W 1939 roku diecezja kielecka liczyła 237 parafii w 24 dekanatach. W diecezji pracowało duszpastersko 371 kapłanów, 36 zakonników, 334 siostry zakonne. Liczba wiernych wynosiła ok. 870 tysięcy. Przeważała ludność rolnicza i parafie wiejskie.
Na początku 1946 w diecezji kieleckiej były 23 dekanaty, 236 parafii i 14 ich filii, 227 kaplic, 5 klasztorów i domów zakonnych męskich z 25 zakonnikami, 46 klasztorów i domów zakonnych żeńskich z 13 różnych zgromadzeń z 325 zakonnicami, 333 kapłanów pracujących w duszpasterstwie na ogólną liczbę w diecezji 403. Liczba katolików w diecezji kieleckiej zmniejszyła się na skutek działań wojennych i eksterminacyjnej polityki okupanta do ok. 854 tysięcy2.
Dekanaty i parafie
W granicach powiatu buskiego w latach 1939-1945 znajdowało się 49 parafii sześciu dekanatów diecezji kieleckiej – chmielnickiego (10), pacanowskiego (9), pińczowskiego (9), stopnickiego (9), skalbmierskiego (2) i wiślickiego (10) – oraz 5 parafii dekanatu staszowskiego diecezji sandomierskiej3.
Dekanat chmielnicki
Dziekani: ks. Bogumił Bittner (1926-1942), ks. Witold Rok (1942-1953)
Parafie: Chmielnik, Drugnia, Gnojno, Lisów, Pierzchnica, Piotrkowice, Potok, Sędziejowice, Szaniec, Szydłów.
Katolików w dekanacie chmielnickim w 1939 r. 47084; w 1946 r. – 45857. Najwięcej ubyło wiernych w parafiach: Lisów (327 osób / 6%), Szaniec, (548 osób / 9%) Szydłów (1296 osób / 23%), natomiast w parafii Chmielnik przybyło 1368 wiernych (przyrost o 19 %).
Dekanat pacanowski
Dziekan: ks. Adam Adamek (1919-1958)
Parafie: Biechów, Nowy Korczyn, Ostrowce, Pacanów, Piasek Wielki, Solec Zdrój, Strożyska, Świniary, Zborówek.
Katolików w dekanacie w 1939 r. 31446; w 1946 r. 29895. Najwięcej ubyło wiernych w parafiach: Pacanów (942 osoby / 14,6 %), Biechów (657 osób / 17,8 %), Piasek Wlk. (225 osób / 14,9 %).
Dekanat pińczowski
Dziekani: ks. Stanisław Wiśniewski (1939-1940), ks. Roman Zelek (1940-1944), ks. Antoni Gębka (od 1944 r.)
Parafie: Bogucice, Chroberz, Góry, Kije, Krzyżanowice, Michałów, Młodzawy, Pińczów, Zagość i położona poza powiatem buskim parafia: Wrocieryż.
Katolików w dekanacie w 1939 r. 35218; w 1946 r. 34192. Najwięcej ubyło wiernych w parafiach: Góry (537 osób / 16,3 %), Młodzawy (352 osoby / 10 %), Wrocieryż (319 osób / 9,5 %), natomiast w parafii Zagość przybyło 683 wiernych (przyrost o 28,6 %).
Dekanat skalbmierski
Dziekan: ks. Józef Kyzioł (od 1933 r.)
Parafie: Stradów, Wolica i położone poza powiatem buskim parafie: Czarnocin, Działoszyce, Dzierążnia, Małoszów, Pałecznica, Sancygniów.
Katolików w dekanacie 32664 – wg Katalogu duchowieństwa i probostw diecezji kieleckiej za rok 1940-1941.
Dekanat staszowski (diecezja sandomierska)
Dziekan: ks. Ignacy Kwaśniak (1937-1955)
Parafie: Beszowa, Koniemłoty, Kotuszów, Kurozwęki, Szczebrzusz i położone poza powiatem buskim parafie: Bogoria, Kiełczyna, Połaniec, Rytwiany, Staszów, Strzegom, Szczeglice, Wiśniowa.
Katolików w dekanacie w 1939 r. 45558, w 1946 r. – 45137.
