Zgromadzenia członków. Ich funkcję sprawowała Rada Nadzorcza. Obowiązki prezesa-kierownika Banku pełnił nieodpłatnie Bolesław Łudczak, obok swych czynności zawodowych.
W roku 1940 czasopismem do publikowania ogłoszeń Banku były “Wiadomości Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej: czasopismo poświęcone sprawom likwidacji spółdzielni niezwiązkowych”.
W połowie 1941 r. Bank zabiegał o kredyt w Państwowym Banku Rolnym, a także o wsparcie ze strony Banku Akceptacyjnego. W maju 1942 r. Bank starał się o kredyt 20.000 zł od Centralnej Kasy Spółek Rolniczych Oddział w Radomiu. Starania te wspierał ze swej strony Związek Rewizyjny Spółdzielni w Generalnym Gubernatorstwie Okręgowy Związek w Radomiu²⁷. Za pośrednictwem Związku Rewizyjnego Spółdzielni Bank zabiegał w 1942 r. w Wydziale Wyżywienia i Rolnictwa urzędu gubernatora radomskiego o zaliczenie banku do kategorii przedsiębiorstw B, celem uzyskania dodatkowych kart żywnościowych.

Bliższych informacji o kondycji Banku chmielnickiego w tamtym czasie dostarcza ankieta wypełniona w czerwcu 1941 r. na żądanie Pełnomocnika Urzędu Nadzoru Bankowego dla nadzoru nad spółdzielniami kredytowymi. Spółdzielnia miała 334 członków, w tym 14 nowych. Na ogólną liczbę członków przypadało: rolników 249, przemysłowców i kupców 18, rzemieślników 16, robotników i urzędników 49 i osób prawnych – 2. Wydatki i dochody Banku bilansowały się na poziomie 4763 zł. W kwocie dochodów 4763 zł dominowały dochody 4050 zł na tzw. rachunkach dawnych (Altgeschäft). Ilustruje to, podobnie jak w większości tolerowanych przez Niemców instytucji kredytowych, że głównie zajmowały się one ściąganiem od członków starych należności.
Według rewidenta z Radomia, L. Czuchnowskiego, przybyłego do Chmielnika w marcu 1941 r. celem przeprowadzenia rewizji, spółdzielnia rozwijała się pomyślnie i była najpoważniejszą i najsilniejszą instytucją finansową w Chmielniku.
Bank miał swoją siedzibę w budynku straży pożarnej przy ul. Bocznej 25²⁸.
Lustrator R. Kieniewski z Radomia po rewizji w połowie czerwca 1942 r. skonstatował, że likwidacja pożyczek dawnych w spółdzielni postępowała w tempie dość szybkim. Spółdzielnia prowadziła wówczas ożywioną nową działalność kredytową. W ciągu roku 1941 udzielono 175 pożyczek 108 osobom na łączną kwotę 179.940 zł²⁹.
Z protokołu rewizji spółdzielni w marcu 1943 r., przeprowadzonej przez lustratora ze Związku Rewizyjnego Spółdzielni w Generalnym Gubernatorstwie Okręgowy Związek w Radomiu, Henryka Krzemińskiego, dowiadujemy się, że Bank liczył 367 członków. Ogółem od 1940 r. przybyło 58 nowych członków. Osób, które ulokowały swoje oszczędności było w 1943 r.: 19 tylko na dawnych rachunkach, 1 tylko na nowych rachunkach.
Władysław Zamojski zatrudniony był jako pełnomocnik na pełnym etacie w spółdzielni za 300 zł miesięcznie. Spółdzielnia zatrudniała także praktykantkę biurową – Jadwigę Garycką. Członkowie Zarządu pełnili swoje obowiązki dorywczo. Wkłady w łącznej kwocie 9.790 zł należały do 21 osób; największe wkłady: 3.126 i 1.817 zł. Długi skonwertowane spółdzielni, głównie w Państwowym Banku Rolnym i Banku Polskim, zmalały z 42,5 tys. w 1941 r. do 29,6, tys. zł w 1943 r. Długi te były zabezpieczone akceptami Banku Akceptacyjnego.
Z dniem 1 stycznia 1945 r. Bank zawiesił działalność, by wznowić ją w październiku tamtego roku.
W październiku 1948 r., zgodnie z zaleceniem Wydziału Rewizyjnego Banku Gospodarstwa Spółdzielczego Oddział w Kielcach, Bank Spółdzielczy w Chmielniku przejął Kasę Stefczyka w Sędziejowicach. Radę Nadzorczą powiększonego Banku uzupełniono delegatami sędziejowickiej Kasy.
W dniu 29.6.1950 r. odbyło się w remizie straży pożarnej w Chmielniku Walne Zgromadzenie delegatów (skreślono na formularzu słowo “członków”) pod przewodnictwem Pełnomocnika Rejonowego G.K.S. Przyjęto statut Gminnej Kasy Spółdzielczej, powstałej z przekształcenia Banku Spółdzielczego w Chmielniku, Kasy Stefczyka w Lisowie i Kasy Stefczyka w Drugni. Nowa spółdzielnia obejmowała swoją działalnością miasto Chmielnik oraz gminy Chmielnik, Drugnia i Maleszowa.
W 1956 r. Walne Zgromadzenie delegatów zmieniło nazwę Banku na Kasa Spółdzielcza w Chmielniku. W 1963 r. następuje kolejna zmiana nazwy na Bank Spółdzielczy w Chmielniku.
Zmiany w składzie władz Banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1926 Zarząd: Edmund Lipowski, Jan Grabda i Bolesław Łudczak; Rada Nadzorcza: Stanisław Zakrzeński z Przededworza³⁰, Antoni Tański z Łagiewnik, Bolesław Łudczak z Chmielnika, Edmund Lipowski z Chmielnika, Roman Zamojski z Chmielnika, Jan Grabda z Przededworza, Gustaw Dalder z Chmielnika, Stanisław Śliwiński z Chmielnika, Franciszek Makówka z Chmielnika³¹.
1927 Zarząd: Stanisław Nowakowski, Paweł Skwara, Bolesław Łudczak.
1931 W Zarządzie Franciszek Makówka zastąpił Pawła Skwarę.
1933 Na mocy uchwały Rady Nadzorczej, cofnięto pełnomocnictwo udzielone Irenie Nowakowskiej, zatrudnionej w Banku od 1926 r.
1939 r. (maj) sąd wpisał do rejestru adnotację, że Władysław Zamojski otrzymał prawo podpisu z jednym z członków Zarządu. Zarząd stanowili wówczas: Bolesław Łudczak, Franciszek Makówka i Andrzej Marek³²; Rada: Antoni Tański (ziemianin), Jan Nowakowski (rolnik, Szaniec), Andrzej Zamojski (kupiec, Chmielnik), Andrzej Kowalski (rolnik, Raczyce), Andrzej Stępień (rolnik, Gnojno), Stanisław Śliwiński (rolnik, Chmielnik), Władysław Musiał (rolnik, Młyny), Franciszek Marcjan (rolnik, Pierzchnica), Józef Wojnowski (rolnik, Drugnia).
1945 (wrzesień) W Banku zatrudnieni byli: Władysław Zamojski, jego żona Janina, córki Ewa i Elżbieta oraz krewni Antoniego Tańskiego: matka Maria i Jan Tański (ur. 1898)³³.
1946 Do Zarządu weszli Jan Szyszko i Władysław Zamojski zamiast dotychczasowych członków Bolesław Łudczak i Andrzej Marek³⁴. Trzecim, nadal pozostającym członkiem Zarządu był Franciszek Makówka.
1950 Zarząd: Władysław Zamojski z Chmielnika, Tadeusz Kowalik z Chmielnika, Ignacy Bęben z Drugni, zastępcy członków: Stefan Smoleński z Chmielnika, Adolf Wojciechowski z Sędziejowic; Komisja Rewizyjna: Jan Bobrowski z Chmielnika, Wincenty Szczerba z Brodów, Karol Bartela z Gołuchowa, Jan Schabowski z Sędziejowic i Daniel Grandos z Przededworza. 1958 Zarząd Kasy Spółdzielczej w Chmielniku stanowili: Władysław Zamojski, Ignacy Bęben i Ignacy Angielski, zastępcami członków byli: Stanisław Woźniak, Roman Zychowicz i Adolf Wojciechowski³⁵.

Bank Kredytowy Spółdzielczy w Chmielniku (1928-1934)

W czerwcu 1928 r. grupa 36 osób, zgromadzona w sali szkolnej przy ulicy Szewskiej,  założyła Kasę Kredytową, Spółdzielnię z odpowiedzialnością ograniczoną  w Chmielniku³⁶. Siedzibą spółdzielni był lokal przy ulicy Bednarskiej 12. Kasa została wpisana w Sądzie Okręgowym w Kielcach 15.6.1928 r. do rejestru spółdzielni pod nr 437.
Wysokość jednego udziału wynosiła 25 zł. Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni był 10-krotnością zgłoszonych udziałów. Łączna odpowiedzialność wszystkich członków za zobowiązania spółdzielni wynosiła 25.750 zł. Maksymalna pożyczka, udzielona jednemu członkowi nie mogła przekracza kwoty 1.200 zł.

Przedmiotem spółdzielni było: udzielanie pożyczek członkom; dyskonto weksli i innych zobowiązań pieniężnych; przyjmowanie wkładów terminowych i bezterminowych oraz wkładów na rachunki bieżące; prowadzenie czynności przekazowych i inkasowych; udzielanie pożyczek pod zastaw państwowych i komunalnych papierów procentowych, listów zastawnych i obligacji w wysokości 80% ceny giełdowej, zaś na zastaw akcji i obligacji do 50%; finansowanie zakupów surowców, narzędzi i maszyn oraz artykułów spożywczych; kupno na rachunek członków papierów państwowych i komunalnych, listów zastawnych, akcji i obligacji, których obieg w państwie był dozwolony.
W Zarządzie zasiadali w roku 1929: Lejb Szulzyngier, Abram Fisz, Isalar Wajsbrot, Josek Działowski, Dawid Josek Zilberberg; zastępcy: Mordka Wólf Tuchmajer, Josek Dawid Goldberg. Członkami Rady Nadzorczej byli: Moszek Melman, Josek Rozenfarb, Anzelm Ajzenberg, Lejzor Cukier, Aron Wajnryb, Szmul Godlewski; zastępcy: Hersz Majer Zelaźnik, Kalma Abramowicz.
Kasa zmieniła swoją nazwę w sierpniu 1929 r. na: Bank Kredytowy Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku.
Od kwietnia 1930 r. przewidziane prawem ogłoszenia publikowane były w piśmie “Dos Judisze Togblat” w Warszawie.
W lipcu 1934 r. Bank powiadomił Sąd Rejestrowy w  Kielcach o uchwale podjętej przez nadzwyczajne Walne Zgromadzenie członków spółdzielni o jej rozwiązaniu. Z nadesłanego do Sądu protokołu ze zgromadzenia (4.3.1934) wynikało (wypowiedzi przewodniczącego Rady Nadzorczej, Joska Rozenfarba, członka tejże rady, Joska Działowskiego i przewodniczącego Zarządu, Abrama Fisza), że powodem rozwiązania i likwidacji spółdzielni był brak przychodów, a “horyzont kredytowy jest bardzo zachmurzony”.
Wniesiony do Sądu wniosek o likwidację banku/spółdzielni zapewne nie spowodował wówczas wykreślenia firmy z rejestru sądowego, bo w listopadzie 1942 r. (już po deportacji Żydów chmielnickich na zagładę) Państwowa Rada Spółdzielcza (Staatlicher Genossenschaftsrat) w Krakowie zwróciła się pismem jej przewodniczącego, A. Całkosińskiego, do Sądu Okręgowego w Kielcach o dokonanie tej czynności³⁷.
Sąd wydał postanowienie o wykreśleniu banku z rejestru spółdzielni w dniu 30.11.1942 r.

Bank Ludowy Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Chmielniku (1926-1939)

Na podstawie zachowanych w AAN ledwie kilku dokumentów można przedstawić następujące, skąpe informacje o tym Banku³⁸.
Założycielami Banku, którzy podpisali się w 1926 r. na pierwszym statucie byli (spis niekompletny, część nazwisk nieczytelna): N. Zylberberg, Lejbuś Kaufman, Chajem Josek Apfelbaum, Izrael Ajzyk Wajnfeld, Jankiel Mentlik, Jehuda Fajngold, Moszek Baruch Strauch, Szaja Szmul Margulies, Anzel Erlich, Nuta Zylbersztajn, Jakób Książer, Manes Wajnbergier.

Bank Ludowy Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku został wpisany 4 marca 1926 r. w Sądzie Okręgowym w Kielcach do rejestru spółdzielni pod nr. 296, a od lipca 1937 r. figurował w tym rejestrze pod nowym numerem V.569. W roku 1937 spółdzielnia przyjęła nowy statut.
Na doroczne Walne Zgromadzenie członków Banku 29.4.1929 r. w lokalu kina “Apollo” w Chmielniku przyszło 120 osób. Zebranie zagaił członek Rady Nadzorczej Szmul-Elja Oksenhendler. Przewodniczącym zebrania został Izrael Rytterband, asesorami – Fajwel Solnik i J. Ungier, a sekretarzem Izrael Zylberberg. Podczas zebrania odnotowano z zadowoleniem dobry rozwój Banku i rosnące zaufanie doń ze strony ludności miejscowej oraz “pokrewnych instytucji bankowych”. Bilans Banku za 1928 rok zamknął się w kwocie prawie 134 tysięcy złotych, w tym wypracowano czysty zysk 13.950 zł. Spółdzielnia liczyła na dzień 1 stycznia 1929 r. 245 członków. Po wysłuchaniu w dyskusji opinii członków Alter Wajnberg, Mendel Lewensztajn, Josek Rozenblum i innych, zebranie przyjęło jednogłośnie uchwałę zatwierdzającą sprawozdanie Zarządu na rok 1928, rachunek zysków i strat oraz udzieliło absolutorium Radzie Nadzorczej. Podniesiono udział członkowski z 20 na 30 zł. Ustalono najwyższą sumę zobowiązań spółdzielni na 150.000 zł.
Poczyniono niewielkie zmiany we władzach spółdzielni. Zarząd opuścili: Abram Fisz i Jakób Książer. Z Rady odeszli: Izrael Ajzyk Wajnfeld, Anzel Erlich, Szlama Grünwald i Mordka Gotlieb. Po dwukrotnym głosowaniu ustanowiono nowy Zarząd w składzie: Szaja Szmul Margulies, Nuta Zylbersztajn, Jehuda Fajngold, Josek Djament, Ajzyk Wajnberg, Jankiel Mentlik; zastepcy: Izrael Rytterband, Szyja Sztajnfeld, Josek Fulegicz (?) oraz Radę Nadzorczą: Lejbuś Kaufman, Majlich Ogniewicz, Szmul-Elja Oksenhendler, Moszek Lewensztajn, Jakier Rubinsztajn, Abram Sztajnfeld; zastępcy: Menasia Felman, Szmul Rojt.
W 1938 r. Zarząd spółdzielni stanowili: Moszek Lewensztajn, Fajwel Solnik, Aron Szlama Fridenson, Aron Wajnryb, Symha Goldwasser i Kopel Gibrowicz; zastępcy: Chaim Szymon Frajman, Dawid Tyzon i Abram Zalcberg.
Protokół z Walnego Zgromadzenia w dniu 29.4.1929 r. jest ostatnim chronologicznie dokumentem, ilustrującym działalność Banku. O dalszym losie Banku dowiemy się ewentualnie z innych źródeł.
Państwowy Bank Rolny został mocą decyzji Ministra Finansów z dnia 4 października 1950 r. ustanowiony likwidatorem ponad 150 spółdzielni kredytowych w całym kraju. Wśród spółdzielni przewidzianych do likwidacji był Bank Ludowy Spółdzielczy w Chmielniku, powiat buski³⁹.

Bank Handlowo-Przemysłowy Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku (1923-1932)

Bank powstał w listopadzie 1923 r., a wpisany został do rejestru spółdzielni w Sądzie Okręgowym w Kielcach dnia 9.2.1926 r. pod nr. 156⁴⁰. Udział członkowski wynosił pierwotnie 1 milion marek, a od kwietnia 1927 r. – 25 złotych.
Przedmiotem spółdzielni było: udzielanie członkom pożyczek; przyjmowanie wkładów oszczędnościowych, lokata kapitału, pośredniczenie przy zakupie lub sprzedaży wytworów rzemieślniczych, surowców, narzędzi, maszyn i artykułów spożywczych, oraz inne czynności w zakresie obrotów pieniężnych⁴¹. Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni wynosiła dziesięciokrotność ich udziałów. Wartość jednego udziału wynosiła wówczas 5 złotych.
Bank przystąpił w lutym 1928 r. do Powszechnego Związku na własnej pomocy opartych spółdzielni we Lwowie, a został z niego wykreślony w listopadzie 1931 r.
Do marca 1929 r. bank nosił nazwę Bank Handlowo-Przemysłowy w Chmielniku, Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną i zmienił ją na: Bank Handlowo- Przemysłowy Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku. Bank liczył wówczas 153 członków.
Kondycja finansowa banku w latach 1929 i 1930 była dobra. Kryzys dopadł spółdzielnię w roku 1931. Przez cały ten rok spółdzielnia była bezczynna. Dwa Walne Zgromadzenia członków banku, w styczniu i lutym 1932 r., powzięły uchwały o rozwiązaniu i likwidacji spółdzielni. Postanowiono, że wymagane prawem ogłoszenia likwidowanego banku ukazywać się będą już nie w piśmie “Przegląd Spółdzielczy” we Lwowie, lecz w piśmie “Radomer-Kelcer-Leben”. Dwa lata później likwidatorzy banku Dawid Zalcman, Aba Kalisz i Isachar Kanercukier, wnieśli do Sądu Okręgowego w Kielcach o wykreślenie banku z rejestru spółdzielni. Wniosek, nie wiedzieć czemu, był nieskuteczny, ponieważ dopiero po ostatnim Walnym Zgromadzeniu w lutym 1938 r., Sąd Okręgowy w Kielcach wykreślił spółdzielnię z rejestru dnia 8.3.1938 roku⁴².
Zmiany w składzie władz spółdzielni (Zarząd, Rada Nadzorcza):
Zarząd banku stanowili na początku: Mordka-Josek Mincberg (dyrektor), Abraham-Aron Prajs, Izachar Kanercukier. Po Walnym Zgromadzeniu członków banku w listopadzie 1923 r. w Radzie Nadzorczej zasiadali: Szlama Silberberg, Chaskel Lemberg, Pinkus Mentlik. W styczniu 1926 r. wybrano Zarząd w składzie: Dawid Josek Zylberberg, Izachar Kanercukier i Dawid Zalcman. Do Rady weszli: Pinkus Mentlik, Chuna Wilczyk i Chaim Szlama Lewkowicz. Kolejne zmiany we władzach spółdzielni miały miejsce w styczniu 1929 r. Zarząd pozostał w dotychczasowym składzie, zaś w Radzie zasiedli: Izrael Rytterband, Berek Kaufman, Chuna Wilczyk, Szlama Lewkowicz i Aba Kalisz. W 1930 r. Dawida Joska Zylberberga zastąpił w Zarządzie Aba Kalisz, a w skład Rady wchodzili: Szlama Lewkowicz, Josek Pfeffer, Nachma Cholewa, Chuna Wilczyk i Izrael Rytterband.

Bank Dyskontowy w Chmielniku Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością (1924-1932)

Bank założyli w czerwcu 1924 r.: Mojżesz Fajngold, Abraham Strauch, Jonas Strauch, Dawid Ejzykowicz, Szlama Zunszajn, Josef Solnik, Abraham Garncarski, Bernard Fajngold, Lejzor Żelaźnik i Benjamin Zunszajn.
Bank został wpisany w Sądzie Okręgowym w Kielcach do rejestru spółdzielni pod nr. 163.
Czasopismem do ogłoszeń miał być Monitor Polski.
Przedmiotem przedsiębiorstwa było: dokonywanie wszelkich operacji bankowych; organizowanie, finansowanie lub nabywanie przedsiębiorstw handlowych i rolniczych; udzielanie pożyczek i otwieranie kredytu terminowego; przyjmowanie towarów na skład; przyjmowanie w zastaw: państwowych papierów procentowych, listów zastawnych, udziałów, akcji i obligacji, świadectw składów towarowych, frachtów na niepodlegające łatwemu zepsuciu towary; dyskonto, redyskonto weksli i innych zobowiązań pieniężnych; inkaso wszelkiego rodzaju należności; przyjmowanie wkładów bezterminowych i terminowych, wkładów na rachunek bieżący i książeczek wkładowych; nabywanie artykułów spożywczych i przedmiotów gospodarczych w celu sprzedaży; nabywanie i sprzedawanie nieruchomości na rachunek własny lub osób trzecich; kupno i sprzedaż papierów wartościowych.
Odpowiedzialność członka za zobowiązania spółdzielni wynosiła 10-krotność zgłoszonych udziałów. Udziały ustalono na 25 zł. Bank miał udzielać członkom pożyczek do 800 zł. Kwotę tę podwyższono w 1928 r. do 1200 zł, a w 1931 r. do 2 tys. zł.
W lutym 1929 r. ukazało się na łamach pisma “Przegląd Spółdzielczy” we Lwowie obwieszczenie Sądu Okręgowego w Kielcach, że bank zmienił nazwę na Bank Dyskontowy Spółdzielczy z ograniczoną odpowiedzialnością w Chmielniku.
Na dwóch kolejnych walnych zgromadzeniach w kwietniu 1932 r. postanowiono rozwiązać i zlikwidować spółdzielnię. Decyzja wynikła ze zbyt małej liczby członków i minimalnych obrotów, spowodowanych kryzysem. Na likwidatorów wyznaczono: Nusyn Pfefer i M. Strauch. Prezesem rady nadzorczej był wówczas Jankiel Ferlegier⁴³.
Zmiany w składzie władz banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
Na zebraniu założycielskim 1.6.1924 r. wybrano do Zarządu: Mojżesz Fajngold, Abraham Sztrauch i Jonas Sztrauch, do Rady Nadzorczej – Szlama Zunszajn, Josef Solnik i Dawid Ejzykowicz. Jeszcze w tym samym miesiącu, Walne Zgromadzenie postanowiło zredukować skład Zarządu do dwóch osób; Zarząd opuścił Abraham Sztrauch i przeszedł do rady na miejsce oddalonego Lejzora Żelaźnika.
W kwietniu 1931 r. do Zarządu banku powołani zostali Nusyn Pfefer, Abram Strauch i Wolf Wajnryb.
Aktywnymi w działalności banku, acz poza jego władzami byli także: Moszek Zalcman, Wólf Wajnryb, Motel Picele.

Spółdzielcza Kasa Kredytowa z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku (1922)

Na zebraniu założycielskim Spółdzielczej Kasy Kredytowej z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku w dniu 6 lipca 1922 r., poprowadzonym przez Hejnocha Apfelbauma i M.L. Fastaga, ustalono wysokość udziału członkowskiego na kwotę 1000 marek. Do Zarządu weszli: Moszek Lajb Fastag i Abram Aron Prajs. Do Rady Nadzorczej wybrano: Hejnoch Apfelbaum i Moszek Lemberg. W zebraniu uczestniczyli także: Sz. Fajhgenbaum, I.M. Apfelbaum, Wulf Wajnryb, L. Kifel, H.M. Gertner, Samuel Płuciennik, H.M. Pachol, Meilich Mendrowski, N. Cholewa, M. Kaufman, P. Mentlik.
W dniu 8 sierpnia 1922 r. skierowano do Sądu Okręgowego w Kielcach wniosek o wpisanie Kasy do rejestru spółdzielczego, w którym otrzymała nr. 46.
Spółdzielcza Kasa Kredytowa nie uruchomiła działalności i została rozwiązana uchwałą Nadzwyczajnego Walnego Zebrania członków w dniu 12.4.1930 r. W protokole z zebrania zapisano następujące uzasadnienie takiej decyzji: “… a to z powodu istnienia już kilku placówek spółdzielczych w Chmielniku”.
Sąd Okręgowy w Kielcach wykreślił spółdzielnię z rejestru w dniu 12.6.1931 roku⁴⁴.

Spółdzielcza Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Chmielniku z odpowiedzialnością ograniczoną (1923-1939)

Najpierw było Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Chmielniku⁴⁵, które  powstało w 1902 r. Pod koniec 1913 r. należało do niego 656 osób. Odpowiedzialność uczestników za zobowiązania i straty Towarzystwa była dwukrotnością kredytu przyznanego uczestnikowi.
Podczas ogólnego zebrania członków w dniu 18 kwietnia 1922 r. (obecnych było tylko 7) zatwierdzono sprawozdania z lat 1919, 1920 i 1921.
Walne Zgromadzenie członków Towarzystwa w dniu 20 czerwca 1923 r., które poprowadzili Henryk Krynicki i Michał Próchnicki, przyjęło nowy statut, opracowany i zaproponowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie oraz uchwaliło nazwę spółdzielni: Kasa Spółdzielcza w Chmielniku z odpowiedzialnością nieograniczoną. Członkami spółdzielni mogli być mieszkańcy miasta Chmielnika oraz gmin: Chmielnik, Gnojno, Drugnia i Maleszowa. Udział członkowski wynosił 10.000 marek. Pismem do ogłoszeń było ukazujące się w Warszawie “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych”.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał Kasę do rejestru spółdzielni pod nr. 147.
Od kolejnego Walnego Zgromadzenia w dniu 12.11.1926 r. spółdzielnia nosiła nową nazwę: Spółdzielcza Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Chmielniku z odpowiedzialnością ograniczoną. Udział członkowski wynosił 25 zł. Odpowiedzialność członka za zobowiązania Kasy była dziesięciokrotnością w stosunku do jednego pełnego udziału.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w dniu 11 kwietnia 1937 r. ustalono, że dotychczasowe czasopismo do ogłoszeń spółdzielni “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” zastąpione zostanie przez pismo “Spólnota Pracy” w Warszawie. Uchwalono, że łączna odpowiedzialność spółdzielni wynosić będzie 40 tys. zł.
Na nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Kasy w dniu 22 czerwca 1938 r. (na ogólną liczbę 280 członków przybyło 9) zdecydowano o kolejnej zmianie czasopisma do ogłoszeń: tym razem na “Wiadomości Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej. Czasopismo poświęcone sprawom likwidacji spółdzielni niezwiązkowych”⁴⁶. Wymusił to fakt, że spółdzielnia straciła swoją przynależność do związku rewizyjnego.
Ostatnie przed wojną Walne Zgromadzenie członków miało miejsce w dniu 26 marca 1939 r. Na ogólną liczbę 262 członków przybyło 39. Dowiadujemy, się z niego, że w Kasie zatrudniony był na etacie księgowy z wynagrodzeniem 180 zł miesięcznie.
Kasa przerwała swoją działalność 4 września 1939 r. 
We wrześniu 1942 r., Rada Spółdzielcza, po stwierdzeniu, że Kasa nie prowadzi działalności, wystąpiła do Sądu Okręgowego w Kielcach z wnioskiem o jej rozwiązanie i ustanowienie likwidatorem z urzędu Ryszarda Kalińskiego, zamieszkałego w Kielcach.
W kwietniu 1947 r. Sąd Okręgowy w Kielcach, działając na wniosek Rady Spółdzielczej, pozbawił Ryszarda Kalińskiego funkcji likwidatora i mianował na jego miejsce wskazanego przez Radę Spółdzielczą niejakiego Pawła Misiorka. Przez dwa lata P. Misiorek nie mógł dostać od ostatniego prezesa Zarządu, Henryka Heniusa, kluczy do kasy pancernej z dokumentacją i wekslami spółdzielni. Zrezygnowany zwrócił się w styczniu 1949 r. do Sądu o przelanie na niego uprawnień Zarządu i Rady Nadzorczej i o wezwanie H. Heniusa do udostępnienia dokumentacji. Wprawdzie Sąd postanowił po myśli likwidatora, ale na niewiele się to przydało. Już w lipcu 1950 r. musiał on przekazać likwidację spółdzielni Państwowemu Bankowi Rolnemu, który został mocą decyzji Ministra Finansów z dnia 4 października 1950 r. ustanowiony likwidatorem ponad 150 spółdzielni kredytowych w całym kraju. Wśród spółdzielni przewidzianych do likwidacji była Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Pożyczkowa w Chmielniku, powiat buski⁴⁷.
W marcu 1951 r., na wniosek Banku Rolnego, Sąd Okręgowy w Kielcach wykreślił Spółdzielczą Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową w Chmielniku z odpowiedzialnością ograniczoną w likwidacji” z rejestru spółdzielni.
Zmiany w składzie władz spółdzielni (Zarząd, Rada Nadzorcza, Komisja Rewizyjna):
1922 Zarząd: Adam Szczukiewicz, Roman Odrobiński (właściciel apteki od 1907 r.)⁴⁸ i Sylwester Zychowicz z Chmielnika⁴⁹.
Rada: Herman Leszman, Izrael Weksler (przemysłowiec) i Antoni Śliwiński (właściciel masarni); Komisja Rewizyjna: Jankiel Mendrowski i Dawid Mapa.
1923 Zarząd: Roman Odrobiński, Gustaw Dalder⁵⁰, Henryk Krynicki⁵¹; Rada: Jan Grabda z Przededworza, Piotr Sierpacki z Suchowoli, Roman Zamojski z Chmielnika⁵², Józef Banach z Chmielnika, Sylwester Zychowicz, Jan Krawczyk z Suchowoli.
1925 Zarząd: Odrobiński (prezes), Henryk Henius (pisarz hipoteczny)⁵³, Suferczyński (?).
1926 Zarząd: Sylwester Zychowicz, Adam Szczukiewicz, Henryk Henius; Rada: Gustaw de Phull (prezes)⁵⁴, Dawid Mapa (Mappa)⁵⁵, Stanisław Sajda, Jan Szczytowski, Karol Odrobiński, Herman Leszman, Izrael Weksler.
1927 Rada: G. de Phull (lekarz), Izrael Weksler, Jan Szczytowski (sekretarz sądu), Stanisław Sajda, Izrael Rytterband (dentysta), Dawid Mapa (kupiec, handel drewnem).
1928 Zarząd: Roman Odrobiński, Henryk Henius, Gustaw Dalder.
1929 Zarząd: Roman Odrobiński, Leonard Baranowski (rejent), Henryk Henius; Rada: G. de Phull, Izrael Weksler, Antoni Stradowski (rolnik), Jan Szczytowski (sekretarz sądu), Stanisław Sajda (urzędnik), Izrael Rytterband (dentysta).
1931 Zarząd: Roman Odrobiński, Leonard  Baranowski, Henryk Henius; Rada: G. de Phull, Izrael Weksler, Jan Szczytowski (sekretarz sądu), Stanisław Sajda, Izrael Rytterband, Dawid Mapa.
1935  Zarząd: Roman Odrobiński, Roman Zamojski, Henryk Henius.
1937  Zarząd: Roman Odrobiński, Sylwester Zychowicz (burmistrz), Adam Szczukiewicz (rolnik); Rada: Gustaw de Phull, Izrael Weksler, Antoni Stradowski, Dawid Mapa, Stanisław Sajda, Salomon Klazi … (?) (pok. doradca). 1939  Zarząd: Roman Odrobiński, Kajetan Kondera (nauczyciel), Henryk Henius; Rada: Sylwester Zychowicz (emeryt), Stanisław Sajda (emerytowany urzędnik), Andrzej Szczukiewicz, Andrzej Zamojski (właściciel masarni), Izaak Weksler, Dawid Mapa⁵⁶.

Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Drugni (1925-1950)

Przewodniczący Kieleckiego Gubernialnego Komitetu ds. drobnego kredytu, E. Kobylnikow, wyraził w marcu 1914 r. zgodę na otwarcie Drugniańskiego Towarzystwa Kredytowego, którego działalność miała się rozciągać na wsie: Wierzbie, Drugnia, Krauzów, Lizawy, Osiny, Polesie, Podlesie, Podstoła, Papiernia, Różanka, Strojnów.
Zarząd Towarzystwa Kredytowego w Drugni, wspierany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych, rozpoczął wiosną 1923 r. działania ku rejestracji Kasy Spółdzielczej w Drugni i ku jednoczesnej likwidacji Towarzystwa. Jednak likwidacji zaniechano jako czasowo niemożliwej z powodu “upadku waluty” i wprowadzenia złotego. Walne Zgromadzenie członków byłego Towarzystwa Kredytowego w Drugni w dniu 14.6.1925 r. postanowiło wznowić działalność uśpionego Towarzystwa, dopasować dotychczasowy statut do nowych przepisów⁵⁷ i wnieść do Sądu Okręgowego w Kielcach o zarejestrowanie spółdzielni pod nową firmą: Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Drugni.
Na wspomnianym Walnym Zgromadzeniu w drugniańskiej organistówce, zagajonym przez proboszcza, księdza Tomasza Wasika, uchwalono przystąpienie do Związku Rewizyjnego Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie i do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych, upoważniono Zarząd do ściągania zaległych pożyczek b. Towarzystwa, wybrano Radę Nadzorczą, ustalono maksymalną wysokość pożyczki 500 zł za poręczeniem i 1.000 zł dla spółdzielni i zrzeszeń rolniczych, ustalono tryb postępowania przy ściąganiu dawnych pożyczek w rublach i ich przeliczania na złote wg tabelki waloryzacyjnej⁵⁸.
Sąd Okręgowy w Kielcach obwieścił w swoim wpisie do rejestru spółdzielni z 22.8.1925 r. pod nr 208, że Towarzystwo Kredytowe w Drugni otrzymało nazwę “Kasa Stefczyka w Drugni”.
Przedmiotem Kasy było: krzewienie oszczędności i przyjmowanie na oprocentowanie wkładów pieniężnych, udzielanie członkom pożyczek na potrzeby gospodarcze, załatwianie innych czynności, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, a wyszczególnionych w § 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r., popieranie działalności innych spółdzielni, współdziałanie moralne i materialne w pracy kulturalno-oświatowej z zrzeszeniami drobnych rolników.
Udział członka wynosił 25 zł.
W sprawozdaniu z rewizji spółdzielni w marcu 1943 r. czytamy m.in., że lokal spółdzielni mieścił się w Pierzchnicy w budynku mleczarni; spółdzielnia liczyła 276 członków (98% drobni rolnicy); ostatnie, poprzedzające rewizję Walne Zgromadzenie odbyło się 19.4.1942 r. przy udziale 23 członków.
Kasa Stefczyka w Drugni przetrwała okupację i funkcjonowała na zasadach przedwojennych do sierpnia 1950 r., kiedy to Sąd Okręgowy w Kielcach postanowił, w oparciu o postanowienie Banku Rolnego, wpisać do rejestru spółdzielni Gminną Kasę Spółdzielczą w Chmielniku, która powstała z przekształcenia Banku Spółdzielczego w Chmielniku i przejęcia kas Stefczyka w Drugni i w Lisowie.
Zapisany w postanowieniu sądu cel spółdzielni brzmiał: “Pomoc w podnoszeniu dobrobytu i kultury bezrolnych, małorolnych i średniorolnych chłopów, zgodnie z planami rozwoju gospodarczego wsi, oraz obrona ich przed lichwą i wyzyskiem kapitalistycznym na wsi”.
W nowej spółdzielni Zarząd stanowili: Władysław Zamojski i Tadeusz Kowalik z banku chmielnickiego oraz Ignacy Bęben z Drugni, Stefan Smoliński i Adolf Wojciechowski.
Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Drugni została wykreślona z rejestru spółdzielni w dniu 8.9.1950 r.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1925 Zarząd: Kazimierz Ciosiński (kierownik szkoły w Drugni)⁵⁹, Jan Kmiecik i Ignacy Bęben; Rada Nadzorcza: Kazimierz Ciosiński, Andrzej Jasiński z Wierzbia, Jan Rozborski (nauczyciel z Podstoły), Ignacy Bęben z Drugni, zastępcy członków: Józef Czuchnowski z Głuchowa, gm. Potok, Jan Główczyński z Drugni.
1927 W Zarządzie Jana Kmiecika zastąpił członek Rady, Jan Rozborski.
1928 Na miejsce członka Zarządu Jan Rozborskiego wybrany został Andrzej Dzierżak z Drugni.
1942 Na miejsce ustępującego Zarządu K. Ciosińskiego wybrany został Bronisław Rękas.
1943 Zarząd: Andrzej Dzierżak, Ignacy Bęben i Bronisław Rękas. Rada: Stanisław Czekaj⁶⁰, Jan Marcjan z Drugni, Jan Hola rolnik z Drugni⁶¹, Józef Sadowski, Władysław Kmiecik, Wawrzyniec Korzeniak⁶².

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Gnojnie (1928-1950)

Wnioskiem z 12 grudnia 1928 r. Zarząd Kasy Stefczyka, Spółdzielni z odpowiedzialnością nieograniczoną w Gnojnie (ks. Stanisław Rembowski – prezes, Roman Sadowski i Wincenty Okrzos) zwrócił się do Sądu Okręgowego w Kielcach o zarejestrowanie statutu tej nowo powołanej spółdzielni.
Na zwołanym w przeddzień do remizy strażackiej w Gnojnie Zgromadzeniu Założycielskim ustalono, że członkami spółdzielni mogły być osoby pełnoletnie, zamieszkałe we wsiach:
Gnojno, Glinka, Januszowice, Pożogi, Poręba, Piaski, Rzeszotki, Janowice Poduszowskie, Wola Bokrzycka⁶³, Gorzakiew, Płośnia, Zrecze Małe, Zrecze Duże, Raczyce, Skadla⁶⁴.
Upoważniono Zarząd do udzielania pożyczek członkom w maksymalnej wysokości 600 zł, a spółdzielniom i zrzeszeniom rolniczym 2.000 zł. Zebranie uchwaliło przystąpienie spółdzielni do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych.
Określono wysokość udziału członkowskiego na 25 zł. Wybranym pismem do ogłoszeń było Czasopismo Spółdzielni Rolniczych w Warszawie.
Celem spółdzielni było krzewienie oszczędności i przyjmowanie na oprocentowanie wkładów pieniężnych, udzielanie członkom pożyczek na potrzeby gospodarcze, przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i załatwianie innych czynności pieniężnych, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, wyszczególnionych w art. 91 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 17 marca 1928 r., popieranie działalności innych spółdzielni, praca kulturalno-oświatowa.
Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Gnojnie otrzymała 3.4.1929 r. w sądowym rejestrze spółdzielni nr 455.
Spółdzielni nie ominęły trudności. Przez okres 5 miesięcy w 1939 r. pozostawała pod opieką instruktora-sanatora, ale akcja ta nie dała poważniejszych wyników.

Po inwazji niemieckiej na Polskę Spółdzielnia była nieczynna od 4.9.1939 do 10.3.1940 r. Jej budynek zajęło wojsko niemieckie⁶⁵. Po wznowieniu działalności urzędowanie odbywało się w lokalu agencji pocztowej. Sprowadzało się ono głównie do ściągania wierzytelności i spłacania zobowiązań bankowych. Udzielano bardzo niewiele kredytów z powodu braku zapotrzebowania ze strony członków.
Według rewidenta Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, Ludwika Czuchnowskiego, który przeprowadził lustrację w marcu 1941 r., Kasa nie odgrywała poważniejszej roli w terenie, ponieważ jej kapitały zostały zamrożone wskutek nieprzezornej gospodarki kredytowej.
Nieco lepszy wizerunek Kasy przedstawili kierownik Delegatury Centralnej Kasy Spółek Rolniczych w Sandomierzu, Andrzej Cepiel, i kierownik wydziału SOP w Związku Rewizyjnym Spółdzielni (Okręgowy Związek w Radomiu), Adam Siwiński, po ich wizycie w Gnojnie 4 października 1941 r.: Kasa zdołała odtworzyć poważną część utraconych/ewakuowanych ksiąg⁶⁶. Ich zdaniem, spółdzielnia zasługiwała na nowy kredyt do 3.000 zł.
W kwietniu 1942 r. odbyło się Zwyczajne Walne Zgromadzenie członków Kasy. Z ogólnej liczby 103 członków w zgromadzeniu uczestniczyło 35 osób. Wybrano nowy Zarząd i Nową Radę Nadzorczą.

Po wojnie, Kasa Stefczyka w Gnojnie ostała się do czerwca 1950 r., gdy na żądanie Banku Rolnego odbyło się Walne Zgromadzenie już nie Kasy Stefczyka, lecz Gminnej Kasy Spółdzielczej w Gnojnie. Przyjęto nową nazwę spółdzielni i nowy statut. Wymieniono częściowo skład Zarządu.
Zmiany w składzie władz spółdzielni (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1928 Na Zgromadzeniu Założycielskim wybrano do Rady Nadzorczej: ks. Stanisław Rembowski, Roman Sadowski, Wincenty Okrzos, Wincenty Jurecki, Andrzej Szczepanik, Stanisław Długosz, Andrzej Stępień, Stanisław Orłowski, Andrzej Makówka, zastępcy: Franciszek Kall, Władysław Jurecki, Ignacy Dorobek.
1936 Z Zarządu ustąpili: Stanisław Długosz, Wincenty Jurecki, Józef Musiał, Stanisław Lelos. W ich miejsce wybrani zostali: Stanisław Jaros, Franciszek Kwiecień, Wincenty Okrzos i Marcin Kozłowski.
1939 Zarząd: Andrzej Stępień, Stanisław Zawierucha, Jan Pasternak, Stanisław Jaros; Rada: Franciszek Gromiec (przewodniczący, rolnik ze wsi Skadla), Stanisław Łagowski (organista, Gnojno), Jan Pałyga (kierownik agencji pocztowej, Gnojno), Wincenty Dorobek (rolnik Gnojno), Teofil Zawierucha (rolnik, Piaski), Paweł Rak (rolnik, Skadla), Stanisław Łoboda (rolnik, Skadla), Stanisław Stachowicz (rolnik, Janowice Raczyckie), Stanisław Białas (rolnik, Pożogi).
1942 Z Zarządu ustąpili: Stanisław Jaros, a z Rady Wincenty Dorobek, Stanisław Łagowski, Stanisław Stachowicz, Jan Pałyga, który przeszedł do Zarządu. Do Rady zostali wybrani: Franciszek Kwiecień, Stanisław Bęben, Stanisław Łagowski, Stanisław Pasternak⁶⁷.

Kasa Stefczyka w Górach z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925-1950)

Przed powstaniem Kasy Stefczyka w Górach działało tam Towarzystwo Kredytowe “Jedność”. Pod koniec 1920 roku Towarzystwo informowało ówczesne Ministerstwo Skarbu, że nie było w stanie dostarczyć sprawozdań za poprzednie lata, lecz uczyni to niebawem, po zatrudnieniu buchaltera⁶⁸.

Historia Kasy Stefczyka w Górach sięga 1925 roku, gdy inicjatorzy powołania Kasy Spółdzielczej w Górach, Stanisław Ziółkowski, Władysław Jungowski, Jan Szymczyk, zwrócili się w styczniu tamtego roku do Sądu Okręgowego w Kielcach o jej rejestrację.
Podczas zgromadzenia założycielskiego w dniu 7.12.1924 r. przyjęto z drobnymi zmianami statut opracowany i zaproponowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie oraz uchwalono nazwę spółdzielni: Kasa Spółdzielcza w Górach z odpowiedzialnością nieograniczoną. Postanowiono, że Rada Nadzorcza liczyć będzie 12 członków, a udział członkowski wynosić będzie 25 złotych. Nadto upoważniono Zarząd do zaciągania pożyczek do łącznej kwoty 100.000 zł. Pożyczki dla członków nie powinny przekraczać 600 zł. Okręg spółdzielni stanowiło 17 wsi wchodzących w skład Gminy Góry. Uchwalono przystąpienie do Związku Rewizyjnego Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie i do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych (Kasa została przyjęta do Związku 29.10.1925 r.).
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał 2.5.1925 r. Kasę do rejestru spółdzielni pod nr. 191.
Przedmiotem Kasy było: krzewienie oszczędności i przyjmowanie na oprocentowanie wkładów pieniężnych, udzielanie członkom pożyczek na potrzeby gospodarcze, załatwianie innych czynności, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, a wyszczególnionych w § 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r., popieranie działalności innych spółdzielni, współdziałanie moralne i materialne w pracy kulturalno-oświatowej z zrzeszeniami drobnych rolników.
Na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu członków w dniu 6.12.1926 r. przyjęto nowy statut i nową nazwę spółdzielni: Kasa Stefczyka w Górach z odpowiedzialnością nieograniczoną⁶⁹. Postanowiono o przystąpieniu spółdzielni do Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych we Lwowie, Ekspozytura w Krakowie. Pismem do ogłoszeń było “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” w Warszawie.
Podczas Walnego Zgromadzenia członków w dniu 13.6.1930 r. podniesiono maksymalną wysokość pożyczki dla członka do 800 zł. Upoważniono Zarząd do zaciągania pożyczek do łącznej kwoty 300.000 zł. Rok 1929 był dla Kasy pomyślny. Wypracowano zysk, który przeznaczono na dywidendę od udziałów (8% od sumy 111.837) i na nagrody dla pracowników Kasy.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w dniu 22.5.1931 r. postanowiono podzielić zysk z roku 1930 (2.779 zł) na zasilenie funduszu zasobowego, na dopisanie dywidendy do udziałów znajdujących się w spółdzielni, na cele społeczne (OSP w Górach, Michałowie, Pawłowicach i Szyszczycach), na wynagrodzenie członków Zarządu, na nagrody dla prowadzących rachunkowość. Kolejny raz podniesiono maksymalną wysokość pożyczki dla członka – do 1.000 zł. Zysk wypracowany w roku 1931 podzielono podobnie, jak przed rokiem.
W tych latach 1929-1931, zdawałoby się w latach pomyślnych dla Kasy, zniweczone zostały, plany wybudowania w Górach nowej szkoły. W roku 1927, Rada Gminna uznała za konieczne zebranie funduszy na ten cel. Mieszkańcy zostali zobowiązani do wpłacenia po 1 złotym od morgi, a w następnych latach po 50 groszy. Zebrano 27 tysięcy zł i ulokowano w Kasie Stefczyka w Górach, by wypożyczyć na procent. Pieniędzy tych nie można było jednak odzyskać, ponieważ na skutek “wielkiego kryzysu” dłużnicy, członkowie Kasy nie byli w stanie zwrócić zaciągniętych pożyczek⁷⁰.
Na Walnym Zgromadzeniu w dniu 3.6.1932 r. zebrani wyrazili swoje niezadowolenie z wysokiego oprocentowania pożyczek udzielanych spółdzielni przez Centralną Kasę Spółek Rolniczych, tudzież wysokich kosztów manipulacyjnych przy obsłudze zadłużenia. Polecono Zarządowi wystąpienie z pilną interwencją do Centralnej Kasy i do Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych. Oprocentowanie Centralnej Kasy 11 do 15% i tamtejsze koszty manipulacyjne tworzyły warunki niejednokrotnie gorsze niż w przypadku pożyczek prywatnych. I wszystko to w momencie, gdy Bank Rolny obniżył oprocentowanie do 6% od kredytu długoterminowego. Uznano praktyki Centralnej Kasy jako zabójcze dla drobnego rolnika, które powinny być jak najrychlej zaniechane.
Na Walnym Zgromadzeniu w dniu 22.5.1936 r. stwierdzono, że w obliczu trudnej sytuacji Kasy, spowodowanej obsługą jej zadłużenia wobec banków i minimalnymi wpływami w postaci nowych udziałów, niezbędne będzie wystąpienie do odpowiednich władz o ewentualną obniżkę długów. Sytuację pogarszał dodatkowo fakt, że członkowie Kasy nie spłacali odsetek od swoich długów.
Na nadzwyczajne Walne Zgromadzenie w dniu 24.10.1937 r. stawiło się 79 członków z ogólnej liczby 299. Rok 1936 przyniósł Kasie stratę 4.187 zł. Pokryto ją z funduszu rezerwowego. Przewodniczący Zarządu przestrzegał opieszałych dłużników w Kasie, że sądowa windykacja obarczy ich niepotrzebnymi wysokimi kosztami procesowymi.
Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, do którego Kasa należała od 1935 r., przekazał po lustracji z sierpnia 1937 r. ostrzeżenie, że przedłużenie krytycznego stanu spółdzielni może zakończyć się jej likwidacją. Wobec takiego obrotu spraw przewodniczący Zarządu zadeklarował, że “za wszelką cenę starał się będzie o to, by nie dopuścić do rozwiązania Kasy, gdyż wstydem byłoby, że jedyna placówka kredytowa, jaka istnieje na terenie gminy nie miała szans rozwoju”.
W Walnym Zgromadzeniu członków w dniu 26.6.1938 r. uczestniczył przybyły z Krakowa wicedyrektor tamtejszego oddziału Centralnej Kasy. Ocenił sytuację spółdzielni jako krytyczną, a to głównie za sprawą członków dłużników, którzy nie spłacali w terminie swoich rat i odsetek. Taki stan rzeczy, oceniał, odbierał zaufanie do spółdzielni, ale także uniemożliwiał odprowadzanie do Centralnej Kasy zaległych i bieżących należności i odsetek, tudzież opłat związkowych. Zażądał od zebranych, by wybrali nowe władze spółdzielni. Na kolejne Walne Zgromadzenia członków w dniach 14.7.1940 r., 20.4.1941 r., 7.6.1942 r. przychodziło coraz mniej członków. Protokoły z tych zebrań nie zawierają uchwał godnych omówienia. Walne Zgromadzenie, zwołane na 28.10.1945 r. nie mogło się odbyć z powodu braku quorum.
Kasa Stefczyka w Górach przetrwała okupację i kontynuowała swoją działalność na zasadach przedwojennych do sierpnia 1950 r., kiedy to została wchłonięta wraz z Kasą Stefczyka w Kijach przez nowy podmiot spółdzielczy – Gminną Kasę Spółdzielczą w Pińczowie z odpowiedzialnością udziałami.
Sąd Okręgowy w Kielcach, działając w oparciu o postanowienie Banku Rolnego, wpisał do rejestru nową spółdzielnię  pińczowską, jako powstałą z przekształcenia Kas w Górach i Kijach. Zapisany w postanowieniu sądu cel nowej spółdzielni brzmiał: “Pomoc w podnoszeniu dobrobytu i kultury bezrolnych, małorolnych i średniorolnych chłopów, zgodnie z planami rozwoju gospodarczego wsi, oraz obrona ich przed lichwą i wyzyskiem kapitalistycznym na wsi”.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1925 Do Rady Nadzorczej wybrani zostali: Józef Stefański (Polichno), Marcin Bębenek (Zagajówek), Piotr Podloch (Michałów), Ludwik Grątkiewicz (Kołków), Jan Mistecki (Węchadłów), Ignacy Bębenek (Zagajówek), Stanisław Sowa (Góry), Józef Pasternak (Polichno), Wawrzeniec Młyńczak (Zagajów), zastępcy: Jan Zacharjasz (Kołków), Maciej Jakubowski (Zagajów), Jan Kwiecień (Góry), Paweł Dzierżak, Władysław Rusak (Góry), Franciszek … (nieczytelne) (Góry); Rada Nadzorcza wybrała do Zarządu następujące osoby: Jan Szymczyk (Góry), Władysław Jungowski (Góry), Stanisław Ziółkowski (Zagajów).
1927 Do składu Zarządu dołączył czwarty członek (kasjer): Kazimierz Owczarek. 1930 Rada: odeszli Ludwik Grątkiewicz i Józef Pasternak, w ich miejsce wybrano: Paweł P… (nieczytelne), Maciej Jakubowski.
1931 Przewodniczącym Rady był Stanisław Kwiecień.
1933 Zarząd: Stanisław Golik, Jan Szymczyk, Kazimierz Owczarek i Józef Sosiński.
1936 Zarząd: Jan Szymczyk, Stanisław Ziółkowski, Józef Ofanowski, Kazimierz Owczarek. Do Rady wybrani zostali Ignacy Bębenek, Stanisław Sowa, Józef Pasternak, Jan Strączkiewicz, Józef Kubik.
1941 Zarząd: Jan Szymczyk, Edward Wyrozumski⁷¹, Józef Ofanowski⁷², Kazimierz Owczarek.
1947 Zarząd: Jan Szymczyk, Władysław Klamka, Józef Gajos, Kazimierz Owczarek.
1949 Zarząd: Jan Szymczyk, Jan Sobieraj, Józef Gajos, Stanisław Ziółkowski⁷³.

Spółdzielcza Kasa Kredytowa w Koniemłotach z nieograniczoną odpowiedzialnością (1925-1951)

Grupa 10 mieszkańców Koniemłot, gm. Oględów (Roman Stradowski, Jan Rogala, Jan Głowacki, Szczepan Kotlarz⁷⁴, Stefan Lasota, Wojciech Freljan, Jan Masin, Jan Sadłocha, Stanisław Smolarski, Antoni Maruszewski) wystąpiła w lipcu 1925 r. do Sądu Okręgowego w Kielcach o wciągnięcie do rejestru właśnie co powołanej do życia Spółdzielczej Kasy Kredytowej w Koniemłotach.
Na Walne Zgromadzenie członków założycieli w dniu 24 maja 1925 r. przybyły 74 osoby.
Przyjęto całkowity statut wzorcowy bez żadnych zmian zaproponowany przez Związek Rewizyjny Spółdzielni Kredytowych w Warszawie.
Do Rady Nadzorczej wybrani zostali (stan lipiec 1925): Jan Masin z Gaja Koniecłockiego, Jan Rogala ze Święcicy, Marek Myśliwiec z Oględowa, Michał Łabędzki z Sielca⁷⁵, Stanisław Smolarski z Grobli, Franciszek Kotlarz z Koniemłot, Michał Kruzel z Grzybowa, Andrzej Król z Sichowa, Tomasz Rajca z Pacanówki, Michał Maruszewski z Stefanówka, Antoni Walas z Tuklęczy, Franciszek Majczak z Nizin i Krzysztof Radziwiłł z Sichowa.
Do Zarządu zostali wybrani: Wojciech Freljan z Grzybowa jako prezes, Jan Gogala z Koniemłot – zastępca prezesa, Szczepan Kotlarz z Koniemłot na kasjera, Wincenty Kaczanowski z Gaju Koniemłockiego, Roman Stradowski z Koniemłot na sekretarza.
Do Komisji Rewizyjnej weszli: Andrzej Żak z Sichowa, Wojciech Jaworski z Koniemłot i Antoni Patrzałek z Grzybowa.
Ustalono wysokość udziału członka 10 zł. Pismem wyznaczonym do ogłoszeń był “Poradnik Spółdzielni Kredytowych” w Warszawie.
Sąd wpisał Kasę do rejestru pod nr. 204.
Kasa Kredytowa zmieniła w maju 1939 r. czasopismo do ogłoszeń na: “Wiadomości Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej: czasopismo poświęcone sprawom likwidacji spółdzielni niezwiązkowych”.
Nie zachowały się dokumenty Kasy z okresu 1939-1950.
Sąd Okręgowy w Kielcach postanowił w dniu 19.3.1951 r., działając na wniosek Banku Rolnego, wykreślić Kasę Kredytową w Koniemłotach z rejestru spółdzielni⁷⁶.
Zmiany w składzie władz Banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1931 Prezesem Rady Nadzorczej był Franciszek Błasiński⁷⁷. W Zarządzie zasiedli: Michał Kruzel, Michał Wojtaś i Jan Wyka (skarbnik)⁷⁸.
1936 Z Zarządu ustąpił Franciszek Baran⁷⁹, zastąpił go Władysław Mazur.
1937 Zarząd: Władysław Godzwon, Wincenty Koczarow, Szczepan Kotlarz.

Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lisowie (1922-1950)

Najpierw, od roku 1912, było Towarzystwo Drobnego Kredytu w Lisowie, działające na podstawie carskiej ustawy normalnej z 1905 r⁸⁰. Następnie, 3 kwietnia 1922 roku, proboszcz parafii Lisów, ks. Jan Banach, Antoni Wrona i Józef Wrona, zwrócili się do Sądu Okręgowego w Kielcach o wpisanie do rejestru właśnie co powołanej Kasy Spółdzielczej w Lisowie.
W załączonym do wniosku wyciągu z protokołu Walnego Zgromadzenia Towarzystwa Drobnego Kredytu w Lisowie w dniu 6.3.1922 r. (uczestniczyło 46 z 372 członków) czytamy, że uchwalono uzgodnić statut stowarzyszenia z ustawą o spółdzielniach i przyjąć statut opracowany i zaproponowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie. Wybrano Zarząd i Radę Nadzorczą. W statucie zapisano, że członkami spółdzielni mogą być osoby pełnoletnie, zamieszkałe we wsiach gminy Maleszowa: Lisów, Brody, Maleszowa, Ługi, Minostowice, Piotrkowice, Grabowiec, Suliszów, Celiny i Włoszczowice; gminy Morawica: Brudzów, Obice, Chałupki, Wola Morawicka, Łabędziów, Zaborze i Radomice; gminy Szczecno: Górki, Skrzelczyce, Marzysz.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał 7 kwietnia 1922 r. do rejestru Kasę Spółdzielczą w Lisowie pod nr. 25. Celem spółdzielni było podniesienie dobrobytu swych członków. Udział członka wynosił 100 marek. W 1925 r. udziały wynosiły 10 złotych.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w dniu 10.4.1927 r. przyjęto nowy statut, również opracowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie, ustalono udział członka w kwocie 25 zł i uchwalono wystąpić do Sądu Okręgowego w Kielcach o zarejestrowanie nowej nazwy spółdzielni: Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lisowie.
Kasa Stefczyka w Lisowie przetrwała okupację i funkcjonowała na zasadach przedwojennych do sierpnia 1950 r., kiedy to Sąd Okręgowy w Kielcach postanowił, w oparciu o postanowienie Banku Rolnego, wpisać do rejestru spółdzielni Gminną Kasę Spółdzielczą w Chmielniku, a która powstała z przekształcenia Banku Spółdzielczego w Chmielniku i z przejęcia kas Stefczyka w Lisowie i Drugni.
Zapisany w postanowieniu sądu cel spółdzielni brzmiał: “Pomoc w podnoszeniu dobrobytu i kultury bezrolnych, małorolnych i średniorolnych chłopów, zgodnie z planami rozwoju gospodarczego wsi, oraz obrona ich przed lichwą i wyzyskiem kapitalistycznym na wsi”.
W nowej spółdzielni Zarząd stanowili: Władysław Zamojski i Tadeusz Kowalik z banku chmielnickiego oraz Ignacy Bęben z Drugni, Stefan Smoliński i Adolf Wojciechowski.
Kasa Stefczyka z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lisowie została wykreślona z rejestru spółdzielni w dniu 8.9.1950 r.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1922 Zarząd: ks. J. Banach, A. Wrona i J. Wrona; Rada Nadzorcza: Stanisław Oset (Maleszowa), Konstanty Bryła (Brody), Antoni Rutkowski (Grabowiec), Władysław Wilman (Piotrkowice), Ludwik Ludwisiak (Lisów), Jan Misztal (Lisów), Franciszek Kosiński (Obice), Bronisław Skuciński (Chałupki), Antoni Cudzik (Brudzów), Piotr Kapusta (Brudzów), Antoni Pietrzyk (Zaborze), Stanisław Kuzia (Górki, gm. Szczecno).
1927 W miejsce dotychczasowego członka Zarządu Antoniego Wrony został wybrany Wincenty Szczerba, zam. we wsi Brody.
1930 W miejsce ustępującego z Zarządu ks. Jana Banacha wybrany został Konstanty Bryła.
1933 Zarząd: Franciszek Orliński, Józef Wrona, Wincenty Szczerba.
1938 W miejsce ustępującego z Zarządu Franciszka Orlińskiego wybrany został Jan Wroński.
1939 W miejsce ustępującego z Zarządu Jana Wrońskiego wybrany został Józef Tarapata s. Józefa.
1940 W miejsce ustępujących z Zarządu Józefa Wrony i Wincentego Szczerby wybrani zostali Franciszek Orliński i Antoni Wiśnios⁸¹.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lubani (1930-1936)

W dniu 19 lutego 1930 r. wpłynął do Sądu Okręgowego w Kielcach wniosek o zarejestrowanie Kasy Stefczyka w Lubani, gmina Chmielnik. Wniosek podpisali: Jan Sobieraj, Stanisław Ściana i Jan Rak.
Zebranie założycielskie z udziałem 40 osób odbyło się 8 lutego 1930 r. w sali szkoły powszechnej w Lubani.
W przyjętym statucie określono, że członkami spółdzielni mogły być osoby pełnoletnie, zamieszkałe we wsiach: Lubania, Lipy, Różanka, Łagiewniki, Suchowola, Dezyderów, Kaczorów, Zrecze Małe, Zrecze Duże.
Ustalono wysokość udziału członkowskiego na 25 zł. Wybranym pismem do ogłoszeń było Czasopismo Spółdzielni Rolniczych w Warszawie.
Upoważniono Zarząd do udzielania pożyczek członkom w maksymalnej wysokości 300 zł, a spółdzielniom i zrzeszeniom rolniczym 500 zł. Zebranie uchwaliło przystąpienie spółdzielni do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych.
Wybrano do Rady Nadzorczej: Jan Sobieraj, Stanisław Ściana, Jan Rak, Jan Perczak, Walenty Banach, Michał Paluch, zastępcy członków: Józef Paluch, Stefan Bęben, Stefan Garula.
Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lubani otrzymała w sądowym rejestrze spółdzielni nr 484.

“Władze wymienionej Spółdzielni są niedołężne i wykazują brak dobrej woli do prowadzenia Kasy, a w okręgu działania nie ma odpowiednich osób, którym możnaby było powierzyć kierowanie i prowadzenie Spółdzielni”. Zdaniem Związku, dalsze istnienie spółdzielni mogło narażać na poważne straty jej członków.
Sąd postanowił rozwiązać spółdzielnię i wyznaczył na jej likwidatora Bronisława Rękasa, zamieszkałego w Drugni⁸². Po wymuszonym przez sąd pod rygorem kary wydobyciu ksiąg Kasy od jej byłego przewodniczącego, Jana Sobieraja, likwidacja Kasy została poprawnie przeprowadzona i pomyślnie zakończona. Potwierdził to rewident Związku Rewizyjnego Spółdzielni w GG po lustracji Kasy w grudniu 1942 r.
Sąd Okręgowy w Kielcach postanowieniem z 29.1.1943 r. wykreślił spółdzielnię z rejestru handlowego⁸³.

Kasa Stefczyka, spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Młodzawach Dużych (1926-1950)

Zgromadzenie założycielskie Kasy Stefczyka, Spółdzielni z odpowiedzialnością nieograniczoną w Młodzawach Dużych (10.1.1926 r.) i pierwsze posiedzenie Rady Nadzorczej (16.1.1926 r.) wyłoniły skład Zarządu. Przewodniczącym został proboszcz, ks. Antoni Gębka, skarbnikiem Izydor Wojciechowski i buchalterem Teofil Wojtasik. To oni wystąpili do Sądu Okręgowego w Kielcach o rejestrację spółdzielni. Sąd wpisał 6.2.1926 r. Kasę do rejestru pod nr. 291.
Przedmiotem Kasy było: udzielanie członkom pożyczek na potrzeby gospodarcze, załatwianie innych czynności, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, a wyszczególnionych w § 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r., popieranie działalności innych spółdzielni, współdziałanie moralne i materialne w pracy kulturalno-oświatowej z zrzeszeniami drobnych rolników.
Udział członka wynosił 25 zł. Pismem do ogłoszeń było “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” w Warszawie.
Nie zachowały się dokumenty na temat działalności Kasy w następnych latach okresu międzywojennego.
Podczas okupacji, obecny w Młodzawach na posiedzeniu Zarządu i Rady 4.11.1940 r. rewident z radomskiego oddziału Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, Ludwik Czuchnowski, wskazał na krytyczny stan Kasy. Członkowie, w tym Zarząd, zalegali ze spłatą rat kapitałowych i odsetek. Lokal Kasy utrzymywany był niechlujnie. Przy takim obrocie spraw, L. Czuchnowski, jako rewident z urzędu, zawiesił w czynnościach cały Zarząd (J. Kucybała, P. Banach, I. Wojciechowski) i powołał nowy w składzie: T. Wojtasik, F. Lubaszko i S. Wierzba.
Po 1945 r., Kasa Stefczyka w Młodzawach Dużych kontynuowała swoją działalność na zasadach przedwojennych – do sierpnia 1950 r., kiedy to została przekształcona wraz z Kasami Stefczyka w Czarnocinie i Złotej Pińczowskiej w nowy podmiot spółdzielczy – Gminną Kasę Spółdzielczą w Złotej Pińczowskiej z odpowiedzialnością udziałami. 
asa Stefczyka w Młodzawach Dużych została wykreślona z rejestru spółdzielni dnia 8.9.1950 r.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1930 Zarząd: Szczepan Smaczyński (przewodniczący), Piotr Banach (rachmistrz), Izydor Wojciechowski.
1932 Zarząd: Jan Kucybała (przewodniczący), Piotr Banach (rachmistrz), Izydor Wojciechowski.
1940 Przewodniczącym Rady Nadzorczej był Franciszek Lubaszko.
1941 Zarząd: Teofil Wojtasik (prezes), Franciszek Lubaszko (skarbnik), Stanisław Wierzba (wiceprezes).
1946 Zarząd: Teofil Wojtasik (prezes), Stanisław Wierzba (wiceprezes), Józef Bednarz (skarbnik)⁸⁴.

Kasa Spółdzielcza w Nowym Korczynie z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925)

Zebranie założycielskie Kasy Spółdzielczej w Nowym Korczynie z odpowiedzialnością nieograniczoną odbyło się 5 kwietnia 1925 r. w lokalu urzędu gminnego w Nowym Korczynie. Przybyło 200 osób. Zebranie zagaił Jan Tauryn.
Przyjęto statut spółdzielni, oparty na ustawie o spółdzielniach z dnia 29 października 1920 r., a opracowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie. Członkami spółdzielni mogli być mieszkańcy gmin: Nowy Korczyn, Grotniki, Pawłów i Opatowiec. Ustanowiono Zarząd w składzie: Jan Tauryn, Józef Kitai Jan Madej oraz Radę Nadzorczą (lista niepełna, 2 nazwiska nieczytelne): Wincenty Zygmunt, Jan Pietrzyk, Józef Szywała, Jan Gaweł, Jan Madej z Grotnik, Józef Jaroszek, Stanisław Łabędź, Marcin Kasiewicz, Karol Baczewski. Zebranie uchwaliło przystąpienie do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych Oddział w Krakowie. Udział członkowski wynosił 10 złotych. Pismem wybranym do ogłoszeń było “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” w Warszawie.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał Kasę do rejestru spółdzielni pod nr. 196. Jej celem, określonym w statucie, było: “Krzewienie oszczędności i przyjmowanie na oprocentowanie wkładów pieniężnych; udzielanie członkom na potrzeby gospodarcze; załatwianie innych czynności, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych; współdziałanie moralnie i materjalnie w pracy kulturalno-oświatowej z zrzeszeniami drobnych rolników”.
Kasa nie rozpoczęła zamierzonej działalności, ponieważ znikąd nie otrzymała gotówki na utworzenie kapitału obrotowego. Nie otrzymała jej ani z Centralnej Kasy Spółek Rolniczych, ani od członków w postaci zadeklarowanych przez nich udziałów. Nie wykonano żadnej operacji pieniężnej i nie prowadzono książek.W grudniu 1928 r. Rada Spółdzielcza, pełniąca rolę strażnika porządku w spółdzielczości polskiej, dopatrzyła się bezczynności nowokorczyńskiej Kasy i braku sprawozdań z jej działalności. Powołując się zatem na przepisy ustawy z dnia 20.10.1920 r. o spółdzielniach, wnioskowała do Sądu Okręgowego w Kielcach, by ten rozwiązał spółdzielnię i ustanowił dla niej likwidatorów. Zarząd, wezwany przez Sąd do działań likwidacyjnych i do uiszczenia związanych z tym opłat (za wpis do rejestru, za obligatoryjne ogłoszenia prasowe, za ostateczne wykreślenie z rejestru), przedstawił Sądowi stan faktyczny Kasy i upraszał o wykreślenie z rejestru i zwolnienie z opłat. Prośba została wysłuchana: spółdzielnię zlikwidowano i wykreślono z rejestru w kwietniu 1929 roku⁸⁵.

Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Nowym Korczynie (1913-1922)

Nowo-Korczyńskie Towarzystwo Kredytowe w Nowym Korczynie było spółdzielnią zatwierdzoną przez Kielecki Komitet Gubernialny ds. drobnego kredytu w 1913 r. Liczba członków Towarzystwa, głównie rolników z Nowego i Starego Korczyna oraz okolic, wahała się w latach 1914-1922 między 420 i 193. Towarzystwo cierpiało notorycznie na brak kapitału obrotowego i z początkiem lat 20-tych stanęło na krawędzi upadłości. Uchwały ogólnych zebrań członków Towarzystwa z 1922 r. i 1923 r. o rozwiązaniu spółdzielni uznane były przez Radę Spółdzielczą jako nieprawomocne.
Członkami władz Towarzystwa byli:
do 7 marca 1921 r.: Zarząd: Stanisław Kieniarski z Nowego Korczyna⁸⁶, Jan Kliś z Nowego Korczyna, Kazimierz Orłowski ze Starego Korczyna; Rada Nadzorcza: Franciszek Walasek ze Starego Korczyna, Jan Muter ze Starego Korczyna, Stanisław Maciuszek ze Strożysk, Jan Smuła z Grotnik, Stanisław Parlak z Nowego Korczyna;
po 7 marca 1921 r.: Zarząd: Jan Muter ze Starego Korczyna, Kazimierz Orłowski, Romuald Topolski z Nowego Korczyna; Rada Nadzorcza: Franciszek Walasek, Stanisław Parlak, Stanisław Maciuszek, Jan Smuła i Piotr Czyż ze wsi Górki⁸⁷.

Towarzystwo, które zmieniło swoją nazwę (brak danych, kiedy) na Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Nowym Korczynie, nie prowadziło przez następne lata żadnej działalności. Ze względu na brak środków na najmowanie lokalu w Nowym Korczynie, członek Zarządu, Jan Muter, umieścił kasę i księgi w domu kościelnym w Starym Korczynie.
Rewident Jan Ciesielski, wysłany w październiku 1930 r. przez Radę Spółdzielczą do Nowego Korczyna z zadaniem przeprowadzenia rewizji Towarzystwa, stwierdził na miejscu, że takowe nie istnieje. Tym niemniej, dla dopełnienia formalności zgodnych z prawem, wyznaczono likwidatorów: Romuald Topolski (b. członek Zarządu), Jan Kliś i Franciszek Walasek (b. członkowie Rady). Brak jest danych, kiedy formalnie Towarzystwo przestało istnieć. W zachowanym piśmie Rady Spółdzielczej do Sądu Okręgowego w Kielcach z marca 1941 r. zawarte jest stwierdzenie Rady, że czynności Sądu ku ostatecznej likwidacji spółdzielni są zbyteczne, albowiem zdaniem Rady likwidacja była już zakończona.

Kasa Ludowa Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną w Nowym Korczynie (1930-1931)

Grupa 25 mieszkańców Nowego Korczyna zebrała się 28 lutego 1930 roku, by powołać bank o nazwie Kasa Ludowa Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną w Nowym Korczynie. Statut spółdzielni podpisali: Szmul Kaufman, Chaim Cudzynowski, Berek Rozencwajg, Szaul Drut, Abram Ostrowiecki, Majer Fojgiel, Lejbuś Drut, Zysman Machtygier, Aron Fojgiel, Nusyn Goldsztajn, Szaul Czapnik, Abram. Ch. Czarny, Amul Szpinrad, Josek Ganek, Kalma Goldsztajn, Hersz Mendel Borowski, Nusyn Hamer, Chaim Cukier, Chil Majerowicz, Majchel Łapa, Szmul Goldsztajn, Majer Gutenberg, Herszel Zylberberg, Chaim Lida, Gimpel Łapa.
Na ich wniosek Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał w dniu 23 kwietnia 1930 r. do rejestru spółdzielni pod nr 485 Kasę Ludową z odpowiedzialnością ograniczoną w Nowym Korczynie.
Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni była dziesięciokrotnością wysokości udziałów zadeklarowanych. Przedmiotem zarejestrowanego przedsiębiorstwa było prowadzenie czynności wymienionych w art. 91 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 17 marca 1928 r. Jeden udział członkowski wynosił 25 zł. Czasopismem do obwieszczeń banku był “Dos Judisze Togblat” w Warszawie.
Do Zarządu zostali wybrani: Sz. Goldstein, M. Łapa, Ch. Majerowicz. Zastępcami członków Zarządu zostali: Herszel Zylberberg, Chaim Lida i Nusyn Hamer. W Radzie Nadzorczej zasiedli: Urysz Rotberger, Majer Fojgiel, Chaim Cukier. Zastępcami członków Rady Nadzorczej zostali: Majer Gutenberg, Chaim Cudzynowski i Szaul Drut.
Rewident Państwowej Rady Spółdzielczej, Jan Ciesielski, po rewizji w dniu 9.10.1930 r. zarzucił Radzie Nadzorczej i Zarządowi, że: (a) nie znają i nie przestrzegają zupełnie Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 17 marca 1928 r., (b) przyznają pożyczki bez regulaminu i z naruszeniem przepisów ww. rozporządzenia, (c) przyjmują inkaso od obcych, pobierają od pożyczek wysokie 12%, co kolidowało z przepisami rozporządzenia Ministra Skarbu. Spółdzielnia liczyła wówczas 131 członków, z których 48 nie wniosło jeszcze zadeklarowanych wkładów.
Radę Nadzorczą w tym czasie (1930) stanowili: Majer Gutenberg, Nusyn Hamer i Chaim Lida.
Walne Zgromadzenie w dn. 24.3.1931 r. wprowadziło następujące zmiany we władzach spółdzielni: do Zarządu wybrano Joska Pinkusa w miejsce dotychczasowego członka Zarządu Chila Majerowicza. Zastępcą członka Zarządu został Aron Kożuch w miejsce dotychczasowego zastępcy członka Nusyna Hamera. Ten ostatni został wybrany do Rady Nadzorczej w miejsce ustępującego Chaima Cukiera.
W marcu 1931 r. spółdzielnia liczyła 143 członków.
Na przestrzeni kilku lat działalności banku, Walne Zgromadzenia odbywały się w lokalu spółdzielni przy ul. Grotnickiej, w “Teatrze Miejskim” i w lokalu kahalnym “Bajs-Hamedrosz” w Nowym Korczynie.
Na dorocznym Walnym Zgromadzeniu 15 marca 1932 r. przewodniczący Zarządu, Szmul Goldsztajn, przedstawił 130 zebranym członkom sprawozdanie z działalności spółdzielni w 1931 r., z którego wynikało, że “spółdzielnia ulega całkiem stagnacji wskutek ogólnego krytycznego stanu gospodarczego”. Stwierdzono w związku z tym i wobec faktu, że spółdzielnia nie otrzymała (zewnętrznego) kredytu, iż instytucję należy zlikwidować.
W kwietniu 1932 r. Szmul Goldsztajn, Majchel Łapa i J. Pinkus powiadomili Radę Spółdzielczą w Warszawie, że z powodu ustania działalności spółdzielnia została rozwiązana z końcem 1931 r. Wyznaczonymi likwidatorami banku byli Chaim Cudzynowski i Szmul Szpinrad.
Sąd wprowadził w grudniu 1932 r. zapis do rejestru, stwierdzający, że spółdzielnia przeszła w stan likwidacji.
Radę Nadzorczą w 1933 r. stanowili: Majer Gutenberg, Majer Fojgiel, Szaul Drut.
W dniu 28 lutego 1941 r. Rada Spółdzielcza wystąpiła do Sądu Okręgowego w Kielcach o wykreślenie spółdzielni z rejestru⁸⁸.

Bank Spółdzielczy w Nowym Korczynie, Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną (1926-1935)

Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał w dniu 30.12.1926 r. do rejestru spółdzielni pod nr 354 Bank Spółdzielczy w Nowym Korczynie, Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną. 
Przedmiotem zarejestrowanego przedsiębiorstwa było udzielanie członkom wszelkiego rodzaju pożyczek; przyjmowanie wkładów oszczędnościowych; załatwianie czynności przekazowych i inkasowych; prowadzenie wszystkich innych czynności, wymienionych w § 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r.
Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni była dziesięciokrotnością w stosunku do każdego zgłoszonego udziału. Jeden udział członkowski wynosił 10 zł, później 25 zł. Czasopismem do obwieszczeń banku był “Ruch Spółdzielczy” w Warszawie (Organ Związku Żydowskich Towarzystw Spółdzielczych w Polsce). Na przestrzeni kilku lat działalności banku, Walne Zgromadzenia odbywały się w lokalu spółdzielni przy ul. Grotnickiej, w “Teatrze Miejskim” i w lokalu kahalnym “Bajs-Hamedrosz” w Nowym Korczynie.
Ciemne chmury niezadowolenia ze strony niektórych udziałowców pojawiły się nad bankiem korczyńskim w czerwcu 1933 r., gdy grupa 7 osób wysłała zażalenie do Ministerstwa Skarbu z zarzutami niewłaściwych i niezgodnych z prawem działań Zarządu spółdzielni⁸⁹.
Podczas Walnego Zgromadzenia z końcem 1935 r. podjęto uchwałę o likwidacji Banku. Spółdzielnia liczyła wówczas 94 członków. Na likwidatorów wyznaczeni zostali: Abram Światowy (właściciel biura pisania podań), Herszel Gutman (kupiec) i Chaim Lida (przemysłowiec w Nowym Korczynie). W lutym 1937 r. Sąd Okręgowy w Kielcach postanowił wpisać do rejestru adnotację o wprowadzeniu Spółdzielni w stan likwidacji.
W dniu 12 listopada 1942 r. Rada Spółdzielcza wystąpiła do Sądu o wykreślenie spółdzielni z rejestru, co dokonało się 30 listopada 1942 r.
W grudniu 1942 r. posterunek Policji Polskiej w Nowym Korczynie odesłał do sądu w Kielcach jego pismo skierowane do Zarządu banku jako niemożliwe do doręczenia. Powód podany przez sierżanta Czesława Godlewskiego: “… Żydzi zostali wysiedleni z N-Korczyna w dniu 2.XI.br. przez władze niemieckie w nieznanym kierunku”.
Zmiany w składzie władz banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1926 W pierwszym Zarządzie zasiadali: Natan Strozberg, Moszek Stalewicz, Izrael Gancwajch, Boruch Kupfer, Majer Szotland i Szulim Szajner, zastępcy członków: Alter Orlean, Josek Apfelbaum, Chanina Landau. Przewodniczącym Rady Nadzorczej był Szmul Goldsztajn.
1928 Wybrano do Rady: Szmul Goldsztajn, Herszel Gutman, Lejb Radca, Abram Helfand, Icek Wolf Pisarz, Szmerel Dalezman, na zastępców: Szyja Nusbaum, Herszel Wajss.
1930 Wybrano nowy Zarząd: Natan Strozberg, Izrael Gancwajch, Boruch Kupfer, Chanina Landau, Szyja Nusbaum i Juda Miodownik, zastępcy członków: Jakób Rafałowicz, Mordka Weinbaum i Szmerel Dalezman.
1932 Wybrano do Zarządu: Szlama Ickowicz zamiast Chanina Landau, na zastępcę członka Zarządu Zyndel Pieprz zamiast Jakób Rafałowicz; do Rady Nadzorczej: Icek Wolf Pisarz, Abram Dziura, Berek Kupfer, Moszek Stalewicz, Lejb Radca, Hirsz Borensztajn, Juda Gruszka, Hirsz Wajss.
1933 Wybrano do Zarządu: Hirsz Wajss, Izrael Ostrowiecki i Majloch Łapa zamiast dotychczasowych członków Zarządu Izrael Gancwajch, Szyja Nusbaum i Natan Sztrozberg, zaś na zastępców członków Zarządu: Josek Pinkus w miejsce Mordki Weinbaum⁹⁰.

Kasa Stefczyka z nieograniczoną odpowiedzialnością w Pacanowie (1922-1950)

Spółdzielnia rozpoczęła działalność w 1909 r. pod nazwą Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe. W 1922 r. statut Towarzystwa został dostosowany do nowych, polskich przepisów, a spółdzielnia otrzymała nazwę Kasa Spółdzielcza z nieograniczoną poręką. W 1926 r. nastąpiła kolejna zmiana nazwy na Kasa Stefczyka z nieograniczoną odpowiedzialnością w Pacanowie. Wtedy (22.1.1927 r.) została ona zarejestrowana w Sądzie Okręgowym w Kielcach pod nr 47.

Terenem działania spółdzielni były gminy Pacanów, Wójcza, Łubnice i Oleśnica. We wszystkich tych miejscowościach działały Gminne Kasy Oszczędnościowo-Pożyczkowe, które stanowiły w niewielkim stopniu konkurencję dla Kasy.
Spółdzielnia była od 1935 r. członkiem Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych. Należała także do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych i do Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Stopnicy. Pismem do ogłoszeń był ukazujący się w Poznaniu “Poradnik Spółdzielni”. Wysokość udziału członkowskiego wynosiła 10 zł. Spółdzielnia dysponowała nieruchomością w Pacanowie. Był to domek drewniany o dwóch izbach, w których znajdował się lokal spółdzielni. Stodoła w podwórzu służyła na skład i jako mieszkanie dla woźnego spółdzielni.
Rewidenci w swoich ocenach z lat okupacji oceniali, że Kasa działała do 1934 r. pomyślnie. Jej finanse były wówczas zdrowe, a organizacja pracy dobra. Kasa opierała się główne na kapitałach miejscowych. Pozyskanie poważnych sum oszczędnościowych świadczyło o zaufaniu ludności do spółdzielni. Kapitały zewnętrzne, bankowe odgrywały podrzędną rolę. Od 1934 r. sytuacja Kasy ulegała pogorszeniu, a to głównie za sprawą kryzysu gospodarczego, następnie wypadków wojennych. Zmniejszały się wkłady oszczędnościowe, rosło zadłużenie bankowe spółdzielni, zmniejszał się kapitał obrotowy.
Zachowane w archiwum dokumenty z końca 1938 roku dobrze ilustrują działalność Kasy i wskazują na zasadniczo dobrą jej kondycję.
W kapitale obrotowym 400.835 zł (bardzo wysokim, jak na miejscowe stosunki) udziały członków wynosiły 27.573 zł, w funduszu zasobowym zgromadzono 83.305 zł, wkłady oszczędnościowe obejmowały kwotę 156.155 zł, a łączna kwota zaciągniętych przez spółdzielnię kredytów bankowych wynosiła 118.681 zł. Stosunkowo niewielki udział kredytów zewnętrznych w ogólnej kwocie kapitału obrotowego był korzystny dla spółdzielni.
Problemem spółdzielni, był jednak zbyt duży udział kwoty udzielonych pożyczek w kapitale obrotowym: pożyczki zwykłe – 98.305 zł, pożyczki skonwertowane – 272.769 zł. Ograniczało to działalność operacyjną spółdzielni, stanowiło wręcz zagrożenie dla dalszej jej egzystencji. Prawie jedna czwarta wszystkich członków zalegała ze spłatą rat kapitałowych i odsetek. Niektórzy nawet od 10 do 15 lat. Niespłacanie pożyczek zmusiło spółdzielnię do zahamowania jakiejkolwiek działalności przez kilka miesięcy.
Po lustracji spółdzielni w grudniu 1938 r., rewidenci krytycznie wypowiedzieli się o stanie “świadomości spółdzielczej” i dyscypliny jej członków, czego dowodziły małe zainteresowanie uczestnictwem w Walnych Zgromadzeniach, znaczne zaległości we wnoszeniu zadeklarowanych udziałów i nieterminowe spłaty rat i odsetek od zaciągniętych pożyczek. Niektórzy członkowie występowali z Kasy zaraz po spłaceniu ostatniej raty pożyczki. Zdaniem rewidentów, Zarząd Kasy był zbyt łagodny wobec opornych dłużników i powinien sięgnąć po instrument windykacji sądowej. Według sprawozdania za 1938 r., stagnacja w spłacie długów wynikała “z racji naprężonych nastrojów wojennych i wydanej ustawy wstrzymującej płatności”. Dla poprawy ściągalności zaległych rat pożyczkowych i odsetek, spółdzielnia została poddana przymusowej sanacji, nawet pomyślnie przebiegającej w miesiącach bezpośrednio poprzedzających wybuch wojny. Kasa liczyła wtedy 950 członków.
Okupacja
Po przerwie spowodowanej działaniami wojennymi Kasa wznowiła pracę 1.4.1940 r. W pierwszej połowie 1940 r. Kasa udzieliła 32 pożyczki na sumę 12.885 zł – głównie dla pogorzelców w doszczętnie zniszczonej jednej wsi oraz dla gospodarstw w innych wsiach.  Podwyższono wtedy wynagrodzenie księgowego do 240 zł⁹¹, skarbnika do 120 zł miesięcznie.
Działalność Spółdzielni krępowana była zarządzeniami władz okupacyjnych. Zabronione były Walne Zgromadzenia członków. Statutowe zadania Zgromadzeń przejęły Zarząd i Rada Nadzorcza. Kasa poddawana była okresowym (raz na pół roku) rewizjom, przeprowadzanym przez lustratorów najpierw Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, następnie – po likwidacji tego związku – przez lustratorów Związku Rewizyjnego Spółdzielni w Generalnym Gubernatorstwie⁹².
Zasoby wkładów oszczędnościowych kurczyły się. Nieznacznie zmniejszyła się liczba członków. W 1941 w ogólnej liczbie 864 członków stanowili: rolnicy 803, urzędnicy 31 (nauczyciele i pracownicy samorządowi), rzemieślnicy 8, kupcy 5, robotnicy 2, inni 15. Na użytek niemieckich komisarzy zawarto w sprawozdaniu porewizyjnym z czerwca 1941 r. stwierdzenie “Wszyscy członkowie Spółdzielni są aryjskiego pochodzenia”.
Stopa procentowa od pożyczek zwykłych wynosiła 10%, od pożyczek skonwertowanych 8% w stosunku rocznym. Stopa od wkładów oszczędności wynosiła 3% do 4%. Dawne wkłady oszczędnościowe były nieoprocentowane, stosownie do zarządzeń okupacyjnego Urzędu Nadzoru Bankowego. Kapitał obrotowy 207.513 zł w czerwcu 1941 r. był wystarczającym dla utrzymania rentowności spółdzielni. Rok 1941 zamknięto z dobrym zyskiem.
Czasopismem do publikowania ogłoszeń Kasy były wtedy “Wiadomości Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej: czasopismo poświęcone sprawom likwidacji spółdzielni niezwiązkowych”.
W sprawozdaniu polustracyjnym w 1942 r. zawarto opinię, że dobra kondycja Kasy ”stawia spółdzielnię w rzędzie placówek mocnych finansowo”. Kasa zdołała w całości spłacić swoje zadłużenia wobec banków i kontynuowała działalność wyłącznie w oparciu o kapitały miejscowe.
W sprawozdaniu z rewizji w kwietniu 1944 r. oceniono, że przy korzystnym układzie środków obrotowych spółdzielni może ona prowadzić rentowną gospodarkę kredytową na dużą skalę. Nadal uciążliwością dla pracy spółdzielni, generującą także konkretne straty, byli członkowie-dłużnicy, zalegający od dawna ze spłatą rat kredytowych i odsetek. Spółdzielnia liczyła wówczas 801 członków.
Po wojnie
Kasa pozostawała nieczynna od 1.8.1944 do lutego 1946 r. Dnia 30 sierpnia 1945 r. miała miejsce wizytacja w Pacanowie, przeprowadzona przez przedstawicieli Związku Rewizyjnego Spółdzielni RP Oddział w Busku-Zdroju – celem omówienia wspólnie z Radą Nadzorczą planu wznowienia działalności spółdzielni. Oszacowano straty wojenne w tysiącach złotych: dom uszkodzony 30, budynki gospodarcze 30, kasa ogniotrwała 15, kasetka ogniotrwała podręczna 3,6, gotówka zabrana 80, urządzenia biurowe 30, materiały piśmienne 2, materiały budowlane 152; razem 382.000 zł.
Na skutek działań wojennych 1944 i 1945 roku utracone zostały deklaracje członkowskie i księgi. Resztki zachowanych akt przechowywał przełożony Rady Nadzorczej, ks. Adam Adamek, w swoim mieszkaniu prywatnym.
Sprawozdanie porewizyjne z lutego 1949 r.⁹³ zawierało informacje o powolnym reaktywowaniu działalności spółdzielni. Przybywało nowych członków, rosła kwota deklarowanych udziałów (1 udział 500 zł). Utyskiwano na brak zainteresowania losami spółdzielni ze strony członków Rady Nadzorczej. Znamieniem nowych czasów była narzucona przez władze obecność Związku Samopomocy Chłopskiej, od którego opinii uzależniano przyznawanie pożyczek chłopom.
Kasa Stefczyka w Pacanowie została przekształcona w 1950 r. na Gminną Kasę Spółdzielczą w Pacanowie. Terenem działalności były, tak jak niezmiennie od 1926 r., gminy Łubnice, Oleśnica, Pacanów i Wójcza⁹⁴.

Zmiany w składzie władz spółdzielni (Zarząd i Rada Nadzorcza:
1930 Zarząd: Aleksander Wojtaśkiewicz (organista, Pacanów),  Wawrzyniec Pluta, Jan Pyrz i Michał Bulak⁹⁵.
1937-1943 Zarząd: Aleksander Wojtaśkiewicz (organista, Pacanów), Leon Wojtyś. (sklepikarz, Pacanów), Jan Pyrz (rolnik, Karsy Dolne), Florian Gryc (rolnik, Podwale)⁹⁶; Rada: ks. kanonik Adam Adamek, Szczepan Czaplak (rolnik, Niegosławice), Antoni Domagała (rolnik, Karsy Małe), Maciej Wojtaszek (rolnik, Podwale).
1946 Zarząd: Aleksander Wojtaśkiewicz, Leon Wojtyś, Florian Gryc; Rada: ks. kanonik Adam Adamek, Antoni Domagała, Maciej Wojtaszek, Paweł Chudera.
1947 Zarząd: ks. kanonik Adam Adamek, Antoni Domagała, Maciej Wojtaszek, Paweł Chudera (rolnik, Sroczków); Rada zdekompletowana. “Nie przejawia zainteresowania sprawami Kasy, nie odbywa posiedzeń i nie stara się o uruchomienie spółdzielni”.
Luty 1949 Zarząd: ks.Adam Adamek, Józef Celijowski (rolnik, Pacanów), Paweł Chudera, Andrzej Walas (rolnik, Sroczków).Lipiec 1949 Zarząd: Jan Kucęba, Leon Wojtyś, Florian Gryc, Witold Kseń, Rada: Leon Pytko, Józef Celijowski⁹⁷.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Parchocinie (1928-1950)

W piśmie z 19 listopada 1928 r., skierowanym do Sądu Okręgowego w Kielcach czytamy: “Stanisław Sroka, zawód gospodarz w Parchocinie i towarzysze w Parchocinie poczta Nowy Korczyn wnoszą na wpisanie: Kasy Stefczyka, Spółdzielni z nieograniczoną odowiedzialnością w Parchocinie do sądowego rejestru Spółdzielni”.
Tak rozpoczęła się wieloletnia historia parchocińskiej Kasy, która dopiero przetworzona została w 1950 r. na Gminną Kasę Spółdzielczą w Nowym Korczynie.
Obok St. Sroki, inicjatorami powołania Kasy byli rolnicy z Parchocina: Maciej Kwas, Antoni Pasek, Edward Juszczyk.
Podczas zebrania założycielskiego, a zarazem pierwszego Walnego Zgromadzenia Kasy Stefczyka w Parchocinie w dniu 19.11.1928 r., na którym obecnych było 47 członków, postanowiono m.in., że związkiem rewizyjnym dla Kasy będzie Krajowy Patronat Spółdzielni Rolniczych we Lwowie⁹⁸, a jej obwieszczenia publikowane będą w “Czasopiśmie Spółdzielni Rolniczych” we Lwowie. Ustalono, że najniższą wkładką oszczędnościową będzie 1 złoty, najwyższą pożyczką dla jednego członka kwota 200, a w szczególnych przypadkach 400 zł. Jeden udział członkowski wynosił 10 złotych.
Sąd Okręgowy w Kielcach 15 grudnia 1928 r. wpisał do rejestru “Kasę Stefczyka” Spółdzielnię z nieograniczoną odpowiedzialnością w Parchocinie pod numerem 454. Przedmiotem spółdzielni było: krzewienie oszczędności przez przyjmowanie wkładek oszczędności na oprocentowanie, udzielanie członkom pożyczek na potrzeby rolnicze, przemysłowe, handlowe, załatwianie czynności wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, wyszczególnionych w § 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r., propaganda spółdzielczości rolniczej, popieranie działalności innych spółdzielni, praca kulturalno-oświatowa.
Lokal Kasy mieścił się budynku zarządu Gminy Pawłów w Błotnowoli. W 1938 r. spółdzielnia liczyła 164 członków. W tamtym czasie należała do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych Oddział w Krakowie. Nadto Kasa przystąpiła jako członek do spółdzielni spożywczych “Oszczędność” w Brzostkowie i “Sprawiedliwość” w Parchocinie.
W sierpniu 1948 r. Walne Zgromadzenia Kas Stefczyka w Świniarach i Parchocinie uchwaliły przejęcie Kasy w Świniarach przez Kasę w Parchocinie.
W dniu 28 czerwca 1950 r. odbyło się w świetlicy Samopomocy Chłopskiej w Nowym Korczynie zebranie już nie członków Kasy Stefczyka w Parchocinie, lecz delegatów Gminnej Kasy Spółdzielczej w Nowym Korczynie, albowiem Kasa Stefczyka została przemieniona podczas tego zebrania na Gminną Kasę Spółdzielczą w Nowym Korczynie⁹⁹. Kilka dni później, 4 lipca 1950 r., Bank Rolny usankcjonował to, wydając “Postanowienie o przekształceniu spółdzielni kredytowej”, w którym stwierdził, że “Kasa Stefczyka Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Parchocinie (…) została przekształcona na: Gminną Kasę Spółdzielczą w Nowym Korczynie z odpowiedzialnością udziałami”.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1928 Pierwszy Zarząd Kasy stanowili: Stanisław Sroka, Maciej Kwas, Antoni Pasek i Edward Juszczyk. Członkami Rady Nadzorczej zostali wybrani: Stanisław Zajączkowski (zam. Parchocin), Jan Dębski (zam. Błotnowola), Bronisław Kuzon (zam. Parchocin), Ludwik Sowiński (zam. Ludwinów), Franciszek Wolański (zam. Parchocin), Jan Marek (zam. Brzostków) i Tomasz Pasek (zam. Brzostków).
1929 Zygmunt Różycki, pomocnik sekretarza gminy Pawłów, zastąpił w Zarządzie ustępującego Edwarda Juszczyka.
1935 Zarząd stanowili: Stanisław Sroka, Maciej Kwas, Antoni Pasek i Daniel Krawczyk.
W maju 1938 r. w Radzie Nadzorczej zasiadali: Jan Czapla (zam. Błotnowola), Jan Nurek (zam. Parchocin), Jan Dębski (sekretarz gminy, zam. Błotnowola), Tomasz Pasek (zam. Brzostków), Teofil Gryc (zam. Parchocin)¹⁰⁰, Jan Marek (zam. Brzostków), Franciszek Wolański (zam. Parchocin), Stanisław Szybka (zam. Ludwinów).
W lipcu 1939 r. wybrano nowy Zarząd: Franciszek Stanek (zam. Parchocin), Stanisław Sroka, Jan Nurek (zam. Parchocin), Ludwik Dybała (zam. Błotnowola).
Skład Zarządu w maju 1942 r.: Franciszek Stanek (zam. Parchocin), Jan Nurek (zam. Parchocin), Franciszek Sagan (zam. Parchocin), Franciszek Stanek, Antoni Paszkiewicz, zam. w Brzostkowie. Do Rady na miejsce Franciszka Sagana wybrano Bolesława Szybkę.
1943 Zarząd: jak w 1942. Rada: Ludwik Łukasiewicz, Tomasz Pasek, Jan Dębski, Andrzej Sagan, Stanisław Szybka, Bolesław Szybka, Antoni Pasek, Teofil Gryc.1948 Do Zarządu w miejsce Franciszka Stanka i Antoniego Paszkiewicza wybrani zostali: Antoni Kieras i Bolesław Szybka¹⁰¹.

Spółdzielczy Bank Kupiecki w Pińczowie, Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną (1927-1932)

Bank został założony 8 sierpnia 1927 r., a wpisany do rejestru spółdzielni przez Sąd Okręgowy w Kielcach 24 sierpnia 1927 r. pod nr. 395.
Pierwszy statut banku podpisali m.in.: Icek Rapoport (właściciel drukarni), Zyl Rodal, Herszel Kaufman, Josek Chaim Frenkiel, Herszel Jekel Kasjer, Josek Chaim Frenkiel, Mendel Gesundheit, Jankiel Rozencwajg, Wolf Rubin Karmioł.
Bank był od 14.10.1928 r. członkiem Związku Żydowskich Kupieckich Stowarzyszeń Spółdzielczych w Polsce¹⁰².
W październiku 1928 r. na Walnym Zgromadzeniu członków podniesiono górny limit udzielanych kredytów z 2.000 do 3.000 zł. Niepokojącym dla zebranych był fakt, że wielu członków nie wpłaciło jeszcze zadeklarowanych udziałów. W 1928 r. spółdzielnia nie osiągnęła zysku. Budżet na 1929 r. wynosił 5.172 zł.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w kwietniu 1929 r. stwierdzono, że bank systematycznie się rozwijał. Jednak znikomy, właściwie żaden zysk po roku obrachunkowym 1929 skłonił uczestników Walnego Zgromadzenia w marcu 1930 r., by uchwalić pobieranie 1 złotego od każdej pożyczki, bez względu na jej wysokość – na zasilenie kapitału żelaznego. Spółdzielnia liczyła wówczas 57 członków. Bank zmienił swoją nazwę na: Spółdzielczy Bank Kupiecki w Pińczowie, Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną. Budżet na 1930 r. zaplanowano w wysokości 7.970 zł. Postanowiono wtedy, że prawem przewidziane obwieszczenia publikowane będą w czasopiśmie ”Das Judische Tagblat” w Warszawie.
Przedmiotem przedsiębiorstwa, według statutu, zredagowanego na nowo w 1930 r., było: udzielanie kredytów w formie dyskonta weksli, pożyczek skryptowych oraz rachunków bieżących i pożyczek zabezpieczonych bądź hipotecznie, bądź zastawem papierów wartościowych; redyskonto weksli; przyjmowanie wkładów pieniężnych; wydawanie czeków, przekazów, akredytyw oraz dokonywanie wypłat i wpłat w granicach państwa; kupno i sprzedaż na rachunek własny oraz na rachunek osób trzecich papierów procentowych państwowych i samorządowych, listów zastawnych, akcji; odbiór wpłat na rachunek osób trzecich; inkaso weksli i dokumentów; przyjmowanie subskrypcji na pożyczki państwowe i komunalne oraz na akcje przedsiębiorstw; zastępstwo czynności na rzecz Banku Polskiego i banków państwowych; przyjmowanie do depozytu papierów wartościowych i innych walorów oraz wynajmowanie kasetek zabezpieczonych.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w kwietniu 1931 r. stwierdzono, że rok 1930 był kolejnym rokiem rozwoju Banku. Budżet na 1932 r. zaplanowano w wysokości 6.830 zł. Najwyższa ustalona suma zobowiązań banku wynosiła 100.000 zł.
W grudniu 1931 r. dostrzeżono, że znacznie zmniejszył się kapitał obrotowy spółdzielni. Postanowiono więc zmienić jej charakter, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Skarbu z 18.4.1930 r., ze spółdzielni średniego na spółdzielnię małego kredytu. Tym samym zmniejszono maksymalną kwotę jednej pożyczki z 3.000 do 2.000 zł.
Bank zaprzestał działalności w 1932 r. z powodu, jak stwierdzono w piśmie Banku do sądu we wrześniu 1934 r., trudnych warunków finansowych i wyjazdu buchaltera. W ankiecie wysłanej do Rady Spółdzielczej w 1935 r., podano inny powód: “zaniedbania”.
W roku 1932 i w latach następnych mnożyły się trudności ze wszczęciem i doprowadzeniem do końca procesu likwidacji spółdzielni.
Kilkakrotnie wzywani przez Zarząd członkowie Banku nie przybywali na wyznaczane Walne Zgromadzenia. Niemożliwe było zatem uchwalenie likwidacji. Sami członkowie Zarządu, pracujący tam nieodpłatnie, a prowadzący własne interesy, głównie jako kupcy, nie przejawiali większej troski o dalszy los spółdzielni. W sierpniu 1934 r. skłonni byli odesłać całą dokumentację spółdzielni do sądu w Kielcach i zapomnieć o uciążliwościach likwidacji. Przepisy prawne nie dopuszczały takiego scenariusza, a tymczasem na sfinansowanie likwidacji potrzebne były środki (m.in. na opłaty stemplowe i ogłoszenia w prasie). Kasa banku była pusta. Członkowie Zarządu nie chcieli wykładać dodatkowych pieniędzy. W obliczu zaistniałej sytuacji, zdesperowany i pozbawiony wpływu na pozostałych członków Zarządu Nuta Eisenberg prosił Sąd Okręgowy w październiku i grudniu 1935 r. o nałożenie na jego partnerów osobistej odpowiedzialności i wydanie – pod rygorem kary – polecenia aktywnych działań ku sfinalizowaniu upadłości Banku.
W lutym 1936 r. przełamano kryzys: po spotkaniach Zarządu i Rady i po odbyciu 2 nadzwyczajnych Walnych Zgromadzeń, Sąd Okręgowy w Kielcach otrzymał wymagane uchwały i w dniu 28.12.1936 r. dokonał wpisu w rejestrze o likwidacji banku. Likwidatorem ustanowił niejakiego Izaaka Górskiego.
I. Górski, po dwóch latach bezczynności powiadomił Sąd Okręgowy w Kielcach we wrześniu 1938 r., że nie jest w stanie wypełnić swojej misji, albowiem księgi, dokumenty i ruchomości spółdzielni pozostawały u przewodniczącego Zarządu, Nuty Ejzenberga. Ten zaś wyjechał do Palestyny. Jego żona i pozostali członkowie Zarządu nie byli w stanie udzielić jakichkolwiek wyjaśnień. W swojej bezradności prosił sąd o “spowodowanie otrzymania wszystkich ksiąg i dokumentów potrzebnych do prowadzenia likwidacji oraz ruchomości i ewentualnej gotówki pozostałej w tymże banku”. W obliczu takiej postawy likwidatora, Sąd, po konsultacji z Radą Spółdzielczą, odwołał go z pełnionej funkcji i ustanowił wiosną 1939 r. nowego likwidatora z urzędu – Józefa Gabszewicza. Nowy likwidator wezwał w maju 1939 r. członków spółdzielni ogłoszeniem prasowym do przybycia na Walne Zgromadzenie (10.5.1939 r. w szkółce żeńskiej przy ul. Klasztornej 12) celem, między innymi, uchwalenia dopłat do udziałów na pokrycie zobowiązań spółdzielni i kosztów likwidacji. Zaznaczał, że Walne Zgromadzenie zdolne będzie do uchwał bez względu na liczbę obecnych na zebraniu¹⁰³. Obwieszczenie było także wywieszone w bożnicy i na mieście. W protokole z Walnego Zgromadzenia, które uznano, jakby go nie było z powodu niezgłoszenia się członków, uczestniczyli aktualny i były likwidator, jeden członek Banku i jeden wierzyciel Banku jako świadek. Na koniec czerwca 1939 r. Sąd Okręgowy w Kielcach przychylił się do wniosku likwidatora i przelał na niego uprawnienia Rady Nadzorczej i Walnego Zgromadzenia.
We wrześniu 1940 r. J. Gabszewicz zmuszony był odpowiedzieć na wezwanie Rady Spółdzielczej, że nie dostarczy sprawozdania rachunkowego za rok 1939, ponieważ księgi spółdzielni spłonęły podczas działań wojennych września 1939 r. Jeszcze w październiku 1940 r. przewodniczący Rady Spółdzielczej domagał się od likwidatora bezzwłocznego przekazania na konto Rady stałej opłaty 50 złotych, wymierzonej na okres budżetowy kwiecień 1939 – marzec 1940.
Spółdzielnia, określona została w styczniu 1941 r. w kartotece Rady Spółdzielczej jako “czysto żydowska” i jako taka podlegała likwidacji przez powiernika (Treuhändera). Sąd Okręgowy w Kielcach postanowieniem z 12 grudnia 1941 r. odwołał likwidatora J. Gabszewicza i, wobec ukończenia likwidacji, wykreślił spółdzielnię z rejestru¹⁰⁴.
Zmiany w składzie władz banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1927 Zarząd: Icek Rapoport, Josek Gezundheit, Herszel Kaufman; zastępcy członków: Szapsia Rapoport i Mendel Gezundheit.
1928 Zarząd: Całel Charmacz vel Charmatz (zastąpił Gesundheita) i Zelik Karmioł (zastąpił Szapsę Rapoporta); Rada: Abram-Lejb Wargon, Wolf Rywen Karmioł, H. Lubliner, zastępca członka B. Zajdner.
1929 Zarząd: Icek Rapoport, Herszel Kaufman, Całel Charmacz; Rada: Abram-Lejb Wargon, Wolf Rywen Karmioł, Josek Chaim Frenkiel, Herszel Lubliner oraz zastępca – Hersz Jekel Kasjer.
1930 Zarząd: Nuta Eisenberg, Herszel Kaufman: Rada Wolf Rywen Karmioł, M. Sz.Kozłowski, E. Czajkowski, Sz. Herszkowicz, C. Charmacz, Josek Chaim Frenkiel, zastępca członka – A. Skoczylas.
1931 Zarząd: Nuta Eisenberg, Icek Rapoport (w grudniu zastąpił go Wolf-Rubin Karmioł), Herszel Kaufman, Całel Charmacz, M. Sz.Kozłowski, zastępcami – Moszek Chaim Szafir i Alter Solewicz; Rada: M. Sz. Kozłowski, Enoch Czajkowski i Wolf-Rubin Karmioł (po jego przejściu do Zarządu – Tobjasz Zajd), Josek Chaim Frenkiel, zastępca członka – Abram-Lejb Wargon.
1934 Zarząd: Nuta Eisenberg, Herszel Kaufman, Wolf-Rubin Karmioł.1936 Zarząd: Wolf-Rubin Karmioł, Herszel Kaufman, Nuta Aisenberg (Eisenberg /Eizenberg), M. Sz.Kozłowski; Rada: Josek Chaim Frenkiel, M. Sz. Kozłowski.

Bank Spółdzielczy, Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną w Pińczowie (1924-1939)

W dniu 12 maja 1924 r. grupa 17 osób zebrała się w lokalu Związku Kupców przy Placu Wolności w Pińczowie, by założyć Spółdzielnię Kredytową p.n. Bank Spółdzielczy przy Związku Kupców z odpowiedzialnością ograniczoną w Pińczowie¹⁰⁵.
Zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami prawa, zebranie było prawomocne, by spółdzielnię skutecznie powołać, a wybrany Zarząd został upoważniony do złożenia wniosku o jej rejestrację. Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał spółdzielnię do rejestru dnia 30.12.1924 r. pod nr. 173.
Ogólnym celem spółdzielni było podniesienie stanu gospodarczego i ekonomicznego swych członków. Ustalono wysokość jednego udziału w kwocie 10 zł. Odpowiedzialność członka za zobowiązanie spółdzielni była dwudziestokrotnością każdego zgłoszonego udziału. Wybranym czasopismem do ogłoszeń banku był “Ruch Spółdzielczy” w Warszawie¹⁰⁶.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w styczniu 1925 r. ustalono m.in.: wysokość udziału członkowskiego – 50 zł, maksymalny kredyt dla członka – 300 zł, powołanie komitetu budowy domu dla Spółdzielni (wysokość udziału 50 zł), nową nazwę banku: Bank Spółdzielczy, Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną w Pińczowie.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w marcu 1927 r. ustalono nową wysokość udziału członkowskiego – 25 zł.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w kwietniu 1936 r. określono w statucie nowy przedmiot działalności banku: udzielanie kredytów w formie dyskonta weksli, pożyczek skryptowych oraz rachunków bieżących i pożyczek zabezpieczonych bądź hipotecznie bądź przez poręczenie, bądź zastawem papierów wartościowych; redyskonto weksli; przyjmowanie wkładów pieniężnych z prawem wydawania dowodów wkładowych imiennych, jednak bez prawa wydawania takich dowodów płatnych okazicielowi; wydawanie przekazów, czeków i akredytów oraz dokonywanie wypłat i wpłat w granicach państwa (czynności te spółdzielnia, jako członek związków rewizyjnych, może wykonywać także dla nieczłonków); kupno i sprzedaż na rachunek własny oraz na rachunek osób trzecich papierów procentowych państwowych i samorządowych, listów zastawnych, akcji; odbiór wpłat na rachunek osób trzecich, inkasem weksli i dokumentów; przyjmowanie subskrypcji na pożyczki państwowe i komunalne oraz na akcje przedsiębiorstw; zastępstwo czynności na rzecz Banku Polskiego i banków państwowych; przyjmowanie do depozytu papierów wartościowych i innych walorów oraz wynajmowanie kasetek zabezpieczonych.
Dnia 22 października 1941 r. przewodniczący Państwowej Rady Spółdzielczej (dr Całkosiński) zwrócił się do Sądu w Kielcach o ustanowienie likwidatorem banku niejakiego Stefana Popławskiego, zamieszkałego w Busku, ul. Parkowa 21¹⁰⁷.
Likwidator S. Popławski nie spełnił oczekiwań Rady Spółdzielczej. Po stwierdzeniu wiosną 1942 r. licznych jego zaniedbań i błędów, Sąd wyznaczył na wniosek Rady Spółdzielczej nowego likwidatora. Został nim Eugeniusz Kasiński, zam. w Pińczowie, ul. 3-go Maja 28 (budynek Banku Ludowego).
O wykreśleniu banku z rejestru spółdzielni Sąd postanowił w 1943 roku. Do wykreślenia jednak nie doszło. Stało się to dopiero w marcu 1947 r. – po korespondencji między Państwową Radą Spółdzielczą przy Ministerstwie Skarbu a Sądem Okręgowym w Kielcach¹⁰⁸.
Zmiany w składzie władz banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1924 Zarząd: Abram Margulies, Boruch-Fajwel Goldman, Lejbuś Wajnberg, zastępcy – Szlama-Boruch Grinfeld, Zelik Awner, Boruch Zajdner; Rada: Abram Fisz, Izaak Rapoport, Moszek Cymerman, Nuta Ajzenberg, Hirsz Kaufman, Hejnoch Rottenberg.
1925 Zarząd: Saul Felix, Abel Kinrus, Izaak Rapoport, zastępcy członków – Abram Margulies, Moszek Kaczka, Jochene Felman¹⁰⁹; Rada: Szlama-Boruch Grinfeld, Lejbusz Gold, Lejbusz Wajnberg s. Tewla, Josek Fajnsztat, Nuta Wiślicki, Herszel Kaufman, zastępcy członków – Izrael Tenenbaum, Hejnoch Rottenberg, Lejbusz Pasternak; Komisja rewizyjna: dr Roman Wajsbard, dr Jozue Felix, Mordka-Szyja Kozłowski, Szmul Cukier s. Szymona.
1926 zmiana w składzie Zarządu: w miejsce Abrama Marguliesa powołany został zastępca Moszek Kaczka.
1927 Z Zarządu odwołano Izaaka Rapoport, a na jego miejsce wybrany został Lejbuś Gold.
1934 Zarząd: Abel Kinrus, Moszek Kaczka, Lejbuś Gold¹¹⁰, zastępcy członków: H.M. Młynarski, I.M. Kozłowski, Icek Kalb.
1936 Zarząd: Abel Kinrus, Moszek Kaczka, Lejbuś Weinberg, zastępcy członków: Pinkus Meżberg, Izrael Moszek Kozłowski, Icek Kalb.

Bank Ludowy, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Pińczowie (1924-1951)

Bank został założony na zebraniu organizacyjnym 15 października 1924 r., a wpisany do rejestru spółdzielni przez Sąd Okręgowy w Kielcach 25 listopada 1924 r. pod nr. 171. Inicjatywa pochodziła od mieszkańców Pińczowa i okolic: Ksawery Pomijalski¹¹¹ (przedstawił na wstępie zadania i charakter banków spółdzielczych, posługująć się przykładem poznańskich banków ludowych), Podmagórski ze Skowronna, Niepsuj, B. Kożuchowski.
Bank przystąpił do Związku Rewizyjnego Spółdzielni Rolniczych w Warszawie oraz zapisał się do Centralnej Kasy Spółdzielczej. Od stycznia 1936 r. bank był członkiem Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustalono wysokość składki członkowskiej na 25 zł.
Na Walnym Zgromadzeniu członków w lutym 1925 r. stwierdzono z zadowoleniem, że w ciągu tylko 2 miesięcy trudnego czasu nieurodzaju udało się zebrać 3000 zł z wkładów, przeważnie drobnych. Udzielono pożyczek w łącznej kwocie 5.500 zł, co dowodziło sukcesu inicjatywy powołania Banku.
Do publikowania ogłoszeń banku wybrano czasopismo “Poradnik Spółdzielni” w Poznaniu. Odpowiedzialność członka za zobowiązania spółdzielni wynosiła 10-krotność wpłaconego wkładu. Maksymalna pożyczka dla jednego członka nie mogła przekraczać progu 800 zł.
Wśród ustaleń, przyjętych na Walnym Zgromadzeniu członków w marcu 1925 r., było rozdysponowanie kredytu 10.000 zł od Banku Rolnego dla 90 gospodarstw rolnych po 120 zł z pobieranym przez Bank Ludowy oprocentowaniem 1% miesięcznie. Dla umożliwienia obrotu pieniężnego instytucjom handlowym i przemysłowym, Bank Ludowy podwyższył granice kredytu krótkoterminowego w redyskoncie i rachunku bieżącym zagwarantowanym do 4.000 zł.
W listopadzie 1927 r. bank przyjął nowy statut i nową nazwę: Bank Ludowy, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Pińczowie. Podwyższył udział do wysokości 50 zł. Przyjęto zasadę, że kredyt musi być spłacony w ciągu 6 miesięcy. Wezwano członków do lokowania nawet najmniejszych kapitałów jako oszczędności.

Ilustracją działań banku w trosce o poprawę kondycji gospodarczej rolników w powiecie pińczowskim niech będzie zapis z posiedzenia Zarządu w 14 marca 1929 r.: Państwowy Bank Rolny przyznał bankowi pińczowskiemu 40.000 zł kredytu hodowlanego. Mógł on być wykorzystany dla sprowadzenia krów z Gdańska, gdzie zapowiedziany był jarmark w dniach 18-19 marca 1929 r. Dla przyspieszenia wydobycia pożyczki (czasu było mało) Wydział Powiatowy zadeklarował udostępnienie żyro na wekslu kaucyjnym Banku Ludowego¹¹² oraz pokwitowanie odbioru tego kredytu. Celem rozdysponowania sprowadzonych krów, Wydz. Powiatowy i Okręgowe Towarzystwo Rolnicze w Pińczowie¹¹³ gotowe były przedstawić kandydatów/rolników celem sprawdzenia ich zdolności kredytowej przez Bank Ludowy. Następnie, po otrzymaniu przez Bank Ludowy pełnej sumy w wekslach tych osób, którym kredyt przyznano, bank miał zwolnić Wydz. Powiatowy z pokwitowanej i odebranej na zakup sumy, jak również zwolnić go z żyra na wekslu kaucyjnym.

Podczas Walnego Zgromadzenia członków w marcu 1931 r. podniesiono problem brak dyscypliny w terminowej spłacie kredytów krótkoterminowych, które stawały się de facto długoterminowymi. Problem dotyczył głównie członków-rolników, dotkniętych najbardziej skutkami ówczesnego kryzysu gospodarczego. Celem złagodzenia problemu, Zarząd banku zabiegał o nowe kredyty. Bez większego jednak powodzenia. Państwowy Bank Rolny cofnął wręcz już przyznany kredyt 60 tysięcy zł. Mimo to bank wypracował niewielki zysk w 1930 r. Ustalono budżet banku na rok 1931 w wysokości niepełnych 21 tysięcy zł.
Z początkiem 1936 r. Bank miał trudności ze spłaceniem długu wobec Banku Polskiego, a ten nie przejawiał żadnej elastyczności, choć mógł. Przyczyną takiego stanu rzeczy był brak wsparcia ze strony Banku Akceptacyjnego dla banku pińczowskiego, ponieważ ten ostatni nie należał do żadnego związku rewizyjnego¹¹⁴. Pomoc Banku Akceptacyjnego, o którą bezskutecznie zabiegał bank pińczowski, sprowadzałaby się do wydania mu akceptów na podstawie przedłożonych, zawartych w  Pińczowie układów konwersyjnych. Akcepty jako poręka były niezbędne w zabieganiu banku pińczowskiego o nowe kredyty lub o zmianę warunków obsługi kredytów już zaciągniętych, tak jak było to we wspomnianej relacji z Bankiem Polskim.

Bank Ludowy w Pińczowie przetrwał okupację niemiecką. W 1947 r. Związek Rewizyjny Spółdzielni Rzeczypospolitej Polskiej Okręg Kielecki zwracał się do Sądu Okręgowego w Kielcach o ukaranie członków Zarządu (Manterys, Kucybała i Kowal) za niedostarczenie protokołu z wykonania zaleceń z rewizji we wrześniu 1946 r.
W marcu 1951 r. likwidator Banku Ludowego w Pińczowie, wyznaczony przez Państwowy Bank Rolny, wystąpił do Sądu Okręgowego w Kielcach o wykreślenie pińczowskiego banku z rejestru handlowego¹¹⁵. Sąd postanowił o wykreśleniu Banku Ludowego w Pińczowie z rejestru spółdzielni w dniu 19.3.1951 r.
Zmiany w składzie władz Banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1924 Zarząd: ks. prałat kan. Konstanty Aksamitowski z Pińczowa¹¹⁶, Ksawery Pomijalski z Pińczowa, Piotr Manterys ze Szczypca, pow. Pińczów; Rada: Edward Chmielewski z Pińczowa, Bolesław Basiński z Pińczowa, Wiktor Lamot-Wrona, Majka z Janowa, gm. Kliszów, Edward Hochbaum z Pińczowa, Podmagórski ze Skowronna, Edward Przyborowski z Pińczowa, Stanisław Tiedge z Koperni, Benbenek (?) z Zagajówka, gm. Góry, Rusak z Bogucic, Lubczyński z Pińczowa, Janczur z Pińczowa, zastępcy członków: Sygut z Pińczowa, Matuszczyk z Krzyżanowic, Niwiński z Pińczowa; Komisja Rewizyjna: Lubczyński, Przyborowski, Podmagórski.
1925 Rada: Wobec zdekompletowania Rady zaproszono doń zastępców, wybranych na poprzednim zebraniu i uzupełniono skład o nowo wybranych: Jan Chwaliński z Pasturki, Paluch z Winiar i Kazimierz Sadło.
1926 W miejsce członka Zarządu Ksawerego Pomijalskiego powołany został Leon Janiszewski.
1929 Na zastępcę członka Zarządu powołano Antoniego Janczura, a na miejsce członka Zarządu Leona Janiszewskiego powołany został Piotr Król. Po zmianach Zarząd stanowili: ks. prałat Aksamitowski, Piotr Manterys i Piotr Król. Zastępcą członka Zarządu był Antoni Janczur.
1931 Zarząd opuścił ks. Konstanty Aksamitowski (jego miejsce zajął Tadeusz Górecki). W uszanowaniu zasług ks. K. Aksamitowskiego Walne Zgromadzenie przyjęło uchwałę: “Zwyczajne Walne Zgromadzenie członków Banku Ludowego w Pińczowie w uznaniu zasług, położonych przez ks. Prałata Konstantego Aksamitowskiego, członka założyciela i wieloletniego członka Zarządu Banku wyraża Mu w jednogłośnej uchwale gorące podziękowanika za niezwykle ofiarną a owocną społeczną pracę”.
Do Rady wybrano ponownie następujące osoby: Sztukl, Serwoński oraz Jan Turczyn. Odeszli z Rady: Chmielewski, Sawicz (zmienił go Thiede) i ks. Głowacki, którego zmienił Daniel Olech. Jako zastępcy członków do Rady dołączyli: Widlński, Ludwik Lichwała z Chruścic, Franciszek Gajos z Zagajowa.
1934 Zarząd: Piotr Manterys zam. w Szczypcach, Piotr Król zam. w Busku, Ludwik Suchański zam. w Pińczowie.
1942 Zarząd: Na miejsce Ludwika Suchańskiego powołano Józefa Kowala (z zawodu sędziego), na miejsce Antoniego Janczura powołano Bartłomieja Kucybałę (z zawodu felczera). W Zarządzie pozostał Piotr Manterys (rolnik)¹¹⁷.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Sędziejowicach (1922-1948)

W Sędziejowicach, działało Towarzystwo Kredytowe “Zgoda” w Sędziejowicach, zaakceptowane przez władze carskie decyzją Komitetu do Spraw Drobnego Kredytu w Kielcach z dnia 27 marca 1913 r.
W październiku 1922 r. Zarząd Towarzystwa (Stanisław Chabrowski – prezes, Feliks Stradowski – skarbnik, Julian Chrobot) zwrócił się do Sądu Okręgowego w Kielcach o zarejestrowanie statutu spółdzielni pod firmą “Kasa Spółdzielcza Zgoda” w Sędziejowicach z odpowiedzialnością nieograniczoną”. W poprzedzającym to wystąpienie Walnym Zgromadzeniu Stowarzyszenia (2.4.1922 r.), uczestniczyło z ogólnej liczby 265 członków 230. Zgromadzenie zagaił prezes Rady, ksiądz Ludwik Szydziński. Wśród spraw omawianych, względnie uchwalonych było przyjęcie nowego statutu, opracowanego i zaproponowanego przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie. Wybrano Zarząd i Radę Nadzorczą. Ustalono oprocentowanie na rok 1922: od wkładów rocznych 8%, od pożyczek 12% w stosunku rocznym.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał 11.10.1922 r. Kasę do rejestru spółdzielni pod nr. 67.
Celem spółdzielni było podniesienie dobrobytu członków; udzielanie pożyczek na potrzeby gospodarcze, przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i załatwianie innych czynności pieniężnych. Udział członka wynosił 1000 marek. Pismem do ogłoszeń było “Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” w Warszawie.
Mocą uchwały Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia członków 27.3.1925 r. zmieniono nazwę firmy na: Kasa Stefczyka w Sędziejowicach z odpowiedzialnością nieograniczoną.
Walne Zgromadzenie członków w dniu 1.5.1927 r. uchwaliło zmianę nazwy Kasy na: Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Sędziejowicach. Nadto, podniesiono udział członkowski do 25 zł.

W październiku 1948 r., zgodnie z zaleceniem Wydziału Rewizyjnego Banku Gospodarstwa Spółdzielczego Oddział w Kielcach, Bank Spółdzielczy w Chmielniku przejął Kasę Stefczyka w Sędziejowicach. Radę Nadzorczą powiększonego banku uzupełniono delegatami sędziejowickiej Kasy¹¹⁸.
Sąd Powiatowy w Kielcach Wydział II Niesporny Sekcja Rejestru Handlowego wykreślił Kasę Stefczyka w Sędziejowicach z rejestru spółdzielni¹¹⁹.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1922 Zarząd: Stanisław Chabrowski (Sędziejowice)¹²⁰, Felis Stradowski, Julian Chrobot (Sędziejowice); Rada: ks. Ludwik Szydziński, Franciszek Olesiak (Sędziejowice), Andrzej Styczeń (Śladków), Andrzej Olesiński (Chomentówek), Jakób Lachowski (Borków), Stanisław Stępień (Chruścice).
1924 W miejsce ustępującego z Zarządu Kazimierza Olejarczyka został wybrany Aleksander Gajówka, nauczyciel z Sędziejowic. Jemu poruczono prowadzenie ksiąg.
1925 W miejsce ustępujących członków Zarządu Aleksandra Gajówki i Feliksa Stradowskiego zostali powołani: Antoni Styrcz i Ludwik Ziółkowski.1936 Z Zarządu ustąpił Józef Maj, zastąpił go Michał Arendarski. Skład Zarządu: Franciszek Lichwała (prezes), Ludwik Ziółkowski, Michał Arendarski.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy (1924-1950)

Podczas Walnego Zgromadzenia Wolickiego Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Pożyczkowo-Oszczędnościowego w Stopnicy¹²¹ w dniu 24.7.1924 r. przyjęto nowy statut i zmieniono nazwę na: Wolicka Chrześcijańska Kasa Spółdzielcza w Stopnicy z odpowiedzialnością nieograniczoną¹²².
Członkami założycielami spółdzielni byli: Błażej Kądzielawa¹²³, Franciszek Dziedzic¹²⁴, Ryszard Gronek, Wł. Purkowski (?), Leon Majewski, Franciszek Bałaga, St. Uzarowicz, Piotr Chmielewski (czł. Zarządu w 1927 r.), Henryk Szawiński, St. Warowicz, Wojciech Pyrz.
W sierpniu 1924 r., na Walnym Zgromadzeniu postanowiono udzielać członkom pożyczek o maksymalnej wysokości 100 zł, a na poręczenie (akt własności lub zastaw) – 300 zł. Udział członkowski wynosił 15 zł. Zarząd został upoważniony do zaciągnięcia w dwóch ratach pożyczki 20.000 zł w Centralnej Kasie Spółek Rolniczych, w PKO lub w Banku Komunalnym.
Spółdzielnia pod nazwą Wolicka Chrześcijańska Kasa Spółdzielcza w Stopnicy została wpisana 29.10.1924 r. pod nr. 170 do rejestru spółdzielni, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Kielcach. Kasa przystąpiła w czerwcu 1925 r. do Związku Rewizyjnego Polskich Spółdzielni Rolniczych, a od stycznia 1927 r. przeszła pod opiekę Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych we Lwowie (Ekspozytura w Krakowie).
W 1927 r. Kasa przyjęła nowy statut¹²⁵, zaproponowany przez Krajowy Patronat Spółek Rolniczych we Lwowie. Wtedy przyjęła też nową nazwę: Kasa Stefczyka Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy. W 1934 r. Kasa zrzeszała 451 członków.

Z czasów okupacji niemieckiej zachowały się protokoły z dorocznych Walnych Zgromadzeń członków z 29.9.1940 r. i z 24.8.1941 r. Na zebranie w 1941 r., które odbyło się po wcześniejszym uzyskaniu zgody starosty powiatowego, Wilhelma Schäfera, przybyli żandarmi jako obserwatorzy.
A oto najważniejsze fakty, zaczerpnięte z protokołów obu tych zgromadzeń oraz z raportu rewizji Kasy, jaka miała miejsce w lipcu 1940 roku.
Asesorami pierwszego z wymienionych zgromadzeń byli: Antoni Błasiński i Stanisław Winiarski, sekretarzem – Tomasz Gromadzki¹²⁸.
W 1940 r. Spółdzielnia liczyła 229 członków.
Kondycja finansowa Kasy w latach 1940 i 1941 była marna (niedobór bilansowy 7.318 zł). Wcześniejsze zarządy wykazywały nadwyżki w latach 1936-1939, gdy w rzeczywistości Kasa ponosiła straty w tamtych latach.
Według zasady narzuconej przez okupanta, że operacje w “nowym interesie” dozwolone będą dopiero po uregulowaniu spraw “starego interesu”, działalność Kasy sprowadzała się, jak napisano w sprawozdaniu z sierpnia 1941 r., “z przyczyn od Zarządu niezależnych” (…) “do ściągania zaległych rat i odsetek”.
Rewident Ludwik Czuchnowski, oddelegowany w lipcu 1940 r. do Stopnicy przez radomski oddział Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych dostrzegł marazm i brak zainteresowania sprawami Kasy ze strony członków jej władz. Zatroskanymi o los Kasy byli jedynie przewodniczący Zarządu (Bolesław Radosz) i prezes Rady Nadzorczej (ks. A. Kuczyński)¹²⁹.
Po wojnie Kasa Stefczyka w Stopnicy wznowiła działalność 14 marca 1948 roku¹³⁰. W 1950 r. została przemieniona w Gminną Kasę Spółdzielczą.
Zmiany w składzie władz Kasy (Zarząd i Rada Nadzorcza):
W sierpniu 1924 r., na Walnym Zgromadzeniu Wolickiej Chrześcijańskiej Kasy Spółdzielczej w Stopnicy wybrano nowy Zarząd: Wacław Reinstein (obrońca sądowy), Leon Majewski (obrońca sądowy)¹³¹, Wojciech Pyrz (właściciel realności, rolnik ze Stopnicy), Franciszek Dziedzic, zastępca członka (kierownik szkoły powszechnej w Stopnicy) i Radę Nadzorczą: Błażej Kądzielawa z Zagajów Kikowskich, Andrzej Moryc z Mietla, Władysław Karkowski ze Stopnicy, Ryszard Gronek z Wolicy, Edward Kowalski z Mietla, Adam Radosz ze Skrobaczowa. Antoniego Szybowskiego¹³² na stanowisku kuratora Kasy zastąpił Błażej Kądzielawa. Z końcem roku 1924 władze Kasy stanowili – Zarząd: Stanisław Kostecki,  (sekretarz sądu pokoju w Stopnicy)¹³³, Leon Majewski, Stanisław Jasiński (urzędnik); Rada Nadzorcza: Adam Radosz ze Skrobaczowa, Paweł Pałys ze Zborowa, Błażej Kądzielawa, Franciszek Wach z Wolicy, Stefan Filipowicz (notariusz w Stopnicy), Ignacy Piasecki (rolnik ze wsi Klępie Dolne), Ryszard Gronek z Wolicy; Komisja Rewizyjna: Karol Baczewski (urzędnik ze Stopnicy)¹³⁴, Wacław Reinstein, Jan Nachtman (sędzia pokoju).
1928 Na miejsce członka Zarządu Leona Majewskiego powołany został Tomasz Laskowski.
1935 Zarząd: Bolesław Radosz, Józef Sroczyński¹³⁵ i Roman Mrówka.
1940 Przewodniczącym Zarządu był Bolesław Radosz, a przewodniczącym Rady Nadzorczej ks. proboszcz Antoni Kuczyński. Etatowym pracownikiem Kasy był Jan Ziętarski. W tym samym roku B. Radosz ustąpił i został skarbnikiem. Zastąpił go Józef Sroczyński. W Radzie Stanisława Słotę zastąpił Gustaw Romanowski.
1941 Z przewodniczenia Zarządowi zrezygnował Józef Sroczyński. Zastąpił go Roman Mrówka. Do Rady wybrano ponownie Stanisława Winiarskiego i Ignacego Włodno.Aktywnymi w Kasie byli także: Tomasz Laskowski, Jan Tarnowski z Kikowa, Wawrzyniec Kaczmarczyk ze Stopnicy¹³⁶, Władysław Kurkowski, Władysław Mazur, Ksawery Szymański.

Bank Handlowy w Stopnicy, Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy (1922-1929)

Bank został wpisany do Rejestru Spółdzielni 1.9.1922 r. pod nr. 55.
Zamierzonym przedmiotem banku było dostarczanie członkom niezbędnego kapitału obrotowego, przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i załatwianie innych czynności bankowych.
Wysokość kredytu dla członka nie mogła przekraczać 500.000 marek. Wysokość jednego udziału  25.000 marek.
Założycielami Banku byli: Szmul Mandelman, Aron Mandelman, Jakób Szwer, Szulim Kupczyk, Naftul Pinczewski, Szlama Gertler, Mordka Herszkowicz, Lejzor Herszkowicz, Wolf Ajlfiszer, Fiszl Mandelman, Majer Wajnberg, Majer Terkieltaub, Aron Solarz, Rafał Aronsohn, Kiel-Majer Diamant, Majer Natan Weinstein, Abram Hajman.
Członkami Zarządu zostali: Szmul Mandelman, Szlama Gertler¹³⁷, Mordka Herszkowicz. Czwartym członkiem zarządu został Binem Buchman.
Bank nie rozpoczął działalności. W lipcu 1923 r. zebranie ogólne spółdzielni uchwaliło jej likwidację. Brak zgłoszenia tej uchwały do Rady Spółdzielczej i Sądu Rejestrowego spowodował w 1925 r. ukaranie członków zarządu karą grzywny 150 zł. Egzekutorem był komornik sądowy w Chmielniku. W kwietniu tamtego roku Sąd Rejestrowy zdecydował o przystąpieniu do rozwiązania Banku. Ostatecznie, firma “Bank Handlowy w Stopnicy, Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością” została wykreślona z rejestru 28.8.1929 roku¹³⁸.

Bank Spółdzielczy w Stopnicy z odpowiedzialnością ograniczoną (1928-1939)

Bank został wpisany do rejestru spółdzielni 12.6.1928 r. pod nr. 436.
Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni była dzięsięciokrotnością każdego zgłoszonego udziału. Wysokość jednego udziału ustalono na 25 złotych.
Celem spółdzielni było podniesienie stanu gospodarczego i ekonomicznego swych członków poprzez udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek, przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i prowadzenie innych czynności wymienionych w art. 81 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 grudnia 1924 r. o warunkach wykonywania czynności bankowych i nadzorze nad temi czynnościami¹³⁹.
Członkami Zarządu w początkowej fazie działalności byli: Szlama Gertler, Herszel Goldbaum, Lejbuś Rozenberg. Zastępcami członków Zarządu zostali: Szabsa Kupfer, Moszek Oleśnicki i Chil Wagner. Do grona założycieli Banku należeli obok tych osób: K. Alfisser, Ch. Nożyc, Chil Grynberg i Mendel Zalcman.
Skład Zarządu w październiku 1929 r.: Szlama Gertler, Lejbuś Rozenberg i Szulim Kupczyk; zastępcy członków Zarządu: Moszek Topioł, Berek Sztajnfeld i Moszek W. Oleśnicki.
We wrześniu 1932 r. Zarząd spółdzielni, w ówczesnym składzie Szmul Cukier, Abram Chil Cukierman i Moszek Ożerowicz, zwrócił się do Sądu Okręgowego / Sądu Rejestrowego o wszczęcie procedury likwidacji Banku. Po niespełna czterech latach, w styczniu 1936 r., Zarząd Banku poinformował Sąd o ustanowieniu komisji likwidacyjnej w składzie: Szlama Gertler, Lejbuś Rozenberg, Szulim Kupczyk, Moszek Ożerowicz, Szmul Cukier i Abram Chil Cukierman.
Do wykreślenia Banku z rejestru spółdzielni nie doszło do września 1939 r. Ostatecznie, nastąpiło to 27.11.1942 r., na wniosek Państwowej Rady Spółdzielczej¹⁴⁰.