Dekanat stopnicki
Dziekani: ks. Antoni Kuczyński (1939-1945), ks. Adam Molisak – od 1945 r. dziekan nowo utworzonego dekanatu buskiego.
Parafie: Balice, Busko-Zdrój, Dobrowoda, Janina, Kargów, Oleśnica, Stopnica, Szczaworyż, Tuczępy.
Katolików w dekanacie w 1939 r. było 43564; w 1946 r. 40942. Najwięcej ubyło wiernych w parafiach: Kargów (867 osób / 32,1 %), Janina (667 osób / 11,7 %), Stopnica (956 osób / 11 %), natomiast w parafii Busko przybyło 258 wiernych (przyrost o 3,3 %).
Dekanat wiślicki
Dziekan: ks. Paweł Wołoszyn – przez cały okres okupacji 1939-1945
Parafie: Chotel Czerwony, Jurków, Pełczyska, Wiślica, i położone poza powiatem buskim parafie: Kocina, Korczyn Stary, Książ Wielki, Opatowiec, Probołowice, Rogów, Sokolina.
Katolików w dekanacie było 23103 – wg Katalogu duchowieństwa i probostw diecezji kieleckiej za rok 1940-1941.
Przypisy
- Wikariuszem generalnym w kieleckiej Kurii Diecezjalnej w latach 1938-1942 był ks. Franciszek Sonik. Po nim funkcję tę pełnił od czerwca 1942 r. pochodzący z diecezji lubelskiej ksiądz dr kan. Piotr Kałwa, który powrócił do Lublina w sierpniu 1945 r. Na czas wojny, dla wsparcia stałego wikariatu generalnego, biskup Czesław Kaczmarek powołał przejściowo sześciu wikariuszy generalnych (rejonowych) na terenie diecezji: (1) ks. dr Adam Molisak; dekanaty Chmielnik, Pacanów i Stopnica (2) ks. prał. J. Marchewka; dekanaty Miechów, Proszowice, Słomniki (3) ks. mgr Edward Gielniewski; dekanaty Kazimierza Wielka, Skalbmierz, Wiślica (4) ks. kan. Stanisław Borowiecki; dekanaty Małogoszcz, Szczekociny, Włoszczowa, Irządze (5) ks. Edmund Skowera; dekanaty Wolbrom, Pilica, Sułoszowa (6) proboszcz parafii Olkusz, a po jego śmierci proboszcz parafii Ogrodzieniec – właściwy dla części diecezji włączonej do III Rzeszy. Do Ordynariatu Biskupiego należały dekanaty: Kielce, Bodzentyn, Daleszyce, Jędrzejów, Piekoszów, Pińczów i Sędziszów. Katalog duchowieństwa Diecezji Kieleckiej na Rok Pański 1944, Kielce 1944; Katalog duchowieństwa Diecezji Kieleckiej na Rok Pański 1945. W czasie wojny światowej. Kielce 1945 (z tego katalogu pochodzi mapa diecezji kieleckiej); Por.: Marian Paulewicz, Diecezja kielecka [w:] Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, praca zbiorowa pod red. Zygmunta Zielińskiego, Warszawa 1982, s. 234.
- Ks. Tomasz Wróbel, Zarys historii diecezji kieleckiej. Kielecki Przegląd Diecezjalny, R. 58, 1982, nr 5, s. 230.
- Miejscowości przynależne do poszczególnych parafii na podstawie schematyzmów diecezji kieleckiej 1939, 1940/1941 i 1946 oraz na podstawie pism wójtów gmin powiatu buskiego do niemieckiego starosty w Busku z lutego 1941 roku. AIPN GK 639/12, k. 8-15, 18, 22-24, 27-28, 32-33, 35, 37-38, 40 ,42, 44-45, 47-49, 51-53, 55-57, 61-62, 66, 68-70. Miejscowości przynależne do pięciu parafii diecezji sandomierskiej na podstawie schematyzmów tej diecezji; Mapy poszczególnych parafii, umieszczone w ich opisach, są fragmentami Mapy Diecezji Kieleckiej, wykonanej w 1890 r. na podkładzie mapy K.u.K. ‘Lazarus’, skala 1:200.000. Źródło: Portal internetowy Andreovia.pl. Archiwum Społeczne Historii Ziemi Jędrzejowskiej. Dostęp: grudzień 2021.