Bank Handlowy w Stopnicy Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Stopnicy (1928-1939)

Bank został wpisany do Rejestru Spółdzielni 14.7.1928 r. pod nr. 441. Należał do Związku Żydowskich Kupieckich Stowarzyszeń Spółdzielczych w Polsce.
Wysokość jednego udziału ustalono na 25 złotych.
Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni była dzięsięciokrotnością każdego zgłoszonego udziału. Zgodnie z uchwałami Walnego Zgromadzenia w 1931 r., najwyższą łączną sumą zobowiązań spółdzielni była kwota 50.000 zł; najwyższa suma kredytu dla jednego członka nie mogła przekroczyć 800 zł.
Przedmiotem spółdzielni było udzielanie członkom pożyczek oraz dyskonto weksli¹⁴¹, przyjmowanie wkładów oszczędnościowych, udzielanie pożyczek pod zastaw państwowych i komunalnych papierów procentowych, listów zastawnych i obligacji, finansowanie zakupów surowców, narzędzi i maszyn oraz artykułów spożywczych.
Bank ten, jako jeden z nielicznych, był w dobrej kondycji i przetrwał do wojny. Dopiero padł ofiarą niemieckiej polityki wyniszczania ludności żydowskiej i odbierania jej podstaw do jakiejkolwiek działalności gospodarczej.

Niemiecki komisarz Państwowej Rady Spółdzielczej wystąpił w październiku 1941 r. do Urzędu Nadzoru Bankowego z wnioskiem o rozwiązanie żydowskich spółdzielni kredytowych w oparciu o przepisy polskiego prawa bankowego¹⁴². Urząd Nadzoru Bankowego zadanie wdrożenia procedur likwidacyjnych przekazał Pełnomocnikowi w tym urzędzie ds. nadzoru spółdzielni kredytowych. Pełnomocnikiem był jesienią 1941 r. niejaki dr Höfling. To on nakazał natychmiastowe wstrzymanie działalności stopnickiego Banku Handlowego i zdeponowanie posiadanych walorów majątkowych¹⁴³. Następnie zwrócił się do Sądu Okręgowego w Kielcach z wnioskiem o przyspieszone postępowanie likwidacyjne, uzasadniając to stwierdzeniem, że działalność żydowskich spółdzielni kredytowych w Generalnym Gubernatorstwie szkodzi interesowi publicznemu.
Na wniosek Państwowej Rady Spółdzielczej, Sąd w Kielcach ustanowił likwidatorem Banku niejakiego Stefana Popławskiego, zamieszkałego podówczas w Busku, ul. Parkowa 21¹⁴⁴. Od początku listopada 1941 r. bank formalnie, mocą postanowienia Sądu, był w stanie likwidacji. Likwidator S. Popławski nie spełnił oczekiwań Rady Spółdzielczej. Po stwierdzeniu wiosną 1942 r. licznych jego zaniedbań i błędów, Sąd wyznaczył nowego likwidatora. Został nim Eugeniusz Kasiński, zam. w budynku Banku Ludowego w Pińczowie, ul. 3-go Maja 28.
O wykreśleniu banku z rejestru spółdzielni Sąd postanowił 11.8.1943 roku. Do wykreślenia jednak nie doszło. Stało się to dopiero w 1947 r. – po korespondencji między Państwową Radą Spółdzielczą a Sądem Okręgowym w Kielcach.
Zmiany w składzie władz banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
Członkami Zarządu w początkowej fazie działalności byli: Binem Buchman, Szmul Grynberg, Herszel Tejtelbaum, Lejbuś Rozenman, Majer Fojgel. Zastępcami członków Zarządu zostali: Josek Szwer i Wolf Dula.
1931 potwierdzonymi na urzędzie, względnie nowo wybranymi członkami Zarządu byli: Szmul Grynberg, Lejbuś Rozenman, Herszel Tejtelbaum, Majer Fojgel, Szlama Kener. Zastępcami członków Zarządu zostali: Josek Szwer i Wolf Dula. Dyrektorem banku był wtedy Abram Aurbach. Do Rady Nadzorczej banku należeli: Lejzor Aurbach, Jakób Oster, Ezra Lwowski, Wólf Rozenberg, Abram Najman, Moszek Wajngort. Zastępcami członków Rady Nadzorczej byli: Lejb Szwarc, Froim Formalski, Izrael Pińczowski.
1932 Zarząd: Szmul Grynberg, Lejbuś Rozenman, Jakób Oster, Majer Fojgel i Szlama Kener. Zastępcami członków Zarządu byli: Josej Szwer i Wolf Dula.
1933 W miejsce członków Zarządu Lejbusia Rozenmana i Jakóba Ostera wybrano Joska Szwera i Moszka Rozenmana. Nowym zastępcą członka Zarządu został Bencjan Szmukler. 1938 Nowymi członkami Zarządu zostali: Abram Cymrot i Josek Apfelcwajg, ustąpili Szmul Grynberg (Grinberg) i Josek Szwer.Do grona aktywniejszych członków spółdzielni należeli także: D. Boguchwał, Pinkus Cholewa, Josef Sztrozberg, Widgor Cynamon, Icek Rozencwajg, Abram Grozberg, Dawid Finkelsztajn i Josek Pass¹⁴⁵.

Spółdzielczy Bank Dyskontowy z o.o. w Stopnicy (1927-1939)

Bank został wpisany do Rejestru Spółdzielni 9.3.1927 r. pod nr 375¹⁴⁶.
Przedmiotem spółdzielni było udzielanie członkom pożyczek; przyjmowanie oszczędności i lokata kapitałów; pośrednictwo w zakupie i sprzedaży wytworów rzemieślniczych i inne czynności wymienione w art. 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r. Wysokość jednego udziału ustalono na 50 złotych. Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni była pięciokrotnością, a w późniejszych latach dzisięciokrotnością każdego zgłoszonego udziału. Zgodnie z uchwałami Walnego Zgromadzenia w 1929 r., najwyższą łączną sumą zobowiązań spółdzielni była kwota 60.000 zł; najwyższa suma kredytu dla jednego członka nie mogła przekroczyć 200 zł.
Bank stanowił konkurencję dla stopnickiej Kasy Stefczyka. Jej kierownictwo w osobach Wacława Reinsteina i Piotra Chmielewskiego donosiło w grudniu 1927 r. krakowskiej ekspozyturze Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych, że Bank Dyskontowy w Stopnicy nie należy do żadnego związku rewizyjnego, a mimo to i w kolizji z przepisami pobiera przy dyskontowanu weksli lichwiarskie procenty. Upraszali o “wywołanie odnośnej rewizji, która napewno pociągnie za sobą likwidację całej instytucji konkurencyjnej i sprawa oprze się bez wątpienia o władze sądowe”. Na podstawie mandatu Państwowej Rady Spółdzielczej przy Ministerstwie Skarbu rewizję przeprowadził w lipcu 1928 r. lustrator Kazimierz Mordawski z lwowskiej ekspozytury Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych.
Bank przetrwał pomyślnie tę rewizję, a w listopadzie 1929 r. przystąpił do związku rewizyjnego, którym był żydowski Powszechny Związek na Własnej Pomocy Opartych Spółdzielni we Lwowie. Przynależność do tego Związku zakończyła się z dniem 10.11.1934 r., gdy Związek został zlikwidowany¹⁴⁷. Bank nie zabiegał następnie o członkostwo w innym związku rewizyjnym.

W maju 1933 r. na dwóch walnych zgromadzeniach członkowie przyjęli uchwały o rozwiązaniu spółdzielni i przeniesieniu jej w stan likwidacji. Likwidatorem został wyznaczony Lejba Solarz. Ostatnie posiedzenie Rady Nadzorczej miało miejsce w maju 1933 r.
Działalność banku faktycznie ustała w 1934 r. Ostatnie Walne Zgromadzenie odbyło się w kwietniu 1934 r. Bilanse spółdzielni za lata 1934-1937 nie zostały zatwierdzone przez walne zgromadzenia członków.
Wtedy Zarząd upraszał Radę Spółdzielczą, niezadowoloną z bezczynności likwidatora, by wycofała swój wniosek do sądu o ustanowienie likwidatora z urzędu, bo spowodowałoby to obciążenie finansowe członków. Sam L. Solarz deklarował, że dokończy swojej misji nieodpłatnie. Sąd oddalił ten wniosek, odwołał L. Solarza jako likwidatora i ustanowił nowego – Józefa Jurkiewicza, zam. w Potoku, poczta Szydłów. Kandydaturę J. Jurkiewicza zgłosiła Międzyzwiązkowa Spółdzielnia Powiernicza w Warszawie.
Na decyzję Sądu adwokat Jakub Manela z Kielc złożył jako pełnomocnik banku zażalenie w Sądzie Apelacyjnym dnia 5.7.1938 r. J. Jurkiewicz, choć wyznaczony przez Sąd likwidatorem, czynności likwidacyjnych nie podjął. Skutecznie udaremnił to L. Solarz.
We wrześniu 1938 r. Spółdzielczy Bank Dyskontowy z o.o. w Stopnicy w likwidacji w ogłoszeniu, zamieszczonym w czasopiśmie “Wiadomości Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej” wezwał swych wierzycieli do zgłaszania roszczeń w terminie ustawowym.
W tym czasie bank liczył 122 członków.
Dopiero za okupacji niemieckiej, przewodniczący Państwowej Rady Spółdzielczej, dr Całkosiński, zwrócił się 19.5.1941 r. do Sądu Okręgowego w Kielcach o wykreślenie spółdzielni z rejestru. Sąd postanowił stosownie 30.5.1941 roku¹⁴⁸.
Członkami Zarządu w początkowej fazie działalności byli:
Ch. Lipszyc, A. Najman, Jakób Mandelman (kupiec i rolnik), Jakób Szwer (kupiec), A. Solarz i Naftula Pinczewski (kupiec). W 1931 r. do Zarządu wszedł Aba Strozberg.
Do Rady Nadzorczej banku należeli w różnych okresach: A. Rozencwajg, M. Munysz, J. Terkieltaub, J. Stempel, C. Terkieltaub, R. Rozenbaum, F. Kaufman, J. Dyzenhauz, Ksil Majer Diament (kupiec), Icek Wites (piekarz), Abram Rosenzweig (kupiec), I. Wytes, Ch.M. Grozberg.
Do grona aktywniejszych członków spółdzielni należeli także: Juda Henig, Całeł Rotenberg, L. Solarz, Majer Terkieltaub, Abram Jakób Bettel, Chil Blank, A. Strozberg, N. Strozberg, L. Solarz, M. Zyngier, Szlama Żelazo, Ch. Cukierman.

Bank Kupiecki Spółdzielczy w Stopnicy (1922-1924)

Bank został wpisany do Rejestru Spółdzielni 26.8.1922 r. pod nr. 53.
Założycielami banku byli Chaskiel Cukierman i Josek Preis. W zebraniu założycielskim 16.8.1922 r. uczestniczyli ponadto: Tobiasz Wajsblum, Wólf Rozenberg, Hersz Goldbaum, Abram Cymrot. Postanowiono wówczas powołać 2-osobowy Zarząd i 5-osobową Radę Nadzorczą.
Do Zarządu wybrano: Chaskiela Cukiermana i Joska Preisa. Do rady weszli: Mendel Szajnfeld, Lejbuś Grünberg i Mendel Orzech.Brak wpływu sprawozdań za lata 1922 i 1923 do Rady Spółdzielczej spowodował jej wniosek do Sądu o ukaranie bezczynnych członków Zarządu. Okazało się, że bank w ogóle nie rozpoczął działalności. Nie powiodły się w 1925 r. próby doręczenia zawiadomień sądowych do zamieszkałego w Kielcach J. Preisa. Wyjechał on pod koniec 1924 r. do Berlina, a w styczniu 1925 r. dołączyła tam do niego jego rodzina¹⁴⁹.

Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Stopnicy (1908-1936)

Członek Kieleckiego Gubernialnego Komitetu w sprawach drobnego kredytu, Ozierow, zawiadomił w grudniu 1908 r. pełnomocnika mieszkańców Stopnicy, Lejbusia Wekslera, o zgodzie Komitetu na otwarcie Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego w Stopnicy.
Wśród głównych elementów rzeczonej decyzji władz rosyjskich, są postanowienia, że działalność Towarzystwa mogła rozciągać się na gminę Stopnica, że do Towarzystwa mogły być przyjmowane osoby obojga płci, mające swoje gospodarstwo, rzemiosło lub przemysł, tj. tylko osoby zajmujące się pracą.
W dokumencie zostały wymienione osoby, którym zabroniono członkostwa w Towarzystwie: Binem, s. Makera Buchman (handel towarów kolonialnych), Zyndel, s. Herszla Bydłowski (właściciel domu), Marjan, s. Wincentego Paliński (felczer powiatowy), Szmul, s. Fiszla Mandelman (handlarz zbożem), Izrael, s. Joska Topioł (właściciel domu), Szlama, s. Ksyla Topioł (handel kolonialny), Josek, s. Szmula Zajdler (handlarz zbożem), Wojciech, s. Marcina Pyrz (felczer szpitala), Jankiel, s. Szlamy Gertner (handlarz zbożem), Stanisław Chmielewski (felczer), Aron, s. Herszli Rozencwajg (właściciel domu), Szmul, s. Lejzora Grünberg (handlarz żelazem). “A to dlatego – napisał carski urzędnik, że wymienieni wyżej nie mogą być według prawa członkami Towarzystwa, zaś w charakterze organizatorów byli-by niekorzystnymi”.
Towarzystwo zaprzestało działalności w 1921 r. i od początku 1925 r. przeszło formalnie, mocą postanowienia Sądu Okręgowego w Kielcach, w stan likwidacji. Na likwidatorów wyznaczono Feliks Leszczyńskiego, Piotra Chmielewskiego i Hilarego Żembrowskiego. Gdy ten ostatni zmarł, funkcję jego przejął Jan Próchnicki.
Likwidatorom zarzucano bezczynność.
Lustrator krajowy, Kazimierz Mordawski, wyposażony w mandat przez Radę Spółdzielczą, a wysłany do Stopnicy przez Krajowy Patronat Spółdzielni Rolniczych we Lwowie, stwierdził po przeprowadzeniu rewizji w lipcu 1928 r., że wyznaczony przez Sąd Okręgowy w Kielcach termin 10.7.1928 r. na ostateczne rozwiązanie spółdzielni był nie do zrealizowania. Nie zamknięte były bowiem do tego czasu dochodzenia sądowe roszczeń spółdzielni. Kolejna lustracja, w grudniu 1930 r., przeprowadzona przez rewidenta Jana Ciesielskiego z Rady Spółdzielczej, potwierdziła bezczynność likwidatorów i brak jakiejkolwiek działalności bankierskiej. Podobny był wynik następnej lustracji, przeprowadzonej w lipcu 1936 r. przez rewidenta Bolesława Kożuchowskiego z Rady Spółdzielczej. W protokole stwierdził on, że lokalu spółdzielni nie odnaleziono, likwidatorzy Hilary Żembrowski zastrzelił się, a Feliks Leszczyński i Jan Chmielewski (prowadził księgi) zmarli. Brat J. Chmielewskiego, Piotr, jako bezrobotny wyjechał w świat w niewiadomym kierunku, a pozostający w Stopnicy Jan Próchnicki, staruszek na utrzymaniu dzieci, niepiśmienny, akt i ksiąg spółdzielni nie widział i nie znał.
Ostatecznie, Sąd Okręgowy w Kielcach zawiadomił w listopadzie 1936 r. Radę Spółdzielczą w Warszawie, że Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Stopnicy “nie figuruje w rejestrze”¹⁵⁰.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Strożyskach (1927-1938)

W dniu 13 października 1927 r. wpłynął do Sądu Okręgowego w Kielcach wniosek o zarejestrowanie Kasy Stefczyka w Strożyskach. Wniosek podpisali: Józef Chmielowiec, Kazimierz Wojtera, Józef Karaś.
Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Strożyskach otrzymała w sądowym rejestrze spółdzielni nr 405.

Z zachowanych w archiwum protokołów z posiedzeń Rady Nadzorczej (w niektórych uczestniczyli także członkowie Zarządu) w latach 1928, 1930, 1931, 1934, 1935, 1937, 1938, 1940 wynika, że:
(24.6.1928) władze spółdzielni borykały się z trudnością uzyskania podpisów na złożonych deklaracjach członkowskich, tudzież wpłacenia udziałów przez osoby, które pierwotnie zgłosiły akces do spółdzielni;
(8.3.1930) zaniechano (bliżej nieokreślonego) handlu towarami przez spółdzielnię;
(19.6.1930) odnotowano stratę poniesiona w finansach w 1929 r., którą pokryto w 1930 r. z funduszu zasobowego spółdzielni; ustalono wysokość oprocentowania od wkładów: szkolnych kas oszczędności – 10%, pojedynczych uczniów – 3%, innych ponad 50 zł – 12% w stosunku rocznym z dołu;
(10.12.1930) spółdzielnia współpracowała ze Spółdzielnią Mleczarską w Strożyskach;
(8.3.1931) stratę w finansach, powstałą w 1930 r., pokryto poprzez zwiększenie  kosztów administracyjnych do 5%; postanowiono nadto w marcu 1931 r. obniżyć wynagrodzenie kasjera i ponieść udział członkowski z 10 na 25 zł; w obliczu stwierdzonych wiosną 1931 r. zaległości w spłatach rat pożyczkowych na ogólną kwotę 4091 zł postanowiono wywrzeć nacisk na opornych dłużników, stosując jednocześnie prolongację spłat długów dla pożyczkobiorców będących w szczególnie trudnej sytuacji na skutek ogólnego kryzysu gospodarczego;
(15.11.1934) poniesioną w 1933 r. stratę w finansach pokryto w 1934 r. z udziałów członków; nadal nabrzmiały był problem uporczywych dłużników; na posiedzeniu RN pojawiła się kwestia ewentualnej likwidacji spółdzielni; stwierdzono, że wszystkie pożyczki, z wyjątkiem dwóch,  były należycie zabezpieczone;
(16.2.1935) spółdzielnia zdecydowała o przystąpieniu do Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych RP w Warszawie;
(5.5.1935) stratę za 1934 r . w wys. 295 zł pokryto z opłat karnych pobieranych od zaległych pożyczek i z udziałów;
(25.4.1937) stratę za 1936 r. pokryto z funduszu zasobowego, z udziałów i dopłaty członków; postanowiono wystąpić do związku rewizyjnego z prośbą, by powstrzymał się do końca roku od wnioskowania o likwidację spółdzielni, albowiem “sprawa cała zawikłana może wyjść na cało”;
(28.11.1937) RN postanowiła wnieść wobec najbliższego Walnego Zgromadzenia Członków sprawę likwidacji spółdzielni; stratę za 1936 r. w wys. 691 zł pokryć z udziałów;
(6.2.1938) postanowiono zlikwidować spółdzielnię, a na likwidatora powołać (wynagrodzenie 300 zł) Stanisława Wojsę¹⁵¹;
(22.2.1940) bilans zamknięcia za 1938 r. był bilansem likwidacyjnym przy przyjęciu urzędowania przez likwidatora Andrzeja Wojsę (suma bilansowa: 3744,45 zł)¹⁵².

W opinii kontrolerów, delegowanych do Strożysk przez związek rewizyjny, Kasa nie miała perspektyw rozwoju, tym bardziej, że w Strożyskach założono Gminną Kasę Pożyczkową. Brak było możliwości wygospodarowania choćby takich dochodów, by obsłużyć koszty bieżące. Podczas Walnych Zgromadzeń w dniach 13.3.1938 r. i 27.3.1938 r. zdecydowano o likwidacji spółdzielni, ponieważ “… nadal nie ma widoków, aby mogła egzystować z powodu upornych dłużników”. Kasa przeszła w stan likwidacji. Likwidatorem mianowany został Andrzeja Wojsa¹⁵³, sekretarza gminy Grotniki.

Wykreślenie Kasy z rejestru sądowego nastąpiło 27 sierpnia 1942 roku¹⁵⁴.

Zmiany w składzie władz spółdzielni (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1928 Zarząd: Józef Chmielowiec, Józef Karaś, Kazimierz Wojtera, Stanisław Molisak; Rada: ks. Jan Francuz¹⁵⁵, Marcin Olszowy, Kazimierz Dębski, Jan Dryja, Jan Ćwiek, Stanisław Kaszuba.
1930 Zarząd: Kazimierz Wojtera, Franciszek Filosek, Marcin Olszowy, Wincenty Świątek, Józef Karaś,, Stanisław Molisak, Wojciech Buczak; Rada: ks. Jan Francuz, Marcin Olszowy, Jan Maciuszek, Kazimierz Dębski, Jan Dryja, Jan Ćwiek, Stanisław Kaszuba, Franciszek Filosek, Leon Czajęcki, Jan Opałka, Stanisław Pater.
1931 Zarząd: Kazimierz Wojtera, Franciszek Filosek, Marcin Olszowy, Wincenty Świątek, Józef Karaś,, Stanisław Molisak, Wojciech Buczak; Rada: ks. Jan Francuz, Marcin Olszowy, Jan Maciuszek, Kazimierz Dębski, Jan Dryja, Jan Ćwiek, Stanisław Kaszuba, Franciszek Filosek, Leon Czajęcki, Jan Opałka, Stanisław Pater.
1934 Zarząd: Józef Karaś, Marcin Olszowy, Kazimierz Wojtera, Wojciech Buczak, Jan Ćwiek, Teofil Pietrzyk; Rada: Leon Czajęcki, Jan Dryja, Antoni Bartoszewski, Jan Woźnica, Stanisław Pater, Józef Dybała, Stanisław Stępień, Teofil Dryja, Stanisław Kaszuba.
1935 Zarząd: Józef Karaś, Kazimierz Wojtera, Jan Dryja, Jan Woźnica, Jan Opałka, Władysław Buczak, Leon Dryja, Leon Czajęcki; Rada: Stanisław Stępień, Teofil Dryja, Józef Dybała, Stanisław Pater, Jan Cury,, Marcin Olszowy, Stanisław Filosek, Stanisław Kaszuba.
1937 Zarząd: Józef Karaś, Kazimierz Wojtera, Jan Dryja, Jan Woźnica, Władysław Buczak, Leon Dryja; Rada: Stanisław Stępień, Teofil Dryja, Józef Dybała, Stanisław Pater, Stanisław Filosek, Stanisław Kaszuba, Jan Szafranek¹⁵⁶.
1938 Zarząd: Józef Karaś, Kazimierz Wojtera, Jan Dryja, Jan Woźnica, Leon Dryja; Rada: Stanisław Stępień, Teofil Dryja, Józef Dybała, Stanisław Pater, Stanisław Filosek, Stanisław Kaszuba, Jan Cury, Jan Szafranek.
1940 Zarząd: Józef Karaś, Kazimierz Wojtera, Jan Dryja, Jan Woźnica, Leon Dryja; Rada: Stanisław Stępień, Teofil Dryja, Józef Dybała, Stanisław Kaszuba, Jan Cury, Jan Szafranek.
1941 Rada Nadzorcza: Stanisław Stępień (Strożyska), Józef Dybała (Strożyska), Jan Szafranek(Strożyska), Teofil Dryja (Strożyska), Jan Cury (Sępichów), Stanisław Pater (Sępichów), Stanisław Kaszuba Stanisław (Strożyska), Filosek (Szczerbaków).

Kasa Stefczyka w Świniarach Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością (1928-1948)

Proboszcz parafii Świniary, ks. Paweł Wołoszyn, wraz z kilkoma parafianami wystąpił do Sądu Okręgowego w Kielcach dnia 18 listopada 1928 r. o wpisanie do rejestru utworzonej właśnie Kasy Stefczyka w Świniarach Spółdzielni z nieograniczoną odpowiedzialnością.
Na pierwszym Walnym Zebraniu tego samego dnia (uczestniczyły 83 osoby) wybrano Zarząd i Radę Nadzorczą. Poczyniono także ustalenia, że najniższą kwotą wkładki będzie jeden złoty, a najwyższa pożyczka do przyznania na jeden udział – 500 zł (od 1931 r. – 400 zł). Zarząd został upoważniony do zaciągnięcia pożyczek do łącznej kwoty 20.000 zł.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał do rejestru “Kasę Stefczyka” Spółdzielnię z nieograniczoną odpowiedzialnością w Świniarach pod numerem 448.
Przedmiotem przedsiębiorstwa spółdzielni było: krzewienie oszczędności przez przyjmowanie wkładek oszczędności na oprocentowanie, udzielanie członkom pożyczek na potrzeby rolnicze, przemysłowe, handlowe, załatwianie czynności wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, wyszczególnionych w § 81 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 grudnia 1924 r., propaganda spółdzielczości rolniczej, popieranie działalności innych spółdzielni, praca kulturalno-oświatowa.
Związkiem rewizyjnym dla Kasy był Krajowy Patronat Spółdzielni Rolniczych we Lwowie, a jej obwieszczenia miały być publikowane w “Czasopiśmie Spółdzielni Rolniczych” we Lwowie¹⁵⁷. Jeden udział członkowski wynosił 20 złotych.

Za okupacji, władze niemieckie wprawdzie tolerowały działalność świniarskiej Kasy Stefczyka, ale starostwo powiatowe w Busku zabroniło przeprowadzenia wyznaczonego na maj 1940 r. Walnego Zgromadzenia członków. W obliczu tego zakazu, a przy pilnej potrzebie wybrania następcy zmarłego kasjera, Wincentego Wójcika, postanowiono zwołać zebranie Zarządu i Rady Nadzorczej na 16.6.1940 r. Zebrani wybrali Stanisława Starościaka.
Zwyczajne Walne Zgromadzenie członków mogło się odbyć 13.10.1940 r. Uchwalono budżet na rok następny i dokonano kilku zmian w składzie Zarządu i Rady.

W sierpniu 1948 r. nastąpiło połączenie Kasy Stefczyka w Świniarach z Kasą Stefczyka w Parchocinie, przy czym ta ostatnia była kasą przejmującą¹⁵⁸.

Zmiany w składzie władz spółdzielni (Zarząd i Rada Nadzorcza):
Na pierwszym Walnym Zebraniu 18.11.1928 r. wybrano Zarząd: ks. Paweł Wołoszyn (przełożony), Jan Lech, Wincenty Wójcik (kasjer), Stanisław Starościak. Członkami Rady Nadzorczej zostali wybrani: Stanisław Dyrduł (Świniary), Franciszek Grochowski (Włosnowice), Eugeniusz Vogtman (kierownik szkoły w Świniarach)¹⁵⁹, Ludwik Pawlak (Świniary), Tomasz Dybał (Zielonki), Józef Bonar (Trzebica), Wojciech Szczepanek (Świniary), Józef Żurek (Oblekoń).
W czerwcu 1931 r. na Walnym Zgromadzeniu w miejsce wylosowanych do odejścia członków Rady, E. Vogtmana, J. Żurka, J. Bonara i L. Pawlaka, wybrani zostali E. Vogtman, Franciszek Pisarczyk, Józef Wojtaś i Filip Radosz.
W 1937 r. odeszli z Zarządu: ks. P. Wołoszyn¹⁶⁰ i Jan Lech. Nowymi członkami Zarządu w ich miejsce zostali: E. Vogtman (przełożony) i Andrzej Doktor, sołtys wsi Świniary.
1940 Zarząd: E. Vogtman (przełożony), Franciszek Wawrzeniec (zastępca przełożonego, rolnik ze Świniar), Stanisław Starościak, Adam Nowicki (rolnik ze Świniar); Rada: L. Pawlak (do października 1940), Andrzej Doktór), Jan Mastaliński, Andrzej Kasperek, Józef Szymanek, Adam Zając, Józef Wojtaś, Jan Doktór, Franciszek Pisarczyk.
Po wojnie, w roku 1947, Zarząd stanowili: Franciszek Wawrzeniec (prezes), Antoni Malinowski (wiceprezes), Stanisław Starościak (kasjer) i Stanisław Żelazny¹⁶¹.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Szańcu (1924-1950)

Geneza tego banku sięga 1911 roku, gdy zostało zarejestrowane Towarzystwo Oszczędnościowo-Pożyczkowe w Szańcu. Była to spółdzielcza instytucja drobnego kredytu, której założenie zainicjowali i niezbędne zgody carskich władz gubernialnych uzyskali mieszkańcy Szańca – Franciszek Prędki i Józef Głąb.
W ówczesnym powiecie stopnickim, w roku 1914, było 12 takich towarzystw. Działalność kredytowa Towarzystwa opierała się na “solidarnej, nieograniczonej poręce”. Po przerwie w latach 1916-1918, spowodowanej trudną sytuacją gospodarczą włościan w warunkach wojennych, Towarzystwo wznowiło działalność w 1919 r.

W 1924 r. Towarzystwo przyjęło nowy statut i nową nazwę: Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Szańcu. Dwa lata później, Kasa odeszła ze Związku Rewizyjnego Spółdzielni Rolniczych w Warszawie i trafiła pod kuratelę Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych we Lwowie, a w 1935 r. przystąpiła do Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych w Warszawie. Liczba członków Kasy w okresie międzywojennym wahała się i wynosiła około 400 osób. Kasa była zarejestrowana w Sądzie Okręgowym w Kielcach pod nr. 80. Kasa wspierała finansowo działalność organizacji i stowarzyszeń, w tym Ochotniczą Straż Pożarną, pomagała w budowie domów ludowych w Szańcu i Młynach¹⁶².

Kontynuowała swoją działalność za okupacji, lecz w ograniczonym zakresie. Mniej było zainteresowanych lokowaniem pieniędzy, pojawiły się problemy w odzyskiwaniu kredytów. W 1943 r., ze względu na trudności finansowe, Kasa zaprzestała udzielania rolnikom nowych pożyczek.
Prezesami Zarządu byli: Franciszek Prędki od założenia Towarzystwa Oszczędnościowo- Pożyczkowego w 1911 do 1934 roku, następnie Stanisław Śmigielski (1934-1937), proboszcz w Szańcu, ks. Jan Syrkiewicz (1937-1944), Antoni Skowera (1944-1947), Stefan Szafraniec (1947-1950)¹⁶³. Zarząd stanowili: Franciszek Prędki – prezes, Zygmunt Zieliński – rachmistrz, Józef Głąb – skarbnik i Andrzej Ciepliński – zastępca¹⁶⁴.

Kasa znów była otwarta od września 1946 r. i funkcjonowała na zasadach przedwojennych do 1949 r. W 1950 r. Walne Zgromadzenie przyjęło nowy, narzucony przez ówczesne władze statut Gminnej Kasy Spółdzielczej. Zlikwidowana została Rada Nadzorcza, w jej miejsce wprowadzono Komisję Rewizyjną. GKS była podporządkowana Bankowi Rolnemu. W tym samym roku została przeniesiona z Szańca do Buska. W 1961 r. nastąpiła zmiana nazwy na Spółdzielnia Oszczędnościowo-Pożyczkowa, a w 1966 r. na Bank Spółdzielczy w Busku-Zdroju. Bank ma swoją siedzibę przy ulicy Batorego od 1961 roku¹⁶⁵.

Kasa Spółdzielcza w Szydłowie z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925)

W dniu 28 lipca 1925 r. wpłynął do Sądu Okręgowego w Kielcach wniosek o rejestrację Kasy Spółdzielczej w Szydłowie z odpowiedzialnością nieograniczoną. Wniosek podpisali: Ludwik Kluszczyński, Antoni Kowalczewski i Bartłomiej Janecki, wszyscy zamieszkali w Szydłowie.
Do powstania Kasy Spółdzielczej doszło na ogólnym zebraniu członków Kółka Rolniczego “Rola” w Szydłowie 25 czerwca 1925 r. Obrady prowadził prezes kółka rolniczego, L. Kluszczyński. Na zebranie przybył z Buska instruktor rolny Centralnego Związku Kółek Rolniczych, Teodor Wesołowski¹⁶⁶. Wygłosił on referat o pracy w kółkach rolniczych i o kredycie dla drobnego rolnictwa. W sprawozdaniu z zebrania czytamy: “… po dość ożywionej dyskusji na temat założenia kasy spółdzielczej, której zasady były wyjaśnione przez instruktora, postanowili bezzwłocznie kasę spółdzielczą w gminie Szydłów założyć i zebranie uważać jako założycielskie, gdyż tej sprawie poświęcone było. Do kasy zapisało się 90 członków”.
Deklaracje przystąpienia do kasy złożyło 90 osób. Ustalono wysokość jednego wkładu 10 zł.
Ustalono maksymalną wysokość udzielanej członkom pożyczki – 500 zł za poręczeniem.
Przyjęto z drobnymi zmianami statut opracowany i zaproponowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielni Rolniczych w Warszawie.
Zamierzonym przedmiotem Kasy było: krzewienie oszczędności i przyjmowanie na oprocentowanie wkładów pieniężnych, udzielanie członkom pożyczek na potrzeby gospodarcze, załatwianie innych czynności, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych, popieranie działalności innych spółdzielni, współdziałanie moralne i materialne w pracy kulturalno-oświatowej z zrzeszeniami drobnych rolników.
Sąd wpisał Spółdzielnię 31 sierpnia 1925 r. do rejestru pod nr 209.
Kasa nie została uruchomiona z powodu braku funduszy. Dnia 7 listopada 1931 r. sędzia rejestrowy w Kielcach postanowił wykreślić ją z rejestru spółdzielni¹⁶⁷.

Kasa Spółdzielcza w Tuczempach z odpowiedzialnością nieograniczoną (1922-1924) 

Dnia 28 maja 1922 r. na nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Tuczempskiego Towarzystwa Kredytowego (zał. w 1911 r.) przybyło 24 z ogólnej 104 członków. Zebranie poprowadzili proboszcz, ks. Hilary Skibiński¹⁶⁸ i nauczyciel Bolesław Grudziński¹⁶⁹.
Uchwalono dostosowanie dotychczasowego statutu do nowych przepisów i ustalono nową nazwę spółdzielni: Kasa Spółdzielcza w Tuczempach z odpowiedzialnością nieograniczoną¹⁷⁰. Zatwierdzono budżet na 1922 rok. Członkami spółdzielni mogły być osoby pełnoletnie, zamieszkałe w gminie Tuczępy i we wsi Niziny, gm. Oględów.
Ustalono wysokość jednego udziału 500 marek. Oprocentowanie od wkładów miało wynosić od 4 do 10%, zaś od pożyczek 10% z możliwością obniżenia za zgodą Rady Nadzorczej.
Walne Zgromadzenie powołało do Zarządu następujących członków: Hilary Malewski z Jarosławic¹⁷¹, Jan Jaros z Sieczkowa, Walenty Góra ze wsi Grzymała. Do Rady Nadzorczej wybrano: Jan Kucharczyk z Sieczkowa, Jan Krawczyk z Tucząp, Jan Furman z Podlesia, Jan Sowiński z Niecisławic, Michał Opałka z Sieczkowa, Bolesław Grudziński z Tucząp.
Postanowiono, że Kasa przystąpi z dniem 1.1.1923 r. do Krajowego Patronatu Spółdzielni Rolniczych we Lwowie (Ekspozytura w Krakowie) i zrezygnuje z członkostwa w Związku Rewizyjnym Polskich Spółdzielni Rolniczych.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał Kasę do rejestru spółdzielni pod nr. 61.
Oddelegowani do Tucząp lustratorzy ze Związku Rewizyjnego Polskich Spółdzielni Rolniczych stwierdzili, że spółdzielnia od roku 1924 “znajduje się w stanie zupełnej bezczynności i uśpienia”, a “wszelkie usiłowania Związku, podejmowane w kierunku uruchomienia spółdzielni, rozbijają się o zupełny brak zainteresowania ze strony czynników kierowniczych i ich nieumiejętność wciągnięcia do rzetelnej pracy spółdzielczej szerszego ogółu”.
Związek Rewizyjny wystąpił zatem do sądu rejestrowego w styczniu 1928 r. o wszczęcie procedur rozwiązania Kasy Spółdzielczej. Zaraz potem sąd wezwał członków Zarządu do podjęcia kroków ku likwidacji spółdzielni.
Jak trudne, wręcz niewykonalne były to zadania dla ostałych się jeszcze członków Zarządu Jana Jarosa i Walentego Góry, wynika z listu, jaki wysłali do sądu w marcu 1928 r., a który, jako że dobrze ilustruje ówczesną sytuację nie tylko w Tuczępach, przytaczam w całości, bez zmian w pisowni lub ortografii:
“Do Sądu Okręgowego jako Rejestrowego w Kielcach.
Wysoki Sądzie.
Niniejszym zawiadamiamy Wysoki Sąd o stanie tej naszej tuczępski Kasie, i tak puki żył p. Malewski b. prezes zarządu w tej Kasie to sie prowadziła dobrze p. Malewski prowadził rachunki pisał sam księgi wszystkie no to i było dobrze. Ale jak wybuchła wojna jak sie zaczeły pieniądze upadać co raz gorzy tak wten czasie pan Malewski umiera, co dalej robić, bywszy prezes Nauczyciel szkolny p. Bolesław Grudziński z b. Kapelanem Wojskowem Ks. Proboszczem Skibińskim postanowiliśmy prowadzić dalej no i przeprowadziliśmy tak parę razy ale że pieniądze coraz bardziej zaczeły spadać więc żeśmy zamkneli Kase tak jak i wszyscy okoliczni zrobili.
W jakiś czas potem, tego dobrze nie pamiętam, wkiedy, przyjechał z Warszawy jakiś pan Lustrator wiec obliczyli i wyrachowali wszystko, zrobili Bilans, no i wszystko jest w porządku, tylko chcąc prowadzić dalej to trzeba było robić wkłady, ale jej jej nawet nie ma kto prowadzić bo by tu trzeba robić chonorowo tak jak my robili.
Otóż teraz odebraliśmy wezwanie z Sądu Okręgowego z Kielc do przeprowadzenia likwidacji p. Malewski prezes zarządu umarł p. Grudziński prezes rady umarł i wielu innych co byli zakładaczami tej tej instytucji wymarli lub sie powynosili w inne okolice n.p. w poznańskie. Ci co sie zostali nie mozna nic zrobić i tak jak żeśmy odebrali wezwanie z Sądu Okręgowego to żeśmy poprosili ks. Proboszcza żeby jem ogłosił z Ambony azeby wszyscy członkowie na ten dzień ześli sie do Kasy to oni sie nie ześli. Daliśmy jem potem polecenia wyszukiwane w Księdze członków i wtenczas sie ześli, przeczytaliśmy jem rozporządzenie Sądu Okręgowego, ze albo ją prowadzić dalej albo ją zlikwidować, oni ani tak ani tak nie chcieli nic zrobić i roześli sie, rozesłalismy jeszcze jedne polecenie ześli sie ale nie chcieli nic ustanowić p. Sekretarz Gminy, p. Łapińkiewicz z pisał nawet ten protokół do podpisania, ale oni pomału wszyscy sie wyniesli i podpisać niechcieli, pieniądze 10 zł i 65 gr. za koszt Rejestracji i likwidacji i ogłoszenie w czasopiśmie zapłacone, zostajemy najniższe sługi.
Kasyjer Walenty Góra Członek zarządu Jan Jaros. Tuczepy d. 20go Marca 1928 r”.
Formalnie, Kasa weszła w stan likwidacji w lipcu 1928 r. Na likwidatorów sąd wyznaczył Jana Jarosa, Jana Wojtowicza  z Sieczkowa i Walentego Górę. Dwa lata później, w marcu 1930 r., Rada Spółdzielcza wnosiła do sądu o ukaranie likwidatorów Kasy za ich bezczynność. Decyzję sędziego T. Krzysztonia z Sądu Okręgowego w Kielcach o ukaraniu likwidatorów ci ostatni zaskarżyli w Sądzie Apelacyjnym w Lublinie. Sąd Apelacyjny oddalił skargę. W kwietniu 1931 r. doszło do finalnej decyzji Sądu Okręgowego w Kielcach, gdy ten stwierdził, że dokumenty przedłożone przez likwidatorów i dane zgłoszone do rejestru spółdzielni odpowiadały przepisom prawnym: Kasę wykreślono z rejestru¹⁷².

Wiślickie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Wiślicy (1911-1929)

Wiślickie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Wiślicy zostało założone w 1911 r. Członkami mogli być mieszkańcy gmin Chotel, Czarkowy i Złota. Liczba członków wynosiła średnio 360 w latach w 1913-1919, następnia spadała: 307 (1920), 284 (1921-1923).

Podczas Zgromadzenia Ogólnego w dniu 14 października 1928 r. w pomieszczeniach plebanii podjęto uchwałę o jak najszybszym rozwiązaniu Towarzystwa. Zatwierdzono wcześniej wyznaczonych likwidatorów: Walenty Przonda, Feliks Maroński i Antoni Tomaszewski.

Z niewielu zachowanych dokumentów archiwalnych wynosimy kilka informacji o składzie władz Towarzystwa. W roku 1915 w Radzie zasiadali: Andrzej Przondo, Mikołaj Wojas, Jan Cieślak; w Zarządzie – Walenty Przonda (zam. Kuchary, prezes), Tomasz Koziara, Franciszek Mazoń, Feliks Maroński (Koniecmosty).
1916-1918 – Rada: ks. Hipolit Skibiński, Wojciech Opozda, Feliks Maroński; Zarząd: Walenty Przonda, Tomasz Koziara, Mikołaj Wojas, Franciszek Mazoń, Adam Wiek (rachmistrz).
1919 – Rada: Wojciech Opozda, Feliks Maroński; Zarząd: Walenty Przonda, Tomasz Koziara, Mikołaj Wojas, Franciszek Mazoń, Adam Wiek (rachmistrz).
1920 – Rada: ks. J. Duda-Dziewień, Stanisław Rajczak; Zarząd: Feliks Maroński; J. Smoleński, Andrzej Przondo, Adam Wiek (rachmistrz).
1921-1923 – Zarząd: Stanisław Rajczak (prezes) i Adam Wiek.1928 – Zarząd: Stanisław Rajczak, Józef Zabierowski, Antoni Przonda, Antoni Tomaszewski (Wiślica).
1928 – Zarząd: Stanisław Rajczak, Józef Zabierowski, Antoni Przonda, Antoni Tomaszewski (Wiślica)¹⁷³.

Bank Ludowy w Wiślicy Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną (1927-1939)

Inicjatorami założenia banku byli zamieszkali w Wiślicy: Henoch Szwugier, Majer Nożyce, Kopel Banach, Moszek Epelblat, Mejlich Papier, Lejbuś Włoch, Sz. Szajner. Zebranie założycielskie z udziałem 38 osób odbyło się 27 lipca 1927 r. w sali Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Wiślicy.
Sąd Okręgowy w Kielcach zarejestrował Spółdzielnię 26.8.1927 roku pod nr. 397 pod firmą: Bank Ludowy w Wiślicy Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną.
Przedmiotem działalności banku było udzielanie członkom pożyczek, przyjmowanie wkładów oszczędnościowych, prowadzenie innych czynności wyszczególnionych w §81 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 grudnia 1924 r. (Dz.U. nr 114, poz. 1018). Udział członkowski wynosił 25 złotych. Na pismo do publikowania ogłoszeń wybrano “Ruch Spółdzielczy. Organ Związku Żyd. Towarzystw Spółdzielczych w Polsce”.
W dniu 16.3.1929 r. miało miejsce Walne Zgromadzenie członków Banku. Obecnych było 66 osób ze 159 członków. Zgromadzenie poprowadzili: W. Berensztajn, M. Kaźmierski i M. Rozentraub. Sekretarzem zebrania był Sz. Szajner. Podczas zebrania skonstatowano, że Bank pozyskuje coraz większe zaufanie ludności miejscowej oraz pokrewnych instytucji bankowych i spółdzielczych. Bilans na koniec 1928 r. wyniósł po stronie aktywów i pasywów po 70.918,99 zł. Uchwalono podniesienie maksymalnej kwoty kredytu dla jednego członka do 1200 złotych.
Walne Zgromadzenie członków Banku w dniu 5.4.1931 r. nie wniosło istotnych zmian w działalności Banku. Dokonano jedynie drobnych przesunięć w składzie Zarządu. Podobnie przebiegło Zgromadzenie dnia 11.6.1933 r. Od tamtego czasu (brak dokładnej daty) Bank funkcjonował także jako Kolektura Polskiej Państwowej Loterji nr 109.
Bank Ludowy w Wiślicy ubiegał się w 1936 r. w Ministerstwie Skarbu o przyznanie uprawnień agenta dewizowego. Ministerstwo poprosiło o opinię Radę Spółdzielczą. Ta z kolei skonsultowała się ze Związkiem Żydowskich Spółdzielni w Polsce. Werdykt był negatywny: Bank Ludowy w Wiślicy nie zasługiwał na przyznanie mu rzeczonych uprawnień.
Brak jest informacji, jak przebiegała dalsza działalność Banku oraz kiedy i w jakich okolicznościach ją zakończył.

Zmiany w składzie władz Banku (Zarząd i Rada Nadzorcza):
1927 Pierwszy Zarząd Banku stanowili: Henoch Szwugier, Majer Nożyce i Kopel Banach; zastępcy członków: Moszek Epelblat, Mejlich Papier, Lejbuś Włoch. 
1929 Zarząd: Chaim Hopfenberg w miejsce Kopela Banacha; zastępcy członków Zarządu: Alter Bukiet i Szulim Działoszycki w miejsce dotychczasowych zastępców Mejlicha Papiera Lejbusia Włocha. Członkami Rady Nadzorczej byli: Kopel Banach (przewodniczący), Wólf Borensztajn, Hereka Linden, Mejlich Kaźmierski, Icek Meller, Dawid Rozentraub, Moszek Wajcberg; zastępcy:  Dawid Obarzański, Josek Goldhar, Dawid Mentlik.
1931 Zarząd: zastępcą członka został Josek Lewi, który zastąpił dotychczasowego zastępcę Altera Bukieta.
1933-1936 Zarząd: Henoch Szwugier, Icek Ostrowicz, Dawid Obarzański; zastępcy: Zelman Zajdner, Chaim Lewi, Josek Lewi.1937 Zarząd: Henoch Szwugier, R. Szwugier, Zelman Zajdner; zastępcy:, Chaim Lewi, Josek Lewi¹⁷⁴.

Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Woli Bokrzyckiej (1929)

Kierownik szkoły w Woli Bokrzyckiej (gm. Gnojno), Jan Sekuła, i towarzysze wystąpili w styczniu 1929 r. do Sądu Okręgowego w Kielcach o zarejestrowanie Kasy Stefczyka, Spółdzielni z odpowiedzialnością nieograniczoną w Woli Bokrzyckiej.
Kasa obejmowała terytorialnie wsie: Brzeziny, Gorzakiew, Wólka, Wola Zofiowska, Wiktorów, Jarząbki, Grabki Małe, Skadla, Raczyce, Wola Bokrzycka, Płośnia, Wygoda.
Na zebraniu założycielskim 19 stycznia 1929 r. 100 osób zadeklarowało przystąpienie do spółdzielni.
Zebrani uchwalili, że związkiem rewizyjnym dla spółdzielni będzie Krajowy Patronat Spółdzielni Rolniczych we Lwowie, a ogłoszenia miały być publikowane w “Czasopiśmie Spółdzielni Rolniczych” we Lwowie. Jeden udział członkowski wynosił 20 złotych. Ustalono, że najwyższa kwota pożyczki dla jednego członka wynosić będzie 300 zł.
Większość osób udzielających się we władzach Kas Stefczyka nie pobierała wynagrodzenia za swoją pracę. Księgowi i kasjerzy godzili się na niewielkie wynagrodzenie. Tak było również w Woli Bokrzyckiej. Kasjer zadeklarował, że zadowoli się wynagrodzeniem 24 zł rocznie.
Wybrano władze spółdzielni. Do Zarządu weszli: Jan Sekuła, Stanisław Musiał (rolnik, Wola Bokrzycka)¹⁷⁵, Franciszek Musiał (rolnik, Wola Bokrzycka), Jakób Biały (rolnik, Wola Bokrzycka), Jan Sadłocha (rolnik, Gorzakiew), Feliks Bartosiński (młynarz, Gorzakiew), Andrzej Arendarski (rolnik, Płośnia), Teofil Pasternak (rolnik, Zofiówka, gm. Grabki). Do Rady Nadzorczej wybrani zostali: Franciszek Kozera (rolnik, Brzeziny, gm. Szydłów), Stanisław Słupski (rolnik, Wola Bokrzycka), Wincenty Chen (kowal, Wola Bokrzycka), Jan Stachowicz (rolnik, Wola Bokrzycka), Walenty Banaś (rolnik, Skadla), Józef Ślusarski (rolnik, Wola Bokrzycka), Feliks Arendarski (rolnik, Płośnia), Jan Kobus (rolnik, Wola Bokrzycka).
Sąd wpisał 20.2.1929 r. Kasę do rejestru pod nr. 460.
Niestety, w Woli Bokrzyckiej skończyło się na dobrych intencjach, zgłoszonych na zebraniu założycielskim. Spółdzielnia nie podjęła działalności. Sąd Okręgowy w Kielcach, działając na wniosek Rady Spółdzielczej, wykreślił Kasę z rejestru spółdzielni w dniu 19.3.1943 roku¹⁷⁶.

Kasa Spółdzielcza w Zborowie z odpowiedzialnością nieograniczoną (1925)

Zebranie założycielskie Kasy Spółdzielczej w Zborowie z odpowiedzialnością nieograniczoną odbyło się 5 kwietnia 1925 r. w sali urzędu gminnego w Zborowie. Przybyło 26 osób. Zebranie zagaił Michał Michalski ze Zborowa¹⁷⁷, a poprowadził Roman Rożynski z Włosnowic¹⁷⁸.
Przyjęto statut spółdzielni, oparty na ustawie o spółdzielniach z dnia 29 października 1920 r., a opracowany przez Związek Rewizyjny Polskich Spółdzielnie Rolniczych w Warszawie. Członkami spółdzielni mogli być mieszkańcy gmin: Zborów, Wójcza i Pawłów. Przyjęto, że udział członkowski wynosić będzie 10 złotych. Wybrano Radę Nadzorczą: Michał Michalski, Jan Tarnowski z Kikowa, Roman Rożynski, Jan Galus ze Zborowa¹⁷⁹, Jan Rożniakowski z Solca, Jan Godos, Ignacy Siewiera ze Zborowa, Władysław Pluta ze Zborowa, Mateusz Kamiński ze Zborowa.
Ustalono maksymalną wysokość pożyczki udzielanej członkom – 800 zł za poręczeniem.
Zebranie uchwaliło przystąpienie do Centralnej Kasy Spółek Rolniczych Oddział w Krakowie.
Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał Kasę 4 maja 1925 r. do rejestru spółdzielni pod nr. 192. Jej celem, określonym w statucie było: “Krzewienie oszczędności i przyjmowanie na oprocentowanie wkładów pieniężnych; udzielanie członkom na potrzeby gospodarcze; załatwianie innych czynności, wchodzących w zakres obrotów pieniężnych; popieranie działalności innych spółdzielni; współdziałanie moralnie i materjalnie w pracy kulturalno-oświatowej z zrzeszeniami drobnych rolników”.
Kasa nie rozpoczęła zamierzonej działalności. Sąd Okręgowy w Kielcach, działając na wniosek Państwowej Rady Spółdzielczej, wykreślił Kasę 17 lipca 1929 r. z rejestru¹⁸⁰.

1. Uwzględnione zostały spółdzielnie kredytowe w tych gminach powiatu pińczowskiego, które niemieckie władze okupacyjne włączyły w 1940 r. do nowo utworzonego powiatu buskiego.
2. Brak jest opisów kas Stefczyka w Kijach, Potoku i Wiślicy, ponieważ nie odnaleziono, póki co, dokumentacji archiwalnej, ich dotyczącej.
3. Dzięki pomocy pana Shlomo Wygodny (kontakt poprzez portal internetowy GENI) wiemy (z zastrzeżeniem braku 100%-ej pewności), że wymienieni wśród założycieli banku Abram i Lipa Wygodny byli spokrewnieni. Lipa Wygodny, syn Lejbusa Wygodnego i Sury Ruchli z d. Kalmowicz, urodził się 15.2.1888 r. w Balicach niedaleko Chmielnika jako Lipa Szmelka Wygodny. Ożenił się w 1908 r. z Esterą Gluzman i prawdopodobnie handlował meblami. Abram Wygodny był albo bratem Lipy Wygodnego (urodz. 1891 w Balicach, żonaty i zamieszkały z rodziną w Łodzi), albo innym dalekim kuzynem, zamieszkałym w okolicach Chmielnika.
4. W czasie likwidacji banków żydowskich organy spółdzielni (rady nadzorcze i walne zgromadzenia) były nieczynne, a nadzór nad pracami likwidatorów sprawowała Państwowa Rada Spółdzielcza.
5. AŻIH 211/271 Korespondencja Prezydium ŻSS z Komitetem Powiatowym w Busku Zdroju, k. 61-62.
6. Przyczyną odwołania S. Popławskiego mogło też być zdefraudowanie przez niego części gotówki uzyskanej za weksle odsprzedane wystawcom. Nadużycia S. Popławskiego stwierdził przybyły w maju 1942 r. z Krakowa lustrator Florian Zwierowicz. Pisał on w swoim raporcie, że podczas kontroli likwidacji Banku Spółdzielczego w Busku (asystował mu przy tym i dokumentację przedkładał księgowy Rozenblum) odnotował brak 30 weksli na sumę niepełnych 3 tysięcy zł, które nie były zaksięgowane przez S. Popławskiego. Ku zgorszeniu lustratora F. Zwierowicza, S. Popławski nie prowadził żadnych ksiąg na okoliczność swojej działalności. Dopuścił się on nadużyć również w Staszowie, gdzie prowadził likwidację Banku Spółdzielczego w Staszowie i Banku Kupieckiego w Staszowie. Pobrał z kasy tych banków 2300 zł, co przemilczał wobec lustratora. F. Zwierowicz uznał przewinienia i niedbałość S. Popławskiego za wystarczający powód do pozbawienia go funkcji likwidatora. W Staszowie, w porozumieniu z burmistrzem miasta przekazał czynności likwidatora niejakiemu Aleksandrowi Smolińskiemu. Sprawozdanie (Zwierowicza) z rewizji spółdzielczych banków żydowskich likwidowanych przez Stefana Popławskiego w Busku. AAN 213/84 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Komisarz Państwowej Rady Spółdzielczej, b.n.k.  
7. Prof. inż. Stefan Górka (1874–1951) był wychowankiem Politechniki Lwowskiej i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W latach 1902–1904 był asystentem w Katedrze Geometrii Wykreślnej Politechniki Lwowskiej, następnie był zastępcą profesora tamże. W 1913 roku został profesorem Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. W 1923 r. otrzymał nominację na zastępcę profesora i kierownika Katedry Geometrii Wykreślnej na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczej. W 1940 r., po zamknięciu Akademii Górniczej, znalazł zatrudnienie w utworzonej przez Niemców Państwowej Szkole Technicznej Górniczo-Hutniczo-Mierniczej (Staatliche Fachschule für Berg-, Hütten- u. Vermessungswesen) na Krzemionkach w Podgórzu. Zatrudnieni tam profesorowie, wśród nich także Stefan Górka, czynnie zaangażowali się w tajne nauczanie na poziomie szkoły średniej. W październiku 1941 r. zabiegał u władz Dystryktu Radomskiego o posadę tłumacza w starostwie buskim. Bezskutecznie, bo starosta Schäfer miał już tłumacza, niejakiego Eugeniusza Pietrzyńskiego. We wspomnianym donosie z wiosny 1942 r. do komisarza Rady Spółdzielczej S. Górka pisał o sobie, że przebywał w Busku już jako emeryt. Po wojnie wyjechał do Jeleniej Góry. Otrzymał tam w 1945 r. posadę nauczyciela w Państwowym Gimnazjum Technologicznym i Elektrycznym. W roku 1947 współuczestniczył w kierowaniu Państwowym Gimnazjum Handlowym w Jeleniej Górze. W kierownictwie szkoły był również Edward Żelezik, absolwent gimnazjum w Stopnicy 1931 r. Obaj oceniani są dziś jako pionierzy, organizatorzy, współtwórcy szkolnictwa dolnośląskiego. Stefan Górka jednocześnie rozwinął działalność społeczną. W 1946 r. został przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej. Był aktywnym członkiem założonego w 1947 r. Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Jeleniej Górze. Stefan Górka zmarł 1.8.1951 r. w Jeleniej Górze i tam został pochowany. APR 209/82, k. 37-38; Biogram S. Górki na stronie internetowej AGH, zakładka Historia (dostęp: grudzień 2022); Ryszard Terlecki, Pracownicy naukowi w tajnym nauczaniu ogólnokształcącym na terenie Dystryktu Krakowskiego. Rozprawy z dziejów oświaty, t. XXVI/84, s. 237; Henryk Gradkowski, W poszukiwaniu tożsamości… (pedagogika-filozofia-literatura). Jelenia Góra 2014, s. 325; Okolicznościowa publikacja “Jubileusz 60-lecia Zespołu Szkół Ekonomiczno-Turystycznych w Jeleniej Górze. 13-14 października 2005”. Jelenia Góra, 2005, s. 5.
8. S. Górka pisał, że znany mu od lat z pracy na tej samej uczelni S. Popławski, urodzony w 1889 r. jako Stefan Młodzik, sprzeniewierzył był znaczną kwotę pieniędzy z nauczycielskiej spółdzielni mieszkaniowej, za co został wyrzucony z pracy. Następnie pod zmienionym nazwiskiem zatrudnił się w szkole w Zakopanem. I tam dopuścił się nadużyć finansowych i w konsekwencji był skazany sądownie. 
9. Korespondencja Starosty Schäfera z Komisarzem Państwowej Rady Spółdzielczej w Krakowie między początkiem maja i połową lipca 1942 r. AAN 213/84 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Komisarz Państwowej Rady Spółdzielczej, k. 424-429.
10. APKi 146/9230 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Spółdzielczy w Busku, Spółdzielnia z o.o. lata 1925-1939 [1947] Bank Spółdzielczy w Busku, Spółdzielnia z o.o. Busko; AAN 213/2226 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Spółdzielczy w Busku [Busko, m-to] – woj. kieleckie, pow. Stopnica. lata [1925, 1927 – 1928, 1938, 1941 – 1943, 1947].
11. Ks. Jan Rachtan, syn Jakuba i Marianny z domu Figiel, urodził się 1.10.1903 r. w Dąbrowie Dolnej. Święcenia kapłańskie otrzymał 14.6.1930 r. Był wikariuszem w parafiach: Prandocin (1930), Busko Zdrój (1931), Książ Wielki (1935).  Był proboszczem w parafii Jurków (1937), następnie w parafii Jerzmanowice (1939). W roku 1963 zakończył swoją posługę w Jerzmanowicach i został rezydentem w Kościele pw. Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej, pełniąc równocześnie funkcję kapelana Sióstr Bernardynek w Świętej Katarzynie. W roku 1968 został odznaczony rokietą i mantoletem. W 1982 r. przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Domu Księży Emerytów w Kielcach. Zmarł 26.3.1989 r. Został pochowany w Bodzentynie. Zygmunt Krzystanek, Proboszcz w czasach najtrudniejszych – ks. Jan Rachtan. Natanael (gazeta parafii św. Bartłomieja w Jerzmanowicach), nr 18, s. 8-10 i nr 21, s. 12-13.
12. Tomasz Turczyn był członkiem Sejmiku Powiatowego Stopnickiego w 1933 r.
13. APKi 146/9026 Sąd Okręgowy w Kielcach / Kasa Rolniczo-Przemysłowa, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Busku.
14. Ignacy Dziurda, ur. 23.7.1885, pracował przed wojną w starostwie powiatowym w Busku. Prowadził sprawy wojskowe. Do września 1939 r. był przewodniczącym oddziału PCK w Busku. Został aresztowany w 1943 r. i osadzony w areszcie w Busku. Po przesłuchaniach i torturach, dzięki pomocy i staraniom wielu osób został zwolniony. Wkrótce jednak (sierpień 1943) został ponownie aresztowany i zamordowany. Według zeznań Eugeniusza Smordzewskiego, złożonych na posterunku Milicji Obywatelskiej 17.9.1948 r., Ignacy Dziurda został zastrzelony jesienią 1943 r. na cmentarzu żydowskim w Busku. AIPN GK 179/113, b.n.k.; Wspomnienia Bronisława Rzepeckiego. Kombatanckie Zeszyty Historyczne nr 10/2 (wydanie specjalne poświęcone Oleśnicy), Warszawa 1994, s. 80; AIPN GK 639/39, k. 100; Ignacy Dziurda uczestniczył w sporządzeniu raportu po napadzie na urząd gminy Szczytniki 13 czerwca 1942 r. AIPN GK 639/10, k. 307.
15. Władysław Dąbrowski był prezesem Zarządu Powiatowego endeckiego Związku Ludowo-Narodowego, obecnego na pocz. lat 20-tych w Busku, Stopnicy, Nowym Korczynie, Szydłowie i Chmielniku. Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 85.
16. Antoni Zwolski (1897-1945) był z zawodu stolarzem. Był legionistą, pełnił funkcję prezesa Zarządu Powiatowego Polskiej Organizacji Wojskowej w Busku-Zdroju. Piastował urząd Naczelnika Straży Pożarnej w Busku, założył wiele ochotniczych straży na buskim Powiślu i Ponidziu. Posiadał prawa sędziowania na zawodach rejonowych i powiatowych straży pożarnych. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920 r. oraz w wojnie obronnej 1939 r. Jako były peowiak był zaangażowany na przełomie lat 1939/1940 w tworzenie organizacji konspiracyjnej “Polska Niepodległa”. Został komendantem jej buskiego obwodu ps. “Bór”. Posługiwał się pseudonimem “Gruby”. Życie Strażackie Województwa Kieleckiego, Rok XIII maj 1939 r., nr 5, s. 5; Czesław Tadeusz Zwolski, Polska Niepodległa na Ziemi Buskiej (cz. 1). Buskie Źródła. Kwartalnik społeczno-kulturalny nr 1(10)/1994, s. 32 – 34; Portal internetowy MyHeritage. Dostęp: lipiec 2023.
17. Władysław Dąbrowski, Mieczysław Pytlewski, Antoni Zwolski i Michał Żelichowski równolegle uczestniczyli w zakładaniu Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Busku w 1923 r. Na zebraniu założycielskim dnia 8.5.1923 r. zostali wybrani do Rady Nadzorczej tej spółdzielni. APKi 146/9151 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Spółdzielnia Rolniczo – Handlowa w Busku, k. 2; Władysław Dąbrowski, Antoni Zwolski i Michał Żelichowski byli członkami powstałego w 1900 r. Komitetu Organizacyjnego Ochotniczej Straży Pożarnej” w Busku. Michał Żelichowski był na początku pierwszego dziesięciolecia lat 1900 nauczycielem 3 klasowej szkoły w Busku, następnie urzędnikiem w Zakładzie Zdrojowym, później rachmistrzem Wydziału Sejmikowego. Leszek Marciniec, Kartki z historii Szkoły Podstawowej nr 1 im. Stanisława Staszica w Busku-Zdroju, Buski Kwartalnik Edukacyjny nr 18, s. 27-32.
18. Taka zmiana czasopisma do ogłoszeń wskazuje, że spółdzielnia straciła swoją przynależność do związku rewizyjnego. Było to wygodne dla spółdzielni. Wystąpienie ze związku rewizyjnego oznaczało dla niej ucieczkę od niemałych opłat członkowskich, uciążliwych, szczególnie dla członków Zarządu, bo przy braku środków w kasie spółdzielni, wydatki takie ich osobiście obciążały.
19. APKi 146/9147 Sąd Okręgowy w Kielcach / Kasa Spółdzielcza w Busku. 1923-1939 [1948].
20. Źródło: Archiwum Urzędu Miasta i Gminy w Busku-Zdroju. Fotografia przejęta z Wikipedii. Dalsze objaśnienia do tej fotografii – patrz rozdział “Samorząd terytorialny”.
21. Karczma Leszmana cieszyła się dużą renomą, także poza Chmielnikiem. Serwowano tam dobrą gęsinę i dobre wina. Jerzy Jerzmanowski, W starych Kielcach. Kielce 2003, s. 30-31; Danuta Gajek (redakcja), Ziemia Chmielnicka pamięć, ludzie, wydarzenia. Kielce 2006.
22. APKI 146/9077 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Kupiecki Spółdzielczy w Chmielniku. Lata 1922-1928.
23. Jan Grabda, absolwent szkoły sadowniczo-ogrodniczej w Kórniku k. Poznania, gospodarował w Przededworzu. Prowadził też sklep żelazny w Chmielniku. W handlu nie zdzierżył konkurencji żydowskich sklepikarzy i zbankrutował. Paradoksalnie, ale akurat Żyd, majętny, szanowany w środowiskach żydowskich i polskich, wspomógł J. Grabdę w biedzie niewielkim kredytem. J. Grabda zainwestował pieniądze w budowę szklarni. Interes się powiódł. Za zarobione pieniądze ze sprzedaży wczesnych warzyw rozwinął pasiekę i założył sad. Za okupacji niemieckiej udzielał się w pracy dobroczynnej. Był skarbnikiem w Delegaturze w gminie wiejskiej Chmielnik (siedziba w Przededworzu) Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Busku. Pomagał Żydom. Został aresztowany i wysłany do KL Dachau. Przeżył wojnę i wrócił do Chmielnika. Odtworzył zrujnowane gospodarstwo. Załamał się utratą syna Stanisława (oficer Narodowych Sił Zbrojnych ps. Bem”, aresztowany i skazany na śmierć w 1952 r.), zachorował i zmarł. Marek Maciągowski i Piotr Krawczyk, Żydzi w historii Chmielnika. Kielce 2006, s. 232-234; Sprawozdanie z lustracji delegatury Pol. K.O. na gminę Chmielnik z siedzibą w Przededworzu dnia 12.4.1943 r. AAN 125/752, k. 221; J. Grabda był przed wojną aktywnym działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast (Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 78).
24. Bolesław Łudczak był od 1924 r. właścicielem składu materiałów aptecznych w Chmielniku. Po wyborach komunalnych w maju 1934 r. został zastępcą burmistrza Chmielnika (Portal internetowy Świętokrzyski Sztetl. Dostęp luty 2023); Był zaangażowany w ochotniczej straży pożarnej przed wojną (Jan Rękas, W ogniowej potrzebie. Z dziejów ochotniczego pożarnictwa w Chmielniku. Kielce 2010, s. 61). Posiadał prawa sędziowania na zawodach rejonowych i powiatowych straży pożarnych (Życie Strażackie Województwa Kieleckiego, Rok XIII maj 1939 r., nr 5, s. 5); W 1939 r. wchodził w skład Zarządu PCK powiatu buskiego (Sporządzony w 1942 r. spis działaczy rejonowego oddziału PCK Kielce i organizacji powiatowych PCK na terenie Dystryktu Radomskiego. AIPN GK 639/39, k. 81); W kwietniu 1940 r. niemieckie władze okupacyjne powołały go na stanowisko wiceburmistrza Chmielnika (Pismo szefa Dystryktu Radom z  4.4.1940 r. do starosty buskiego o powołaniu (zał. wykaz)  burmistrzów i wójtów oraz ich zastępców. APKi  2123/14, k. 5, 10-11); Nieznany jest los B. Łudczaka po 1940 r. Henryk Smarzyński w swojej monografii wymienił jego nazwisko wśród ofiar terroru okupacyjnego w gminie Chmielnik. (Henryk Smarzyński, Powiat Busko-Zdrój. Przed 1.9.1939 i w latach okupacji niemieckiej w latach 1939-1945. Kraków 1960, s. 180); Jan Ślusarski pisał, że za okupacji działał w Chmielniku skład apteczny, prowadzony przez Stellę Łudczak (żona Bolesława), bez wskazania jednak, od kiedy. Wskazuje to pośrednio na nieobecność B. Łudczaka (Jan Ślusarski, Szpital w Chmielniku wczoraj i dziś. Kielce 2006, s. 11.
25. Tadeusz Dybczyński pisał w 1928 r. o Banku Udziałowym w Chmielniku: “Następnie mamy w Chmielniku Spółdzielczą Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową założoną jeszcze w 1902 r. wznowioną jednak dopiero 1926 r. Kapitał jej zakładowy i obrotowy w kwocie 20.000 powstał z udziałów i wkładów. Członków liczy kasa 100. Posiada własny dom z placem wartości 19.000 zł. i w ogóle wcale pomyślnie się rozwija. Osobno istnieją w mieście jeszcze cztery o osobnych statutach banki, mianowicie: Dyskontowy, Przemysłowo-Handlowy, Ludowy i Udziałowy, z przewagą kapitałów i wpływów żydowskich”. Tadeusz Dybczyński, Miasto Chmielnik w Kieleckiem “Ziemia”. R. 1929, nr 14, s. 236-238.
26. Dr Paweł Skwara pracował w służbie zdrowia w Chmielniku przed wojną i podczas okupacji. W lutym 1945 r. przywrócił działalność szpitala i kierował nim przez następne lata. Fotografia pochodzi z książki Jan Ślusarski, Szpital w Chmielniku wczoraj i dziś. Kielce 2006, s. 13.
27. Dwujęzyczny blankiet firmowy Związku zawierał także niemiecką jego nazwę “Revisionsverband der Genossenschaften im Generalgouvernement. Distriktsverband Radom”.
28. W tym samym budynku ulokowane były Oddział Banku “Społem” i Agentura Komunalnej Kasy Oszczędności w Busku (przekształcona z dawnej Gminnej Kasy Oszczędności). Przed wojną również żydowskie banki spółdzielcze miały w tym budynku swoje siedziby.
29. APKi 390/1685 Państwowy Bank Rolny – Oddział w Kielcach / Akta Gminnej Kasy Spółdzielczej w Chmielniku, powiat Busko, 1939-1950.
30. Stanisław Zakrzeński był sędzią pokoju w Chmielniku w l. 1919-1921. Stanisław Rogala, Chmielnik – miasto i gmina. Kielce 2003, s. 60.
31. Franciszek Makówka, s. Jana i Józefy, ur. 19.9.1894 w Gnojno, był rolnikiem w Gnojnie do czasu, gdy przeniósł się do Chmielnika i założył tam sklep, jak pisze M. Marusieński, “z materiałami łokciowymi” (materiały łokciowe – tkaniny, wstążki itp., sprzedawane na łokcie, tj. odwijane z beli i przycinane do długości pożądanej przez klienta). Sklep utrzymał się mimo konkurencji żydowskiej, szczególnie silnej w tej dziedzinie handlu. Po wojnie kupił pożydowską kamienicę, gdzie prowadził aż do śmierci skromny kramik z guzikami, itp. (Michał Marusieński, Zygzakowate życie, Wspomnienia 1911-1949. Kraków 1991, s. 26.) W czasie okupacji,  F. Makówka zaangażował się w działalność charytatywną. Był sekretarzem delegatury Chmielnik miasto Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Busku-Zdroju (Sprawozdanie z lustracji Delegatury miejskiej Pol.K.O. w Chmielniku, dokonanej w dniach 25 i 26 marca 1943 r. przez Referenta organizacyjnego Pol.K.O. p. Stanisława Janika. AAN 125/752, k. 204-207). Jego dane osobowe zawarte były w korespondencji Komitetu Opiekuńczego ze starostwem w Busku w 1943 r. ( AIPN GK 639/41, k. 214 i 217).
32. Andrzej Marek pracował w chmielnickim magistracie na stanowisku weterynarza. Michał Marusieński, Zygzakowate życie, Wspomnienia 1911-1949. Kraków 1991, s. 142.
33. APKi 2194/1 Bank Spółdzielczy w Chmielniku / Korespondencja 1937, k. 1.
34. Informacja, że Jan Szyszko i Władysław Zamojski weszli do Zarządu w miejsca Bolesława Łudczaka i Andrzeja Marka nie jest odpowiedzią na pytanie, kiedy ci dwaj ostatni opuścili faktycznie Zarząd.
35. APKi 146/9251 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Gminnej Kasy Spółdzielczej w Chmielniku, pow. Buski; Waldemar Kwiatkowski, Historia Chmielnika. Bank Spółdzielczy. Nowy Kurier Chmielnicki, nr 12/2003, s. 12. Z tego artykułu pochodzi zdjęcie pierwszej Rady Nadzorczej z 1926 r. Wg informacji W. Kwiatkowskiego, oryginał zdjęcia znajduje w Banku Spółdzielczym w Chmielniku. Brak jest przyporządkowania nazwisk do osób na zdjęciu.
36. Statut podpisali: Abram Fisz, Mendel Wajnsztat, Josk Działowski, Moszek Libhaber, Hersz Majer Żelaźnik, Herszel Włoch, Leib Szulzynger, Sucher Wajsbrott, Lejzor Cukier, Mordka Fiszel Garfinkiel, Anszel Ajzenberg, Moszek Jakób Rodal, Perec Pasternak.
37. AAN 213/2534 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Kredytowy Spółdzielczy w Chmielniku (woj. kieleckie, pow. Stopnica). [1928 – 1931]; APKi 146/8998 Sąd Okręgowy w Kielcach / Bank Kredytowy Spółdzielczy z odpowiedzialnością ograniczoną w Chmielniku.
38. AAN 213/2535 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Ludowy w Chmielniku (woj. kieleckie, pow. stopnicki; nar.żydowska). [1926, 1929, 1937, 1938].
39. Decyzja Ministra Finansów z dnia 4 października 1950 r. o zmianie decyzji Ministra Skarbu z dnia 17 lutego 1950 r. w sprawie wyznaczenia Państwowego Banku Rolnego likwidatorem niektórych spółdzielni kredytowych i odwołania dotychczasowych likwidatorów tychże spółdzielni kredytowych. Monitor Polski 1950.A-110.1380 z 10 lutego 1951 r.
40. Ogłoszenie o rejestracji ukazało się w marcu 1926 r. w czasopiśmie “Ruch Spółdzielczy” (organ Związku Żydowskich Towarzystw Spółdzielczych w Polsce).
41. Statut spółdzielni podpisali: Boruch M. Kanercukier, Pinkus Mentlik, H. Helberg, Dawid Zalcman, M.J. Słaboszewski.
42. APKi 146/9160 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Handlowo-Przemysłowy, Spóldzielnia z odpow. udziałami w Chmielniku. Obecnie Bank Handlowo-Przemysłowy Spółdzielczy z o.o. w Chmielniku. 1923-1938; AAN 213/2533 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Handlowo-Przemysłowy Spółdzielczy w Chmielniku (Bank Handlowo- Przemysłowy) woj, kieleckie, pow. stopnicki. [1924-1934, 1938].
43. APKi 146/9166. Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Dyskontowy w Chmielniku. Spółdzielnia z o.o. Obecnie Bank Dyskontowy Spółdzielczy z o.o. w Chmielniku. 1924-1936.
44. APKi 146/9092 Sąd Okręgowy w  Kielcach / Akta firmy: Spółdzielczej Kasy Kredytowej w Chmielniku. 1922-1931.
45. We władzach Towarzystwa zasiadali m.in. Roman Odrobiński, Maurycy Czekański (notariusz), Edward Grell (notariusz w Chmielniku w l. 1918-1927), Cezary Zajaszewicz (kom. Straży Pożarnej w Chmielniku w 1907 r.), Karol Błoński (kom. Straży Pożarnej w Chmielniku w 1911 r.), Sylwester Zychowicz (kasjer w Towarzystwie), Stanisław Eizerman (kom. Straży Pożarnej w Chmielniku w 1908 r.).
46. Taka zmiana czasopisma do ogłoszeń wskazuje, że spółdzielnia straciła swoją przynależność do związku rewizyjnego. Było to wygodne dla spółdzielni. Wystąpienie ze związku rewizyjnego oznaczało dla niej ucieczkę od niemałych opłat członkowskich, uciążliwych, szczególnie dla członków Zarządu, bo przy braku środków w kasie spółdzielni, wydatki takie ich osobiście obciążały.
47. Decyzja Ministra Finansów z dnia 4 października 1950 r. o zmianie decyzji Ministra Skarbu z dnia 17 lutego 1950 r. w sprawie wyznaczenia Państwowego Banku Rolnego likwidatorem niektórych spółdzielni kredytowych i odwołania dotychczasowych likwidatorów tychże spółdzielni kredytowych. Monitor Polski 1950.A-110.1380 z 10 lutego 1951 r.
48. Roman Odrobiński był przewodniczącym Towarzystwa Pożarniczego w Chmielniku w 1907 r. (Jan Rękas, W ogniowej potrzebie. Z dziejów ochotniczego pożarnictwa w Chmielniku. Kielce 2010, s. 28). Był członkiem komitetu wsparcia budowy Szkoły Zawodowo-Przemysłowej im. Królowej Jadwigi w Chmielniku, prowadzonej przez siostry Kanoniczki Św. Ducha de Saxia. W skład komitetu wchodzili także: burmistrz Sylwester Zychowicz, Stanisław Śliwiński i Piotr Siepracki oraz: Henryk Henius, Gustaw Dalder, Edmund Lipowski, Jan Maj, Franciszek Borek, Józef Ślusarski, Zygmunt Styczeń, Szczepan Rogala, Wincenty Pawlik, Andrzej Zamojski, Roman Zamojski, Adam Zamojski (ADK, Akta parafii Chmielnik 1800-1938, sygn. PC-6/1, k. 327).
49. Sylwester Zychowicz, organista, był dwukrotnie burmistrzem Chmielnika: w latach 1920-1921 i w latach 1923-1928.
50. Gustaw Dalder był wieloletnim naczelnikiem poczty, w latach 20-tych także wiceburmistrzem Chmielnika. Według M. Marusieńskiego, rodzina Dalderów była narodowości niemieckiej i chociaż znakomicie władali językiem polskim, w domu rozmawiali niemal wyłącznie po niemiecku. G. Dalder odrzucił hitlerowską ofertę podpisania volkslisty i objęcia urzędu burmistrza w mieście, przez co został pozbawiony kart aprowizacyjnych. Michał Marusieński, Zygzakowate życie, Wspomnienia 1911-1949. Kraków 1991, s. 29.
51. Henryk Krynicki, z zawodu nauczyciel, kierował szkołą powszechną w Chmielniku (brak danych, kiedy), o której wspomniał M. Marusieński. (Michał Marusieński, Zygzakowate życie, Wspomnienia 1911-1949. Kraków 1991, s. 143); Był w 1920 r. członkiem korespondentem Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża (Czerwony Krzyż. Organ Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża. Rok II nr 8, 15 kwietnia 1920); Działał aktywnie w Polskim Stronnictwie Ludowym Wyzwolenie (Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 76; Był członkiem Komisji Zarządu Głównego Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (PNSP) w Kielcach w roku 1927/28 (Sprawozdanie z działalności Związku za rok 1927 i I-sze półrocze 1928 roku. Warszawa 1928); Po wyborach komunalnych w Chmielniku w 1927 r., gdy Rada Miejska była wewnętrznie skłócona i nie spełniała przypisanej jej roli, powołano komisarza – kierownika magistratu, Mieczysława Górskiego. Henryk Krynicki był członkiem jego 4-osobowej Rady Przybocznej. Artykuł “Między starym a nowym” na stronie internetowej Chmielnickiego Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego “Świętokrzyski Sztetl”.  Dostęp: luty 2023.
52. Roman Zamojski zasiadał także we władzach Banku Spółdzielczego w Chmielniku (1926-1950).
53. Henryk Henius (s. Wojciecha i Władysławy, ur. 15.10.1887 r. w Warszawie) był w Chmielniku w l. 20-tych członkiem komitetu wsparcia budowy Szkoły Zawodowo-Przemysłowej im. Królowej Jadwigi, prowadzonej przez siostry Kanoniczki Św. Ducha de Saxia. (ADK, Akta parafii Chmielnik 1800-1938, sygn. PC-6/1, k. 327). Angażował się w działalność charytatywną. Był przewodniczącym delegatury Chmielnik miasto Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Busku-Zdroju (Sprawozdanie z lustracji Delegatury miejskiej Pol.K.O. w Chmielniku, dokonanej w dniach 25 i 26 marca 1943 r. przez Referenta organizacyjnego Pol.K.O. p. Stanisława Janika. AAN 125/752, k. 204-207).
54. Gustaw de Phull (ur. 1865), Francuz z pochodzenia, był w Chmielniku (dane z 1936 r.) lekarzem domowym i kierownikiem Przychodni Samorządowej (ul. Marsz. Piłsudskiego 30). Znacznie wcześniej, w latach 1902-1903 był lekarzem w Poddębicach, powiat Łęczyca. Jego następcą był Paweł Skwara (ur. 1891).
55. Dawid Mapa (Mappa) po wyborach komunalnych zasiadał w Radzie Miejskiej Chmielnika. Artykuł “Między starym a nowym” na stronie internetowej Chmielnickiego Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego “Świętokrzyski Sztetl”.  Dostęp: luty 2023.
56. AAN 213/2536 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Spółdzielcza Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Chmielniku (dawniej: Chmielnickie Towarzystwo Pożyczkowo-oszczędnościowe) – (woj. kieleckie, pow.stopnicki). [1924, 1930 – 1931]; APKi 146/9153 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Spółdzielcza w Chmielniku. Obecnie Spółdzielcza Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Chmielniku z odpowiedzialnością ograniczoną; AAN 213/2536 Rada Spółdzielcza w Warszawie  / Spółdzielcza Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Chmielniku (dawniej: Chmielnickie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe) – (woj. kieleckie, pow.stopnicki).
57. Ustawa o Spółdzielniach z dnia 29 października 1920 r. Dz.U. nr 111 poz. 733.
58. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 maja 1924 r. o przerachowaniu zobowiązań prywatno-prawnych. Dz.U. 1924 nr 42 poz. 441.
59. K. Ciosiński był wszechstronnym działaczem społecznym w Drugni już od 1907 r. W 1941 niemieckie władze spowodowały jego przejście do pracy w szkole w Szańcu. Romuald Sadowski, Słownik biograficzny. Drugnia, Maleszowa, Pierzchnica, Skrzelczyce, Strojnów, Szczecno i okolice. Pierzchnica 2018, s. 35.
60. Ksiądz Tomasz Wasik zainicjował w 1919 r. powołanie Ochotniczej Straży Pożarnej w Drugni i był jej pierwszym prezesem. Aktywni w OSP Drugnia byli także Ignacy Bęben, Bronisław Rękas, Stanisław Czekaj i Jan Rozborski. Rys historyczny Ochotniczej Straży Pożarnej w Drugni, opublikowany na stronie internetowej tej OSP w 2020 r. Dostęp: luty 2023.
61. Jan Hola przewodniczył przed wojną działalności Związku Strzeleckiego w gminie Pierzchnica. W 1940 r. był współorganizatorem oddziału Związku Walki Zbrojnej w Drugni, przekształconego w 1942 r. w konspiracyjną grupę Armii Krajowej. Ks. Daniel Olszewski (red.), Parafie gminy Pierzchnica – Zarys dziejów. Kielce 2002, s. 297.
62. APKi 390/1715 Państwowy Bank Rolny – Oddział w Kielcach / Akta Kasy Stefczyka w Drudni pow. Busko [1941-1949]; APKi 146/9201 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta Firmy: Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Drugni 1924-1939 [1950].
63. Sąd Okręgowy w Kielcach wpisał 20.2.1929 r. do rejestru spółdzielni pod nr 460 Kasę Stefczyka, Spółdzielnię z odpowiedzialnością nieograniczoną w Woli Bokrzyckiej, gm. Gnojno. APKi 146/9343 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Stefczyka Spółdzielnia z odpow. nieograniczoną w Woli Bokrzyckiej.
64. W sąsiedztwie działały Gminna Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Janowicach (gm. Gnojno) i Gminna Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa w Raczycach (gm. Grabki).
65. Na nieruchomość, będącą własnością spółdzielni, składały się drewniany budynek o 3 izbach, kryty dachówką, budynek gospodarczy i ogród o pow. 2.215 m2. Czynsz zapłacony przez Niemców za rok 1940 wynosił 1.413 zł. W 1941 r. budynek przejęła filia spółdzielni mleczarskiej w Drugni. W 1942 r. jedno pomieszczenie w budynku mieszkalnym zajmowała Spółdzielnia Spożywców, pozostałe dwa wykorzystywane były jako klasy szkolne. Spółdzielnia mleczarska zajmowała budynek gospodarczy.
66. W sprawozdaniu Kasy za rok 1939 czytamy, że “władze Spółdzielni chroniąc księgi i dokumenty przed działaniami wojennymi, wywiozły je na Wołyń, gdzie pozostają dotychczas w przechowaniu w mieście Kowel, ul. Mościckiego 6/10 u Bortkiewicza Józefa, kolejarza”.
67. APKi 146/9341 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta formy: Gminnej Kasy Spółdzielczej w Gnojnie pow. Stopnica 1928-1939 [1961]; APKi 390/1686 Państwowy Bank Rolny – Oddział w Kielcach / Akta Gminnej Kasy Spółdzielczej w Gnojnie, powiat Busko, 1939-1950.
68. Kasa Stefczyka Spółdzielnia w Górach [Góry] (d. Kasa Spółdzielcza; d. Towarzystwo Kredytowe “Jedność”) – woj. kieleckie, pow. Pińczów. AAN 213/0/7/4788.
69. Na ostatniej stronie statutu z 1925 r. podpisy swoje złożyli: Władysław Jungowski, Łukasz Gajos, Jan Szymczyk, Józef Stefański, Jan Zacharjasz, Józef Pasternak, Marcin Bębenek, Stanisław Ziółkowski, Ignacy Bębenek, Franciszek Gajos, Jan Mi …, Piotr P…, Tomasz Dębski, Franciszek Rajfura, Jan Stanek, Andrzej Rajfura, W. Młyńczak, Stanisław Golik, Stanisław Kwiecień, Jan Pasternak, Stanisław Sowa, Tomasz Stawiarski, Ludwik Grądkiewicz, Wawrzyniec Pasternak, Maciej Jakubowski, Jan Kwiecień, Paweł Dzierżak, Władysław Rusak, Franciszek Skiba.
    Na ostatniej stronie statutu z 1927 r. podpisy złożyli: Jan Szymczyk, Józef Pasternak, Ignacy Bębenek, Stanisław Ziółkowski, Franciszek Gajos, Franciszek Dębski, Stanisław Golik, Stanisław Kita, Stanisław Kwiecień, Stanisław Sowa, Ludwik Grądkiewicz, Kazimierz Owczarek, Józef Pasternak, Paweł Dzierżak. AAN 213/0/7/4788. AAN 213/0/7/4788.
70. Henryk Dusik, Historia Szkoły Podstawowej oraz szkół istniejących w Górach Pińczowskich w czasie od XI w. do czasów dzisiejszych. Góry Pińczowskie 1998, s. 12.
71. Edward Wyrozumski, ur. 1906, był nauczycielem w szkole powszechnej w Zagajowie, gm. Góry. W okresie okupacji prowadził tajne nauczanie w zakresie szkoły powszechnej. Był przewodniczącym tajnej Gminnej Komisji Oświaty i Kultury na gminę Góry Pińczowskie. Po wojnie uczył w Zagajowie, następnie był podinspektorem i inspektorem szkolnym. Jacek Chrobaczyński (wstęp, oprac. i red.), Słownik biograficzny nauczycieli w Małopolsce w latach II wojny światowej (1939-1945). Ofiary wojny, żołnierze, działacze konspiracyjni, nauczyciele w jawnym i tajnym szkolnictwie. Kraków 1995, s. 453.
72. Józef Ofanowski został powołany na stanowisko zastępcy wójta Gminy Góry dnia 10.11.1941 r., zaś Jan Szymczyk pełnił, również w czasie okupacji, funkcję sekretarza gminy. APKi Zespół akt Związek Gmin w Busku, sygn. 634; Spis wójtów, zastępców wójtów i sekretarzy w pow. Busko w czasie okupacji (bez daty) na podstawie akt “Kreishauptmann” Busko. Teczka nr 1a. AIPN BU 1572/3526, k. 37-41. Jan Szymczyk był w Górach prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej od 1940 do 1970 r. Jego praca w urzędzie gminnym w Górach w okresie okupacji niemieckiej była przerwana i został on skierowany do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (brak bliższych danych). Henryk Dusik, Historia Szkoły … , s. 30. 
73. APKi 146/9187 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Spółdzielcza w Górach z odpow. nieograniczoną. Obecnie Kasa Stefczyka Spółka z nieograniczoną odpow. w Górach 1925-1939 [1950]; APKi 2353/2 Kasa Stefczyka w Górach/ Księga protokołów z posiedzeń walnych zebrań 1930-1948.
74. Szczepan Kotlarz  prowadził gospodarstwo rolne w Koniemłotach. Był zastępcą wójta gminy Oględów od 30.9.1941 r. (Obsada stanowisk w samorządzie terytorialnym – stan na dzień 27.3.1944 – zawarta w dokumencie “Aufstellung der Bürgermeister, Wojts und deren Stellvertreter im Kreise Busko” (Lista burmistrzów, wójtów i ich zastępców w powiecie Busko), AIPN GK 639/1, k. 5-8); Posiadał talent muzyczny. Pełnił funkcję organisty w kilku okolicznych parafiach. Organizował przedstawienia teatralne i występy muzyczne. Angażował się w życie lokalnej społeczności. Był miejscowym przywódcą ludowym. Przez wiele lat był komendantem straży pożarnej. Posiadał uprawnienia do sędziowania na zawodach rejonowych i powiatowych straży pożarnych (Życie Strażackie Województwa Kieleckiego, Rok XIII maj 1939 r., nr 5, s. 5), Miał szóstkę dzieci, wśród nich Romana ur. 1928, który po edukacji w Busku, Staszowie, następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie, przyjął święcenia kapłańskie w 1954 r. Jako proboszcz parafii Pelagów pod Radomiem włączył się w protesty robotników w czerwcu 1976 r. Na skutek tortur zadanych mu przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa zmarł 18 sierpnia 1976 r. (Rafał Staszewski, Męczennik z Koniemłotów. Niedziela Sandomierska nr 34/2006).
75. Michał Łabędzki, rolnik zam. Sielec, powołany 4.4.1940 r. na stanowisko zastępcy wójta w gminie Oględów, był od 30.9.1941 wójtem w tej gminie. Pismo szefa Dystryktu Radom do starosty buskiego z 4.4.1940 r. z zał.listą powołanych burmistrzów oraz wójtów i ich zastępców.  APKi  2123/14, k. 5, 10-11; Obsada stanowisk w samorządzie terytorialnym – stan na dzień 27.3.1944 – zawarta w dokumencie “Aufstellung der Bürgermeister, Wojts und deren Stellvertreter im Kreise Busko” (Lista burmistrzów, wójtów i ich zastępców w powiecie Busko), AIPN GK 639/1, k. 5-8).
76. APKi 146/9197 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Spółdzielcza Kasa Kredytowa w Koniemłotach z nieograniczoną odpowiedzialnością. 1925-1939 [1951].
77. W 1917 r. powstała w Oględowie komórka Polskiej Organizacji Wojskowej – konspiracyjnej organizacji niepodległościowej. Aby ukryć działalność, a jednocześnie spełniać cele szkoleniowe POW, postanowiono założyć Ochotniczą Straż Pożarną w Oględowie. 8 maja 1917 roku władze austriackie zalegalizowały OSP w Oględowie. Jej pierwszym naczelnikiem został Jan Myśliwiec, a pierwszym prezesem nauczyciel Franciszek Błasiński. Szkoła oględowska, której był on kierownikiem przez całe 20-lecie międzywojenne, miała do roku 1931 r. szkoła klasy I – V. F. Błasiński był szanowanym pedagogiem i społecznikiem. Organizował przedstawienia teatralne z udziałem miejscowych aktorów. Był też czynny politycznie w Polskim Stronnictwie Ludowym Piast. W 1920 r. został wybrany do składu zarządu powiatowego tej partii. Funkcję kierownika pełnił do 1939 r., do chwili powołania go na wojnę. Zginął we wrześniu 1939 w Zamościu. Antoni Banasiewicz, Historia szkoły w Oględowie. Powiat Staszowski nr 18/2005, s. 27-28;  Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 78.
78. Jan Wyka, rolnik z Gaju Koniemłockiego, działał w Polskim Stronnictwie Ludowym Wyzwolenie. Został wybrany w 1920 r. do Zarządu powiatowego stopnickiego tej partii. Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 76.
79. Franciszek Baran, rolnik, był wójtem gminy Oględów od 4.4.1940 do 30.9.1941 r. Pismo szefa Dystryktu Radom do starosty buskiego z 4.4.1940 r. z zał.listą powołanych burmistrzów oraz wójtów i ich zastępców.  APKi  2123/14, k. 5, 10-11.
80. Wzmianka o Towarzystwie Drobnego Kredytu w Lisowie, które przemienione zostało w “Kasę Spółdzielczą w Lisowie”, zawarta została w obwieszczeniu Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 5 grudnia 1925 r., a opublikowanym w Czasopiśmie Spółdzielni Rolniczych nr 3 (Rok XXIV/X) z 21 stycznia 1926 r.
81. APKi 146/9076 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Spółdzielcza w Lisowie. Obecnie Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z odpowiedzialnością nieograniczoną w Lisowie. 1922-1939 [1950].
82. Bronisław Rękas był w 1925 r. zastępcą naczelnika Ochotniczej Straży Pożarnej w Drugni. Artykuł “Rys historyczny Ochotniczej Straży Pożarnej w Drugni”, zamieszczony na stronie internetowej OSP w Drugni. Dostęp: luty 2023.
83. APKi 146/9356 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Stefczyka Spółdzielnia z odpow. nieograniczoną w Lubani 1930-1939 [1942].
84. APKi 146/9241 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Stefczyka Spółdzielnia z odpow. nieograniczoną w Młodzawach Dużych.
85. APKi 146/9192 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy Kasa Spółdzielcza w Nowym Korczynie z odpowiedzialnością nieograniczoną 1925-1929.
86. Stanisław Kieniarski, rolnik z Nowego Korczyna, przesiedlił się w 1921 lub 1922  r. z rodziną do miejscowości Świeca pod Odolanowem (Wielkopolska). Jego syn Marian, ur. 2.8.1915 w Nowym Korczynie, wstąpił do Zakonu Redemptorystów. Uzyskał święcenia kapłańskie w 1941 r. Na czas niemieckiej inwazji na Polskę, klerycy z Wyższego Seminarium Duchownego w Tuchowie zostali ewakuowani i ostatecznie kilku z nich, także o. Marian Kieniarski, dotarło przez Rumunię do Rzymu. Tam o. Marian ukończył studia i nauczył się władać biegle językami włoskim, portugalskim, hiszpańskim i niemieckim. Pracował następnie, i już do końca życia, na misjach w Argentynie. Był tam przełożonym domu, wice-prowincjałem, proboszczem. Organizował instytucje pomocy biednym, promocji kobiety, dokształcania zawodowego. Współpracował z władzami państwowymi. Przyczynił się do założenia lotniska, banku. Zmarł w dn. 12.3.1999 r. w Villa Ángela. Strona internetowa “In memoriam redemptoristarum. Provinciae Varsaviensis”. Dostęp: luty 2023; Grażyna Danielak, Zbuntowany duch – Chciał latać ponad ziemią, tymczasem wyleciał w Świat. Kurier Ostrowski, 21 sierpnia 2018 r.; O. Maciej Sadowski, Formacja Seminaryjna polskich redemptorystów w latach 1939-1945. Studia redemptorystowskie 1/2003, s. 57-83.
87. AAN 213/12806 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Nowym Korczynie – (woj. Kieleckie, pow.stopnicki). [1913 – 1923, 1925, 1928, 1930, 1938, 1941].
88. AAN 213/12804 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Kasa Ludowa w Nowym Korczynie – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica; nar.żydowska). [1930 – 1934, 1941]; APKi 146//9357 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Ludowa Spółdzielnia z o.o. w Nowym Korczynie. 1930-1939 [1949].
89. Abram Byk, Chaja Kołaczkowska, Caja-Golda Dalezman, Lizer Luft, Estera Miodownik, Chejwa Miodownik, Chawa Miller. wszyscy zamieszkali w osadzie Nowy Korczyn, wysłali zażalenie takiej treści: “Wyżej wymienieni udziałowcy “Banku Spółdzielczego” w Nowym Korczynie są ludźmi biednymi, żyjącymi w ciężkiej walce o kawałek chleba, nie posiadającymi ani znaczniejszych kapitałów obrotowych, ani nieruchomości. Pragnąc się zabezpieczyć na “czarną godzinę” wszystkie swe drobne oszczędności przez parę lat lokowali w “Banku Spółdzielczym”. I oto gdy nadeszła “czarna godzina” i trzeba było choćby część tych oszczędności podjąć i użyć do drobnego handlu i nie tylko samym z tego żyć, ale i ożywić zastój Na rynku okolicznym, okazało się, że oszczędności te “zamarzły” przez lekkomyślne, nieuczciwe i niezgodne z prawem działania organów kierowniczych “Banku”. Wszystkie wpływy tej instytucji porozpożyczali w większych stawkach członkowie zarządu i rady lub ich powinowaci i przyjaciele, ludzie przeważnie majętni i nie potrzebujący tych pożyczek, a gdy przyszedł termin zwrotu rat i procentów, masowo oświadczali, iż nie są ich w stanie wypłacać; pragnąc uniknąć sekwestru i zajęcia swego majątku, wielu z nich przepisuje swe mienie na żony, a następnie biorą rozwody formalno-prawne, pozostając w małżeństwie nienaruszonem wobec formuły wyznaniowej. Drogą tych praktyk unikają oni zwrotu wypożyczonych kapitałów, narażając na straty i nędzę najbiedniejszych wkładowców. Ośmielamy się prosić usilnie Ministerstwo o łaskawe zarządzenie rewizji w naszej instytucji spółdzielczej i dochodzeń przeciwko nadużywającym prawa oraz o pociągnięcie ich do odpowiedzialności cywilnej i karnej z poleceniem zwrócenia nam naszych należności w “Banku”. Korczyn Nowy, dnia 21 czerwca 1933 roku”.
90. AAN 213/12803 Rada Spółdzielcza w Warszawie /Bank Spółdzielczy w Nowym Korczynie – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica; nar.żydowska). [1927 – 1928, 1933, 1936]; APKi 146/9287 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Spółdzielczy w Nowym Korczynie Spółdzielnia z o.o. 1926-1939 [1942].
91. W kwocie wynagrodzenia księgowego, Floriana Gryca, zawarte było wynagrodzenie dla jego pomocnika, Stanisława Pireckiego.
92. Rewidentami byli: Jan Fostakowski (luty 1940), Ludwik Czuchnowski lipiec 1940), Jan Bujak (czerwiec 1941), Ryszard Kleniewski (luty 1942 i czerwiec 1943), Eugeniusz Kasiński (kwiecień 1944).
93. Po wojnie prowadzone były rewizje spółdzielni w grudniu 1946 r., październiku 1947 r. i w lutym 1949 r.
94. Zarządzenie Ministra Skarbu z dnia 4 stycznia 1950 r. w sprawie planu rozmieszczenia gminnych kas spółdzielczych. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu, Warszawa 13 lutego 1950, Nr 3, poz. 24-26.
95. Czasopismo Spółdzielni Rolniczych. Organ Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych R.P. nr 30/1930.
96. Florian Gryc, rolnik z Podwala, był aktywnym działaczem najpierw w ZMW RP “Wici”. Założył koła “Wici” w Parchocinie i Podwalu. Był czynny w Polskim Stronnictwie Ludowym “Wyzwolenie”. Został prezesem koła “Wyzwolenie” w Podwalu. W latach 30-tych, obok działalności w Stronnictwie Ludowym, włączył się w rozwój spółdzielczości wiejskiej. Był współorganizatorem, a następnie członkiem Zarządu Spółdzielni Spożywców “Społem” we wsi Podwale. Spółdzielnia prowadziła sklep, zajmowała się skupem i obrotem produktów rolnych. Skutecznie konkurowała ze zorganizowanym, obcym handlem, szczególnie żydowskim. W okresie okupacji niemieckiej Florian Gryc wszedł w skład Gminnej Trójki Politycznej “Roch”, a następnie wstąpił do Batalionów Chłopskich. Po wojnie należał do Stronnictwa Ludowego, a od 1949 r. do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Był (rok 1946) członkiem Powiatowej Rady Narodowej powiatu stopnickiego. W latach 60-tych był prezesem buskiego Powiatowego Komitetu ZSL. Przed wojną zawiadywał z powodzeniem młynem we wsi Trzebica, gm. Wójcza,  od swojego teścia, Stanisława Dalacha, znanego działacza chłopskiego, “zaraniarza” jeszcze z czasów carskich. Franciszek Faliszewski, Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim, Warszawa 1965; Leszek Marciniec, Znani i nieznani. Florian Gryc. Tygodnik Ponidzia nr 21/1999, s. 4; Jarosław Banasik, W obcej ziemi, Z Życia Gminy (Pacanów), nr 8/2001, s. 14-15; Stanisław Durlej Krzysztof Szular, Sagi świętokrzyskie, Kielce 2002, T. II, s. 29; Przedwyborcze konferencje ZSL, Słowo Ludu, 15.4.1965, s. 1-2.
97. APKi 390/1684 Państwowy Bank Rolny Oddział w Kielcach / Akta Gminnej Kasy Spółdzielczej w Pacanowie pow. Busko woj. Kieleckie 1938-1950. 
98. Od 1936 r. Kasa należała do Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych RP, a za okupacji niemieckiej do Związku Rewizyjnego Spółdzielni w Generalnym Gubernatorstwie.
99. Zebranie zagaił Jan Nurek, już nie jako członek Zarządu Kasy Stefczyka, lecz jako “Pełnomocnik Rejonowy GKS w Nowym Korczynie”. Przyjęto nowy statut Gminnej Kasy Spółdzielczej, ustalony przez Ministra Skarbu na podstawie dekretu o reformie bankowej w miejsce dotychczasowego statutu Kasy Stefczyka. Wybrano nowy zarząd.
100. Teofil Gryc był członkiem placówki Batalionów Chłopskich w Parchocinie. Angażował się w działalność dobroczynną – pracował w delegaturze Błotnowola (gmina Pawłów) Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Busku-Zdroju. Henryk Leżoń, Wkład społeczeństwa gminy Nowy Korczyn w walce z hitlerowskim najeźdźcą (referat wygłoszony podczas sesji historycznej dnia 24.7.1983 r., zorganizowanej przez Koło Gminne ZBoWiD w Nowym Korczynie). APKi 490/74; Sprawozdanie z lustracji działalności Delegatury Pol.K.O. Błotnowola gminy Pawłów, dokonanej dnia 8 października 1942 r. przez referenta Pol.K.O. p. Stanisława Janika. AAN 125/752, k. Rada Główna Opiekuńcza. Biuro Centrali w Krakowie / Sprawozdania Pol.K.O. Busko (Okręg Radom) z lustracji delegatur, inne sprawozdania i korespondencja, k. 132-134.
101. APKi 146/9340 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Gminnej Kasy Spółdzielczej w Nowym Korczynie, powiat Buski; APKi 390/1687 Państwowy Bank Rolny – Oddział w Kielcach / Akta Gminnej Kasy Spółdzielczej w Nowym Korczynie, powiat Busko] 1938-1950.
102. Był to wybór niewątpliwie chybiony, albowiem związek ten nie otrzymał od Rady Spółdzielczej uprawnień do przeprowadzania rewizji. Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta RP z 17 marca 1928 r., Bank bez przynależności / nadzoru ze strony związku rewizyjnego, zobowiązany był używać w nazwie swojej firmy słowa “spółdzielczy” lub “ludowy”. I do tego został wezwany przez Sąd Okręgowy w Kielcach. Zabiegi Związku Żydowskich Kupieckich Stowarzyszeń Spółdzielczych w Polsce o uzyskanie praw do przeprowadzania rewizji nie powiodły się i w konsekwencji Bank pińczowski zmuszony był zmienić swoją nazwę pod koniec kwietnia 1929 r.
103. Bank nie należał do związku rewizyjnego, wyposażonego w prawo do prowadzenia lustracji. Ostatnią rewizję przeprowadziła zatem Rada Spółdzielcza, a wspomniane ogłoszenie ukazało się w Wiadomościach Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej (czasopismo poświęcone sprawom likwidacji spółdzielni niezwiązkowych).
104. AAN 213/13902 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Spółdzielczy Bank Kupiecki w Pińczowie – (woj. Kieleckie, pow. Pińczów). [1927 – 1929, 1931, 1938 – 1941] żydowska; APKi 146/9303 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Spółdzielczy Bank Kupiecki w Pińczowie. 1927-1939 [1941].
105. W zebraniu założycielskim uczestniczyli: Izaak Rapoport, Boruch Zajdner, Lejbuś Wajnberg, Nusyn Melnik, Abram Fisz, Moszek Cymerman, Abram Margulies, Zalik Awner, Lejzor Orbach, Szlama Boruch Grinfeld, Majloch Gringras, Wolf Rubin Karmioł, Nuta Ajzenberg, Zyle Rodal, Boruch Fajwel Goldman, Icek Mentlik.
106. “Ruch Spółdzielczy” był organem Związku Rewizyjnego Żydowskich Towarzystw Spółdzielczych.
107. S. Popławski był także likwidatorem banków żydowskich w Chmielniku, Stopnicy i Staszowie.
108. APKi 146/9173 Sąd Okręgowy W Kielcach / Akta firmy Bank Spółdzielczy z o.o. w Pińczowie 1924-1939 [1947].
109. W tym samym roku Saula Felixa zastąpił w Zarządzie Abram Margulies, którego miejsce w Radzie otrzymał Zelik Awner.
110. W czerwcu 1934 r. Lejbuś Gold zwrócił się do Sądu Okręgowego w Kielcach o wykreślenie go z rejestru jako członka Zarządu i od dnia tego wystąpienia oddalił od siebie wszelką odpowiedzialność za czynności Zarządu.
111. Ksawery Pomijalski, ur. 1894, służył w 6-tej kompanii 6-tego pułku II batalionu Legionów Polskich. W latach 20-tych był dyrektorem spółdzielni w Pińczowie (b.b.d.). W lutym 1925 r. uczestniczył jako jeden z przedstawicieli pińczowskiej elity w otwarciu 28-kilometrowego odcinka kolei wąskotorowej, łączącej Pińczów z Wiślicą. W latach 1922-1931 był wydawcą Głosu Pińczowskiego (dwutygodnika oświatowo-społecznego). W 1932 r. był przewodniczącym Zarządu Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych i Budowlano-Mieszkaniowych w Polsce. W tej funkcji angażował się w działalność Naczelnego Komitetu do spraw bezrobocia. W latach 1932-1936 pełnił urząd przewodniczącego Państwowej Rady Spółdzielczej przy Ministerstwie Skarbu. Był promotorem idei utworzenia i pierwszym prezesem komitetu organizacyjnego Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, który rozpoczął swoją działalność w 1935 r. W 1934 r. zasiadał w Radzie Admini­stracyjnej Państwowych Zakładów Lotniczych. Był wybitnym znawcą prawa spółdzielczego. W 1934 r. ukazała się znana i ceniona do dziś w środowiskach eksperckich, napisana pod jego redakcją książka “Polskie ustawodawstwo spółdzielcze : przepisy ogólne”. W tym samym roku wydał książkę “Do wszystkich związków rewizyjnych”. Interesował się nadto zielarstwem, któremu przypisywał duże znaczenie dla gospodarki państwa. W 1937 r. napisał broszurę “Zielarstwo uspołecznione”. W 1936 r. był jednym z założycieli Spółdzielni Zielarskiej z odpowiedzialnością udziałami w Warszawie i jej pierwszym prezesem. Podczas okupacji niemieckiej, współpracował z Radą Główną Opiekuńczą w Generalnym Gubernatorstwie. Organizował pracę dla ludności przesiedlonej z tzw. terenów wcielonych do Rzeszy do dystryktu krakowskiego. Centralny Urząd Ewidencyjny Departamentu Wojskowego N.K.N. VI Lista strat Legionów Polskich, s. 14); Krótka historia budowy Pińczowskiej Kolei Dojazdowej. Artykuł opublikowany na stronie internetowej expres-ponidzie.k-ow.net. Dostęp: marzec 2023; Dom, Osiedle, Mieszkanie,  rok 4 czerwiec 1932 nr 6; Zebranie konstytucyjne Zw. Związku Spółdzielni Roln. i Zarobkowo-Gosp. Kurjer Poznański, Rok 30 nr 44, 26 stycznia 1935 r., s. 12; Z rejestru firm, Przegląd Budowlany, Rok VI Warszawa 1934 zeszyt 10, s. 309; Utworzenie Spółdzielni Zielarskiej, Ilustrowany Dziennik Śląski Polska Zachodnia, Rok XI Katowice 27.6.1936 r., s. 6; Anita Magowska, Jan Marian Dobrowolski – botanik i znawca zielarstwa (1886-1958). Kwartalnik Historii Nauki i Techniki nr 39/3-4/1994, s. 73-84.
112. Weksel kaucyjny jest dokumentem, którego wystawca zobowiązuje się do zabezpieczenia prawidłowego wykonania kontraktu, spłaty zobowiązania, kredytu lub pożyczki. Weksel składany jest jako kaucja zamiast gotówki. Nie służy on do obrotu, jak weksel płatniczy.
113. Okręgowe Towarzystwo Rolnicze z siedzibą w Kazimierzy Wielkiej, obejmujące obszar powiatu pińczowskiego, powstało w marcu 1918 r. Na zebraniu organizacyjnym, akces do Towarzystwa zgłosiło 110 osób. Pracami oddziału kierowali: Kazimierz Ślaski z Boszczynka, Stanisław Niemirycz z Włostowic i Zdzisław Boski z Kobieli. Przy tym Towarzystwie powołano do życia osiem sekcji: rolną, hodowlaną, nasienną, przemysłowo-handlową, techniczno-melioracyjną, statystyczno-ekonomiczną, kółek rolniczych oraz kobiecą. Miejscowa prasa często zdawała relacje z pokazów rolniczych urządzanych staraniem Towarzystwa. Arkadiusz Toporski, Zaangażowanie ziemian guberni kieleckiej i radomskiej w działalność organizacji społecznych w okresie I wojny światowej [w:] Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach, Tom 29 pod redakcją dr. hab. Roberta Kotowskiego, Kielce 2014 s. 26.
114. O trudnościach Banku Ludowego, wręcz o zagrożeniu jego dalszej egzystencji pisał Zarząd w styczniu 1936 r. do prezesa Państwowej Rady Spółdzielczej, Ksawerego Pomijalskiego, szczęśliwie pochodzącego przecież z Pińczowa. Pińczowscy bankierzy liczyli na wsparcie K. Pomijalskiego w zabiegach o przyjęcie do Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie. Po złożeniu osobistej wizyty w Warszawie pisali do niego wręcz: “… pozwolę sobie nadal interpelować i niepokoić Sz. Pana aż do skutku”. Poskutkowało. W tym samym miesiącu bank pińczowski stał się członkiem rzeczonego związku.
115. Likwidator powoływał się na decyzję Ministra Finansów z 22.1.1951 r., ogłoszoną w Monitorze Polskim z 8.2.1951 r., mocą której 626 spółdzielni kredytowych, wymienionych w załączniku do powołanej decyzji, uznanych zostało za zlikwidowane w trybie art. 13 dekretu z 25.10.1948 r. (Dz.U.R.P nr 52 poz. 410).
116. Ks. Konstanty Aksamitowski był w 1928 r. przewodniczącym Rady Miejskiej Pińczowa. W Radzie zasiadało wówczas 17 Żydów. Tomasz Jaklewicz, Prywatna wojna o drogę, gulona pińczowskiego Fuela Bramy. Pińczowskie Spotkania Historyczne, 2002.
117. AAN 213/13903 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Spółdzielczy Bank Ludowy w Pińczowie – (woj. Kieleckie, pow. Pińczów). 1925, 1927, 1928; APKI 146/9171 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Spółdzielczy Bank Ludowy w Pińczowie. Obecnie Bank Ludowy, Spółdzielnia z nieograniczoną odpow. w Pińczowie. 1924-1939 [1951]; APKi 2351 Bank Ludowy w Pińczowie, sygnatury 1 i 2.
118. APKi 146/9251 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Gminnej Kasy Spółdzielczej w Chmielniku, pow. Buski, k. 458 i 460.
119. APKi 146/9108 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasy Spółdzielczej “Zgoda” w Sędziejowicach. Kasa Stefczyka w Sędziejowicach. 1922-1939 [1954].
120. Stanisław Chabrowski był kierownikiem szkoły w Sędziejowicach. Był członkiem PCK. Lista 30 duchownych i nauczycieli, zaangażowanych w działalność Polskiego Czerwonego Krzyża w powiecie buskim, sporządzona i przekazana w lipcu 1941 r. zwierzchnim władzom oświatowym w Radomiu przez buskiego inspektora szkolnego, Wiktora Rducha. APR 209/1044, k. 8.
121. Jednym z założycieli Towarzystwa był proboszcz w Stopnicy, ks. Jan Zaleski (1842-1919), uczestnik I i II Wojny Światowej. Ks. J. Zaleski udzielał się też w Polskiej Macierzy Szkolnej; był członkiem stopnickiego koła PMS w latach 1906-1907. Waldemar Firlej, Duchowieństwo katolickie diecezji kieleckiej i sandomierskiej wobec szkolnictwa i oświaty ludowej w XIX i początkach XX wieku, [w:] W kręgu dawnych i współczesnych teorii wychowania. Uczeń – Szkoła – Nauczyciel. Pod redakcją Katarzyny Dormus i Ryszarda Ślęczki. Kraków 2012, s. 208.
122. Wolickie Chrześcijańskie Stowarzyszenie Pożyczkowo-Oszczędnościowego w Stopnicy swe początki datuje od roku 1913, w którym zostało zalegalizowane przez rosyjski Komitet Gubernialny w Kielcach do spraw Drobnego Kredytu. Prowadziło ono swoją działalność przez trudne lata wojny 1914-1918 i dalej w latach 1919-1920. Dokumentacja Stowarzyszenia prowadzona była w dobrym porządku i zachowała się do dziś w Archiwum Państwowym w Kielcach. W roku 1919 Stowarzyszenie zmieniło za zgodą Ministerstwa Skarbu podstawę prawną swojej działalności, zastępując carskie akty prawne polskimi. Z powodu dewaluacji marki Stowarzyszenie zawiesiło swoją działalność w okresie całego roku 1923 i aż po sierpień 1924 r.
123. Błażej Kądzielawa był członkiem Zarządu Powiatowego PSL Piast w 1926 r. Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 78.
124. Franciszek Dziedzic, kierownik szkoły powszechnej w Stopnicy i działacz w miejscowym kole Polskiej Macierzy Szkolnej, zainicjował w 1918 r. starania o powołanie w Stopnicy szkoły średniej.
125. Pod tekstem nowego statutu podpisy złożyli Wacław Reinstein i Piotr Chmielewski.
126. AAN 213/17853 “Kasa Stefczyka” w Stopnicy (Wolicka Chrześcijańska Kasa Spółdzielcza w Stopnicy; Wolickie Chrześcijańskie Stowarzyszenie Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Stopnicy) – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica; branża: kredytowa). [1924 – 1936].
127. Fot. Błażej Kądzielawa (1870-1945), członek założyciel Kasy Stefczyka w Stopnicy.
128. Tomasz Gromadzki był kierownikiem szkoły powszechnej w Stopnicy (zastąpił na tym stanowisku Franciszka Dziedzica). Więcej o osobie T. Gromadzkiego patrz rozdział “Prześladowanie nauczycieli polskich”.
129. APKi 390/1709 Akta Gminnej Kasy Spółdzielczej w Stopnicy 1939-1950; AAN 213/17853 Rada Spółdzielcza w Warszawie / “Kasa Stefczyka” w Stopnicy (Wolicka Chrześcijańska Kasa Spółdzielcza w Stopnicy; Wolickie Chrześcijańskie Stowarzyszenie Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Stopnicy).
130. Strona internetowa Banku Spółdzielczego w Stopnicy. Dostęp: styczeń 2023.
131. L. Majewski działał w Wolickim Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Pożyczkowo-Oszczędnościowym w Stopnicy od początków jego istnienia.
132. Antoni Szybowski działał aktywnie w Polskim Stronnictwie Ludowym Piast. Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 78.
133. Stanisław Kostecki (1863-1954) był synem poborcy w kasie powiatowej Powiatu Stopnickiego, Ignacego Kosteckiego h. Nałęcz (1806-1872).
134. Rok później, K. Baczewski dołączył do inicjatywy powołania Kasy Spółdzielczej w Nowym Korczynie. Został tam wybrany do Rady Nadzorczej. Niestety, Kasa nowokorczyńska nie rozpoczęła zamierzonej działalności.
135. Rolnik Józef Sroczyński był zaangażowany w działalność charytatywną w czasie wojny. Był magazynierem delegatury stopnickiej Pol. K.O. w Busku. Sprawozdanie z lustracji Delegatury Pol.K.O. w Stopnicy, dokonanej w dniach 11-14 maja 1943 r. przez Stanisława Janika, referenta organizacyjnego Pol.K.O.  w Busku. AAN 125/752, k. 247-249.
136. Wymienieni tu Tomasz Laskowski i Wawrzyniec Kaczmarczyk byli członkami Rady Gminnej Stopnicy w 1932 r.
137. Sz. Gertler był hurtownikiem piwa.
138. APKi 146/9098 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: “Bank Spółdzielczy w Stopnicy 1922-1925.
139. Dz.U. 1924 nr 114 poz. 1018.
140. APKi 146/9325 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Spółdzielczy z o.o. w Stopnicy 1924-1939 [1942]; AAN 213/17851 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Spółdzielczy – sp-nia w Stopnicy – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica, nar. żydowska; branża: kredytowa). [1928, 1932].
141. Dyskonto weksli to krótkoterminowe (do 12 miesięcy) finansowanie firmy przez bank. Bank kupuje od podawcy, np. od firmy, weksel przed terminem jego płatności i wypłaca kwotę weksla pomniejszoną o odsetki dyskontowe i prowizję. Spłatę weksla realizuje dłużnik wekslowy w terminie płatności weksla.
142. Powoływano się tu na art. 95 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1928 r. o prawie bankowem. Dz.U. 1928 nr 34 poz. 321.
143. Przywoływaną przez Niemców podstawą prawną dla zaboru wartości majątkowych instytucji kredytowych, określanego jako ich deponowanie i przenoszenie, był § 4 nr 7 Rozporządzenia o Urzędzie Nadzoru Bankowego dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 8 kwietnia 1940 r. (Verordnung über die Bankaufsichtstelle für das Generalgouvernement). Dz. Rozp. GG 1940 cz. I nr 25 s. 124.
144. S. Popławski był także likwidatorem banków żydowskich w Chmielniku, Pińczowie i Staszowie.
145. APKi 146/9329 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Handlowy Spółdzielnia z o.o. w Stopnicy 1928-1939 [1947]; AAN 213/17850 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Handlowy – sp-nia w Stopnicy – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica, nar. żydowska; branża: kredytowa). [1928-1938].
146. Obwieszczenie o rejestracji Spółdzielczego Banku Dyskontowego z o.o. w Stopnicy ukazało się w czasopiśmie “Ruch Spółdzielczy” – Organ Związku Żydowskich Towarzystw Spółdzielczych w Polsce. Później na czasopismo do przewidzianych prawem ogłoszeń banku wybrano “Przegląd Spółdzielczy” we Lwowie, a od 1934 r. czasopismo “Spólnota Pracy”.
147. Por.: Elżbieta Magiera, Edukacyjna działalność ruchu spółdzielczego mniejszości narodowych w Polsce międzywojennej. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika 2014, t. XXIII, s. 353–365.
148. APKi 146/8982 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Spółdzielczy Bank Dyskontowy z o.o. w Stopnicy 1927-1939 [1941]; AAN 213/17854 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Spółdzielczy Bank Dyskontowy w Stopnicy (d.: Bank Dyskontowy – sp-nia w Stopnicy) – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica; nar. żyd.; branża: kredytowa). [1927 – 1941].
149. APKi 146/9099 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Bank Kupiecki Spółdzielczy w Stopnicy.
150. AAN 213/17856 Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Stopnicy – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica; branża: kredytowa). [1921 – 1936].
151. Na marginesie protokołu z posiedzenia w dniu 6.2.1938 umieszczona jest odręczna adnotacja o zdeponowaniu u księdza (b.b.d.) protokołów posiedzeń RN z 25.9.1938, 26.2.1939, 4.3.1939 i protokołów Zarządu.
152. APKi 1531/1 Kasa Stefczyka w Strożyskach / Książka protokołów z posiedzeń Rady Nadzorczej 1928-1940.
153. Stanisław Wojsa udzielał się społecznie. W 1936 r., jako sekretarz gminy Grotniki, pełnił funkcję prezesa Ochotniczej Straży Pożarnej w Strożyskach (Anna Nowak, 85. Rocznica powstania OSP w Strożyskach. Głos z Gminy (Nowy Korczyn) nr 23/11 (6) sierpień 2011, s. 15-17; Po objęciu posady sekretarza gminy w Pacanowie w 1941 r., działał w tamtejszej placówce Polskiego Czerwonego Krzyża (AIPN GK 639/39, k. 137); następnie, w roku 1942, był sekretarzem pacanowskiej Delegatury Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Busku (AAN 125/752, k. 113 i 148); Od 1943 r. zmuszony był ukrywać się przed Niemcami z powodu swojej aktywności konspiracyjnej. Wspomnienia Władysława Lesiaka “Hiszpan”. Kombatanckie Zeszyty Historyczne, nr 2, rok 1, Warszawa 1992, s. 49.
154. APKi 146/9309 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Stefczyka Spółdzielnia z odpow. nieograniczoną w Strożyskach w likwidacji; APKi 2200/6 Kasa Stefczyka w Strożyskach / Protokoły rewizji Kasy Stefczyka w Strożyskach 1928-1939.
155. Ks. Jan Francuz w czasie swojej posługi duszpasterskiej w Strożyskach w latach 1926-1937 zorganizował Ochotniczą Straż Pożarną i był jej prezesem, założył Kółko Rolnicze, Kasę Stefczyka i  Spółdzielnię Mleczarską oraz pięć organizacji religijno-społecznych. Więcej o ks. J. Francuzie – p. rozdział “Dekanat stopnicki/Tuczępy – Parafia pw. Świętego Jana Chrzciciela”.
156. Jan Szafranek, ur. 3.2.1876, pochodził z rodziny chłopskiej w Sępichowie. Ożenił się z Antoniną z Rasińskich w Strożyskach i tam objął gospodarstwo rolne. Od 1901 r. rozpoczęła się jego bogata działalność społeczna i polityczna. Był członkiem Stronnictwa Narodowego (1901-1906). Działał w Kółku Rolniczym i w Towarzystwie Drobnego Kredytu w Nowym Korczynie. Przed 1904 r. był związany z Towarzystwem Oświaty Narodowej, potem wstąpił do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. W okresie rewolucji 1905-1907 organizował wiece, domagał się polonizacji szkół i urzędów. Był prezesem dozoru szkolnego w gminie Grotniki. W okresie I wojny światowej był członkiem zarządu Komitetu Obywatelskiego (1914-1915) i Komitetu Ratunkowego (1915-1918) w Nowym Korczynie. Był nadto działaczem Rady Narodowej powiatu stopnickiego oraz aktywistą w Radzie Okręgowej Ziemi Kieleckiej i w Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Kielcach. Podczas okupacji austriackiej był od 1916 r. delegatem do Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Busku. Był członkiem POW (1916-1918). Organizował w latach 1916-1918 Polskie Stronnictwo Ludowe oraz towarzystwo “Piechur” w Nowym Korczynie. Uczestniczył w rozbrajaniu Austriaków w południowej części powiatu stopnickiego. Po odzyskaniu niepodległości został prezesem Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego “Wyzwolenie”, od 1919 r. posłem na Sejm z ramienia tej partii. Lokalnie angażował się na rzecz powoływania szkół powszechnych w Szczerbakowie, Górnowoli i Grotnikach. W 1926 r. uczestniczył w utworzeniu nowej  partii – Stronnictwa Chłopskiego. Był senatorem RP z województwa kieleckiego w latach 1928-1930 i 1934-1935. Uprawiał publicystykę polityczną i gospodarczą. Lata II wojny światowej spędził w Strożyskach. Zmarł 16.01.1966 r. w Strożyskach; został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym. Świętokrzyski słownik biograficzny, Tom 2. Kielce 2009; Leszek Marciniec, Więzi i korzenie. Busko-Zdrój 1997, s. 26-27 (fotografia J. Szafrańca przejęta z tej książki);  Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 75 i 79.
157. Od 1936 r. Kasa należała do Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych RP, a za okupacji niemieckiej do Związku Rewizyjnym Spółdzielni w Generalnym Gubernatorstwie.
158. APKi 146/9335 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasa Stefczyka Spółdzielnia z nieograniczoną odpowi. w Świniarach.
159. Eugeniusz Vogtman zasłużył się wielce dla szkolnictwa powszechnego na wsi. Z jego inicjatywy i za jego staraniem wybudowano szkoły w Szczerbakowie k. Wiślicy, w Świniarach k. Solca-Zdroju i w Ostrowcach (Henryk Leżoń, Siedmiomilowy krok biednego dziecka w oświatę. Głos z Gminy Nowy Korczyn (Biuletyn Informacyjny Gminy Nowy Korczyn), nr 8/2008, s. 30); Był też aktywny na polu działalności charytatywnej podczas okupacji. Pełnił funkcję przewodniczącego Delegatury w Błotnowoli (gm. Pawłów) Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Busku Zdroju. AAN 125/752 Rada Główna Opiekuńcza / Sprawozdania Pol.K.O. w Busku, k. 132.
160. Ks. P. Wołoszyn przeszedł do parafii Wiślica, gdzie był proboszczem w l. 1937-1965. Jego biogram – patrz rozdział “Wiślica – Parafia pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”
161. W dniu 24.11.1943 r. przejeżdżał przez Parchocin oddział ekspedycji karnej, stacjonującej w Nowym Korczynie. Oprawcy z tego oddziału zastrzelili pracujących w polu: Tomasza Sosina (ur. 1910) i Stanisława Żelaznego. St. Żelazny został zakopany w polu w Parchocinie. Po ekshumacji zwłoki przeniesiono na cmentarz w Świniarach. Informacja niniejsza pochodzi ze zbioru akt archiwalnych AIPN BU 3055/256, gdzie jest przywołana “Ankieta OK Kielce “Egzekucje” Parchocin 2 os. 24/11.1943 r. – na podst. zeznań świadków. Ank. GKBZH “Egzekucje”: Parchocin ok. 7.XI.1943 r. 9 os. ASGr. Egzekucje i groby, woj. kieleckie t. IV k. 626”.
162. AAN 213/18265 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Kasa Stefczyka w Szańcu (przedtem: Kasa Spółdzielcza; dawniej: Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe) – (woj. Kieleckie, pow. Stopnica).
163. Informacja o historii Banku Spółdzielczego, zamieszczona na stronie internetowej Banku Spółdzielczego w Busku. Dostęp: październik 2022.
164. Czasopismo Spółdzielni Rolniczych. Organ Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych R.P. nr 30/1930.
165. Franciszek Rusak, W starym Busku. Kielce 2011; Leszek Marciniec, Banki spółdzielcze. Tygodnik Ponidzia nr 13/2001, s. 9.
166. Więcej o T. Wesołowskim – patrz rozdział Administracja cywilna / Poszczególni pracownicy polscy.
167. APKi 146/9202 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta Firmy: Kasy Spółdzielczej w Szydłowie. 1925-1931.
168. Ks. Hipolit Skibiński był kapelanem wojsk walczących w obronie Lwowa w 1918 r. oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Był proboszczem parafii w Tuczępach w latach 1921-1940, był członkiem honorowym OSP Tuczępy od 1928 r. W 1937 r. został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego. Zmarł 15 maja 1940 r., pochowany na cmentarzu w Tuczępach. Więcej o ks. H. Skibińskim patrz rozdział “Dekanat stopnicki”.
169. Nauczyciel Bolesław Grudziński przybył do Tucząp w 1900 r. Dzięki jego staraniom, gmina wybudowała nowy, drewniany budynek dla szkoły. Była to (w roku 1926) szkoła 3-klasowa. Artykuł “Historia Szkoły” opublikowany na stronie internetowej Zespołu Placówek Oświatowych Publicznej Szkoły Podstawowej i Przedszkola w Tuczępach. Dostęp: luty 2023.
170. W korespondencji, w protokołach i w ogłoszeniach prasowych w roku 1922 i później, co najmniej aż po rok 1931, używana była nazwa miejscowości Tuczempy, ale w protokole z Walnego Zgromadzenia przy wskazaniu na miejsce zamieszkania członków pisano “z Tucząp”.
171. Rodzina ziemiańska Malewskich mieszkała w Jarosławicach, gm. Tuczępy. Hilary Malewski  zaangażował się na początku I wojny światowej w ochronę ludności cywilnej. W tym celu w sierpniu 1914 r. utworzył w powiecie stopnickim komitet obywatelski pospołu z ks. J. Zaleskim, dr. Bielnickim, Stanisławem Danieleckim i Chełmońskim Po wyparciu Rosjan przez Austriaków, kontynuował tę działalność w Komitecie Ratunkowym (KR) powiatu stopnickiego. W skład KR wchodzili ks. Jan Zaleski ze Stopnicy (prezes) i obywatele ziemscy: Jan Barzykowski – właściciel majątku Równiny (pierwszy zastępca prezesa), Gabriel Łuniewski – właściciel dóbr Gnojno (drugi zastępca prezesa) oraz członkowie: Karol Zarański, Romuald Daniewski, Wacław Zagórski, Józef Dębicki, Stanisław Danielecki, Bogdan Winnicki, Hilary Malewski, Michał Popiel i Paweł Popiel. (Paweł Glugla, Początek pierwszej wojny światowej w Kielcach w „Kurjerze Lwowskim” z 1914 r. Edycja źródłowa. Świętokrzyskie. Środowisko – Dziedzictwo kulturowe – Edukacja regionalna. Kielce, lipiec 2017 r., nr 19 (23), s. 60-69; Małgorzata Przeniosło, Organizacje samopomocy społecznej na Kielecczyźnie w latach I wojny światowej. Materiały z konferencji naukowej „Kielce — rok 1914”. Studia Muzealno-Historyczne, tom 7, 2015, s. 65-79). Hilaremu Malewskiemu przypisuje się dużą rolę w krzewieniu postaw patriotycznych i niepodległościowych na ziemi buskiej zaraz po I wojnie światowej. Wchodził on w skład miejscowego aparatu werbunkowego Polskiej Organizacji Wojskowej. (Tomasz Trepka, 104 lata temu odzyskaliśmy niepodległość. Jak wyglądały pierwsze lata wolności na ziemi buskiej? Artykuł opublikowany 11.11.2022 r. na stronie internetowej “Echo Dnia Świętokrzyskie”. Dostęp: luty 2023). H. Malewski pochowany jest na cmentarzu parafialnym w Tuczępach. Zofia Kańska, Skąd przychodzimy, dokąd zmierzamy? “Na skrawku ziemi własnej istniejemy. Co o niej wiemy? Czy na pewno wiemy?”. Głos Gminy Tuczępy, Kwartalnik Informacyjny, nr 17/2016 lipiec 2016, s. 4-7.
172. APKi 146/9103 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta Firmy: Kasa Spółdzielcza w Tuczempach. 1922-1931.
173. AAN 213/21540 Wiślickie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Wiślicy – (woj. kieleckie, pow. Pińczów).
174. AAN  213/21539 Rada Spółdzielcza w Warszawie / Bank Ludowy w Wiślicy – (woj. Kieleckie, pow. Pińczów; nar.żydowska). [1927, 1934, 1936]; APKi 146/10285 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy – Bank Ludowy w Wiślicy.
175. Stanisław Musiał był aktywny w partii Zjednoczona Lewica Chłopska “Samopomoc”. W 1928 r. został powołany do funkcji sekretarza Zarządu Powiatowego (stopnickiego) ZLCh. Mieczysław B. Markowski, Życie polityczne w Busku i okolicy w okresie międzywojennym, [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r. Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Kielce 1988, s. 82.
176. APKi 146/9343 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta firmy: Kasy Stefczyka, Spółdzielni z odpowiedzialnością nieograniczoną w Woli Bokrzyckiej.
177. Michał Michalski, ur. 28.7.1888 r. we wsi Grabowiec, gmina Maleszowa, był przed wojną wiceprezesem powiatowej straży pożarnej i przewodniczącym komisji rewizyjnej w powiatowej spółdzielni rolniczej w Stopnicy. Od września 1930 r. i przez całą okupację zajmował stanowisko inspektora samorządu gminnego w powiecie stopnickim / buskim. Odpowiadał w ramach powierzonych mu zadań nadzorczych w powiecie buskim za sprawy kadrowe w gminach, podatki i budżety gminne, kasę oszczędności i administrację szpitali w Stopnicy i Pińczowie. Bezsprzecznie był prawdziwym patriotą i człowiekiem wrażliwym na ludzką biedę. Zmarł 26.7.1950 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Busku-Zdroju. Więcej o nim w rozdziale “Poszczególni pracownicy polscy”.
178. Pozostałymi założycielami Kasy byli: Jan Rożniakowski, Błażej Kądzielawa (był rok wcześniej w grupie założycieli Wolickiej Chrześcijańskiej Kasy Spółdzielczej w Stopnicy), Jan Tarnowski, Mikołaj Kopeć, Jan Czapla, Szymon Litwiński.
179. Jan Galus był wójtem gminy Zborów przez 12 lat od 1 lipca 1927 r. W 1933 roku 3 września, jego dom odwiedził Wincenty Witos, będący w drodze na słynny, choć tragicznie zakończony wiec chłopski  w Piasku Wielkim. Jan miał 8 dzieci. Jego dwaj synowie, Kazimierz (ur. 14.9.1914) i Henryk (ur. 17.3.1912) byli silnie zaangażowani w ruch chłopski, pełnili funkcje w ZMW “Wici”. Za okupacji, Kazimierz był komendantem gminnym BCh, kolportował prasę konspiracyjną, uczestniczył w akcjach sabotażowych (rozbicie mleczarni  w Wójczy, niszczenie dokumentacji kontyngentowej w urzędach gminnych) oraz w zbrojnych potyczkach z Niemcami (Nowy Korczyn, Słupia). Najmłodszy syn Jana, Krzysztof, został zamordowany w wieku 17 lat przez żandarmów niemieckich w 1941 r. w Piestrzu. Leszek Marciniec, Galusowie. Tygodnik Ponidzia nr 30/2000, s. 4; tenże, Znani i nieznani. Kazimierz Galus “Grudzień”, Tygodnik Ponidzia nr 13/2000, s. 9; syn Jana, Henryk Galus służył w Policji, także podczas okupacji –  w stopniu wachmistrza w posterunku Policji Polskiej w Nizinach. Zbiegł stamtąd 25.4.1943 r. i się ukrywał. Pismo podpułkownika Taute z Komendantury Policji Porządkowej (Ordnungspolizei) w Radomiu z 12.6.1943 r. do starosty buskiego o zwolnieniu H. Galusa ze służby bez prawa do emerytury lub zasiłku. AIPN GK 639/26, k. 89.
180. APKi 146/9188 Sąd Okręgowy w Kielcach / Akta Firmy: Kasa Spółdzielcza w Zborowie z odpowiedzialnością nieograniczoną.